مالیات بر درآمد | آموزش مالیات درآمد سال 1401 + نحوه محاسبه

همه اشخاص حقیقی و حقوقی درآمد مختص خود را دارند. دولت هم برای کاهش فاصله طبقاتی و کسب درآمد، روی انواع درآمدها مالیات وضع می‌کند. پرداخت مالیات بر درآمد برای همه اشخاص ضروری است. فقط در برخی موارد و تحت شرایط خاصی، برخی درآمدها معاف از پرداخت مالیات هستند. این معافیت‌ها هم برای اشخاص حقیقی و هم برای اشخاص حقوقی وجود دارد. دولت برای شناسایی درآمدها، مشاغل را به انواع مختلف دسته‌بندی کرده است. مالیات درآمد این مشاغل چند درصد است؟ اگر شما هم قصد دارید از مالیات درآمد خود باخبر باشید، ادامه این مطلب را از دست ندهید.

با تعریف مالیات بر درآمد آشنا شوید

یکی از انواع مالیات که بر درآمد همه افراد حقیقی و حقوقی شامل می‌شود. فرقی نمی‌کند شخص حقیقی یا حقوقی باشید؛ باید هر سال درآمدتان را به سازمان مالیاتی گزارش کنید. بعد از بررسی‌های لازم توسط سازمان مالیاتی، میزان مالیات درآمد شما مشخص می‌شود.

دولت از طریق بودجه‌ای که از مالیات کسب می‌کند، اقدام به اجرای برنامه‌های عام‌المنفعه می‌کند. در بیشتر کشورها برای رعایت عدالت و کاهش فاصله طبقاتی از سیستم مالیات بر درآمد تصاعدی استفاده می‌کنند. به این صورت که با افزایش درآمد، نرخ مالیات نیز افزایش پیدا می‌کند. در کشور ما هم برای این مالیات قوانین خاصی وجو دارد، اما برای شفافیت و کارایی بیشتر جای کار دارد.

قبل از آشنایی کامل با این نوع مالیات، بهتر است بدانید که آموزش مالیات چیست؟ مالیات انواع مختلفی دارد که در دو دسته کلی قرار می‌گیرند؛ مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم. مالیاتی که از درآمد گرفته می‌شود، جزو کدام دسته قرار می‌گیرد؟ باید گفت که مالیات درآمد و دارایی ازجمله مالیات‌های مستقیم محسوب می‌شوند.

در مورد تاریخچه این نوع مالیات هم باید به جنگ داخلی آمریکا در سال 1812 برگردیم. در آن سال دولت آمریکا برای جبران هزینه‌های جنگ، اقدام به وضع این قانون مالیاتی کرد. بعد از اتمام جنگ و در اواسط قرن بیستم، این قانون در بیشتر کشورها اجرایی شد.

انواع مالیات بر درآمد

همانطور که اشاره کردیم، این مالیات در دسته مالیات‌های مستقیم قرار می‌گیرد. خود مالیات درآمد هم به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که در ادامه با هر کدام از آنها آشنا خواهید شد.

مالیات بر درآمد مشاغل

یکی از مهم‌ترین و معروف‌ترین انواع مالیات بر درآمد، مالیات مشاغل است که از افرادی، مثل صنعت‌گران، کسبه، پیشه‌وران و … اخذ می‌شود. همچنین افرادی که به صورت آزاد مشغول به فعالیت هستند، مشمول این نوع مالیات می‌شوند. بهتر است بگوئیم به طور کلی هر فردی که بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم درآمد کسب می‌کند، مشمول مالیات درآمد می‌شود. ماده 95 قانون مالیات‌های مستقیم، صاحبان مشاغل را به 3 دسته زیر تقسیم می‌کند:

گروه الف؛ صاحبان کسب و کارهایی که فعالیت‌های مالی خود را در دفاتر روزنامه و کل ثبت می‌کنند.
گروه ب؛ صاحبان کسب و کارهایی که بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم، باید درآمد و هزینه‌های خود را در دفاتر ثبت کنند.
گروه ج؛ به آن دسته مشاغلی که در گروه الف و ب جای نمی‌گیرند گفته می‌شود که مکلف به ارائه صورت خلاصه وضعیت درآمد و هزینه شغل خود هستند.

مالیات بر درآمد اجاره املاک

این نوع مالیات هم به سه دسته کلی تقسیم می‌شود. دسته اول به مالیات اجاره املاک و مستغلات مرتبط می‌شود. دسته دوم در مورد مالیاتی است به به نقل و انتقال املاک تعلق می‌گیرد و دسته سوم مالیات املاک خالی از سکنه است. در ماده 52 قانون مالیات‌های مستقیم در مورد مالیات بر درآمد اجاره املاک توضیح داده شده است. به این ترتیب درآمد شخص حقیقی یا حقوقی که از واگذاری املاک و مستغلات داخل کشور به دست می‌آید، بعد از کسر معافیت‌های قانونی، مشمول مالیات اجاره می‌شود.

منظور از اجاره املاک، تمام مال‌الاجاره نقدی یا غیرنقدی است که به دارندگان املاک و مستغلات می‌رسد. البته از این میزان، حدود 25 درصد بابت هزینه‌ها، تعهدات مالک و استهلاکات کسر می‌شود. مبنای سازمان امور مالیاتی برای این نوع مالیات درآمد، سند رسمی است.

مالیات بر درآمد املاک

فصل اول مالیات درآمد به طور کامل از ماده 52 تا 80 در خصوص املاک صحبت می‌کند. بر این اساس همه دارندگان املاک در خاک ایران، چه شخصیت حقیقی و چه حقوقی، ملزم به پرداخت مالیات هستند. همچنین کلیه مالکینی که حقوق املاک خود را واگذار کرده‌اند هم بعد از کسر معافیت‌های لازم، مشمول مالیات درآمد املاک می‌شوند.

در ماده 59 قانون مالیات‌های مستقیم به نقل و انتقال قطعی املاک هم اشاره شده است. به این ترتیب کل ارزش معاملاتی در نزخ 5 درصد و انتقال حق واگذاری هم با نرخ 2 درصد مشمول مالیات بر درآمد املاک می‌شوند. واگذاری سرقفلی محل کسب و کار هم مشمول مالیات می‌شود.

مالیات بر درآمد حق‌الوکاله

این مالیات که به عنوان مالیات وکلای دادگستری نیز شناخته می‌شود و شامل وکلایی است که در محاکم اختصاصی وکالت می‌کنند. این افراد باید در وکالت‌نامه‌های خود، رقم حق‌الوکاله را قید کنند. از این رقم معادل 5 درصد بابت علی‌الحساب مالیاتی از این قرارداد کسر می‌شود.

مالیات بر درآمد کشاورزی

در ماده 81 قانون مالیات‌های مستقیم به درآمد کشاورزی و مالیات آن اشاره شده است. با این وجود، درآمد حاصل از فعالیت‌هایی، مثل دامداری، کشاورزی، پرورش طیور، دامپروری، احیای مراتع، پرورش ماهی، پرورش زنبور عسل، ماهی‌گیری، نوغان‌داری، صیادی و … همچنان معاف از مالیات است. البته این معافیت‌ها شامل اشخاص حقیقی می‌شود. به عبارت دیگر اگر شما به عنوان شخص حقیقی اقدام به فعالیت کشاورزی بکنید، معاف از پرداخت مالیات هستید.

از طرف دیگر وقتی شخص حقوقی یا شرکت اقدام به فعالیت‌های کشاورزی کند، درآمد حاصل شده نیز مشمول مالیات بر درآمد نمی‌شود. با این حال هم اشخاص حقیقی و هم اشخاص حقوقی، باید تکالیف مربوط به ارائه اظهارنامه‌های مالیاتی را انجام دهند.

مالیات بر درآمد حقوق

این نوع مالیات مربوط به حقوق‌بگیران می‌شود. در ماده‌های 82 تا 92 قانون مالیات‌های مستقیم به این موضوع اشاره شده است. در ماده 82 چنین آمده است: درآمدی که شخص حقیقی در خدمت شخصی دیگر به صورت نقدی و غیرنقدی کسب می‌کند، مشمول مالیات حقوق می‌شود. البته این درآمد در قبال انجام فعالیت‌های مشخصی حاصل می‌شود. نکته حائز اهمیت، این است که شخص حقیقی مسئولیتی در قبال پرداخت این مالیات ندارد. به این معنی که خود کارفرما موظف است میزان مالیات حقوق فرد را محاسبه و از حقوق وی کسر کند. به همین دلیل است که معمولا کارمندان یا حقوق‌بگیران اطلاعات زیادی در خصوص این نوع مالیات ندارند.

مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی

همانطور که می‌دانید، شرکت‌ها و سازمان‌هایی که در زمینه‌ای خاص مشغول به فعالیت هستند را شخص حقوقی می‌نامند. این شرکت‌ها قطعا درآمدهایی هم دارند. در ماده 105 قانون مالیات‌های مستقیم به درآمد اشخاص حقوقی و مالیات آن اشاره شده است. بر اساس این ماده اگر اشخاص حقوقی درآمد یا سودی داشته باشند، باید 25 درصد آن را به عنوان مالیات پرداخت کنند.

مالیات بر درآمد اتفاقی

به این نوع مالیات در ماده‌های 119 تا 128 قانون مالیات‌های مستقیم اشاره شده است. بر این اساس کلیه درآمدهای نقدی و غیرنقدی که شخص حقیقی با حقوقی به صورت بلاعوض دریافت می‌کند، شامل مالیات اتفاقی به شکل پلکانی می‌شود.

نکاتی در مورد مالیات درآمد مشاغل

همانطور که قبل‌تر هم به آن اشاره کردیم، مالیات بر درآمد مشاغل برای کلیه کسبه و اصناف خواهد بود. همچنین مشاغل در 3 دسته قرار گرفتند که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. چه نوع مشاغلی در گروه الف جای می‌گیرند؟ مشاغل گروه الف، عبارتند از:

صاحبان کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی دارای مجوز
کلیه دارندگان کارت بازرگانی، واردکنندگان و صادرکنندگان
کلیه بهره‌برداران از معادن
صاحبان هتل‌های سه ستاره و بالاتر و متل‌ها
صاحبان بیمارستان‌ها، آسایشگاه‌ها، زایشگاه‌ها، خانه‌های سالمندان و درمانگاه‌ها
صاحبان موسسات حسابرسی و حسابداری، خدمات مالی، دفترداری و …
صاحبان مراکز آموزشی و پرورشی، مدارس غیرانتفاعی، آموزشگاه‌های آزاد، دانشگاه‌ها و آموزش عالی
کلیه بنکداران، فروشگاه‌های بزرگ، عمده‌فروش‌ها و صاحبان انبارها
نمایندگان موسسات بازاریابی و تبلیغات
نمایندگان موسسات تجاری و صنعتی

به جز این مشاغل که در گروه الف جای می‌گیرند. برخی دیگر از مشاغل هم در گروه ب قرار دارند. مالیات بر درآمد، مشمول این مشاغل هم می‌شود. مشاغل گروه ب عبارتند از:

صاحبان سینماها، تئاترها، مکان‌های فرهنگی، مکان‌های تفریحی و ورزشی، کانون‌های حرفه‌ای و هنری
صاحبان مراکز ارتباطات رایانه‌ای
لیتوگرافی، چایخانه‌داری، صحافی‌ها و خدمات چاپ
صاحبان تالارهای پذیرایی
صاحبان کارگاه‌های صنعتی
صاحبان تعمیرگاه‌های مجاز و اتوسرویس‌ها
صاحبان میهمان‌پذیرها، میهمان‌سراها و مسافرخانه‌ها
کارگزاران، دلالان و حق‌العمل‌کاران
صاحبان مشاغل ساختمانی، نقشه‌برداری، تاسیسات فنی و صنعتی
کارشناسان حقوقی، وکلا، مشاوران حقوقی و اعضای سازمان‌های نظام مهندسی
پژوهشگران، محققان و کارشناسان آزاد
پزشکان، دامپزشکان و دندانپزشکان دارای مطب
صاحبان دفاتر اسناد رسمی

آشنایی با نحوه تهیه دفاتر درآمد و هزینه

همانطور که اشاره کردیم، مشاغل گروه ب مکلف به تهیه و نگهداری دفاتر درآمد و هزینه هستند. به این ترتیب مودیان مالیات بر درآمد، باید در پایان هر سال دفاتر ذکر شده را از سازمان امور مالیاتی دریافت و فعالیت‌های مالی خود را در آنها ثبت کنند.

صفحه اول دفاتر به مهر اداره مالیاتی می‌رسد و توسط مسئولین این اداره امضا می‌شود. این دفاتر برای اطلاع کسبه و بازاریان از طریق مسئول مربوطه در اختیار اعضای اتحادیه صنف مشاورین املاک قرار می‌گیرد.

نکاتی در خصوص مالیات اجاره املاک

در ماده 53 قانون مالیات‌های مستقیم در مورد مالیات بر درآمد اجاره املاک صحبت شده است. به این ترتیب کلیه مال‌الاجاره نقدی یا غیرنقدی مشمول مالیات اجاره املاک می‌شوند. مبنای تعیین درآمد املاک هم سند رسمی یا اجاره‌نامه ملک است.

در مورد نحوه پرداخت مالیات بر اجاره، باید گفت که مالکین موظف به ارائه اظهارنامه مالیاتی خود در پایان تیر ماه هر سال هستند. بعد از بررسی اظهارنامه توسط سازمان امور مالیاتی، نوبت به پرداخت مبلغ تعیین شده می‌رسد. اگر مستاجر اشخاص حقوقی باشند، باید هنگام پرداخت اجاره‌بها، باید مالیات متعلقه را براساس قانون محاسبه و کسر کنند. همچنین باید ظرف مدت 10 روز بعد از کسر مالیات مربوطه از طریق اداره امور اقتصادی و دارائی پرداخت و رسید آن را به موجر تقدیم کنند.

شرایط معافیت از مالیات اجاره املاک

گاهی بنا به شرایطی، برخی اجاره‌های املاک از پرداخت مالیات بر درآمد املاک معاف می‌شوند. برای مثال محل سکونت پدر و مادر یا همسر و فرزند، جزو اجاره محسوب نمی‌شود. همچنین اگر مالک، خانه یا آپارتمان خود را اجاره بدهد و در محل دیگری ساکن (مستاجر) شود یا از خانه سازمانی که به او داده استفاده کند، معاف از پرداخت مالیات می‌شود. یکی دیگر از موارد معافیت مالیاتی اجاره املاک در خصوص افرادی است که منبع درآمد دیگری ندارند. این اشخاص حقیقی معاف از پرداخت مالیات اجاره می‌شوند.

نرخ مالیات بر درآمد و نحوه محاسبه آن

طبیعی است که سوالات زیادی در خصوص این موضوع از طرف مودیان وجود داشته باشد. نرخ ثابت و مشخصی برای مالیات درآمد وجود ندارد. هر کدام از انواع مالیات‌هایی که مورد بررسی قرار دادیم، نرخ خاص خود را برای مالیات درآمد دارند.

برای مثال نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی، 25 درصد تعیین شده است. برای اشخاص حقیقی هم نرخ‌های پلکانی در نظر گرفته می‌شود. به عنوان مثال تا درآمد 50 میلیون تومان، 15 درصد و درآمد بین 50 میلیون تا 1 میلیارد تومان هم نرخ 20 درصد دارد. اگر مبلغ درآمد بیشتر از این باشد، نرخ 25 درصدی برای آن در نظر گرفته می‌شود.

نتیجه گیری

مالیات بر درآمد یکی از انواع مالیات‌های مستقیم است که وصول آن برای دولت اهمیت بسیار بالایی دارد. این نوع مالیات به انواع مختلفی، ازجمله مالیات مشاغل، مالیات اجاره املاک، مالیات کشاورزی، مالیات وکلای دادگستری و … تقسیم می‌شوند. هر کدام از این مالیات‌ها دارای شرایط خاصی هستند. همچنین نرخ ثابت و مشخصی برای همه مالیات‌های درآمد وجود ندارد. برای هر کدام از این مالیات‌ها با توجه به درآمد افراد نرخ متفاوتی برای پرداخت وجود دارد. مهلت و نحوه پرداخت هر کدام از آنها هم با یکدیگر متفاوت است. در این مطلب به بررسی انواع مالیات درآمد و نحوه محاسبه آنها پرداختیم.

درصورتی که برای کسب و کار خود نیاز به مشاوره مالیاتی دارید می توانید با شماره 0314020 تماس بگیرید و از متخصصین مجموعه محاسبان راهنمایی بگیرید.

مالیات بر درآمد چیست؟

با تعریف مالیات بر درآمد آشنا شوید