تفاوت اندوخته و ذخیره در حسابداری چیست؟

در دنیای حسابداری، دو مفهوم مهم و کلیدی به نام‌های «ذخیره» و «اندوخته» وجود دارند که هرکدام نقش خاصی در مدیریت مالی و گزارشگری مالی شرکت‌ها ایفا می‌کنند. تفاوت‌های میان اندوخته و ذخیره نه تنها در نحوهٔ محاسبه و تخصیص، بلکه در تأثیرات آن‌ها در ترازنامه و صورت‌های مالی شرکت‌ها هم مشهود است.

در ادامه تفاوت اندوخته و ذخیره در حسابداری را بررسی می‌کنیم که روشن شود هر‌کدام چه نقشی در سیستم مالی شرکت‌ها دارند. 

اندوخته در حسابداری چیست؟

اندوخته در حسابداری به بخشی از سود خالص یک شرکت گفته می‌شود که به اهداف خاص و تضمین تعهدات شرکت، تخصیص می‌یابد. به عبارت دیگر، اندوخته‌ها به عنوان ذخیره‌ای از سودهای کسب‌شده، برای استفاده در آینده و برای مقاصد مختلفی مانند تقویت بنیه مالی، توسعه شرکت، پوشش هزینه‌ها و ضررهای احتمالی تشکیل می‌شوند.

اندوخته‌ها در ترازنامه مجزا از سود انباشته نمایش داده می‌شوند و این امر معمولاً به دلیل محدودیت‌ها، ضرورت‌های قانونی یا تصمیمات مدیریتی است. هدف از ایجاد اندوخته‌ها، جلوگیری از استفاده نادرست یا پیش‌بینی نشده از سود شرکت و اطمینان از بقا و پایداری مالی شرکت در آینده است.

انواع اندوخته‌

در ادامه انواع اندوخته در حسابداری را بررسی می‌کنیم. 

۱. اندوخته اجباری 

۲. اندوخته اختیاری

ذخیره در حسابداری چیست؟

ذخیره در حسابداری به معنی شناسایی و ثبت بدهی است که زمان دقیق تسویه یا مبلغ آن به طور قطعی مشخص نیست. به عبارت دیگر، ذخیره‌ها به منظور برآورد هزینه‌های احتمالی در آینده ایجاد می‌شوند که در حال حاضر، اطلاعات کافی برای تعیین مبلغ دقیق و زمان تسویه آن‌ها وجود ندارد. 

این هزینه‌ها ممکن است در آینده محقق شوند، اما جزئیات دقیق آن‌ها مشخص نیست. در نتیجه، ذخیره‌ها معمولاً بر‌طبق تخمین‌ها و برآوردهای معقول محاسبه می‌شوند و در صورتحساب‌ها به عنوان بدهی ثبت می‌شوند.

انواع ذخیره در حسابداری

در ادامه به انواع ذخیره در حسابداری اشاره می‌کنیم. 

۱. ذخیره هزینه‌های پرداختنی

۲. ذخیره استهلاک

۳. ذخیره کاهش ارزش دارایی‌ها

ذخیره‌ها معمولاً با توجه به شواهد و اطلاعات موجود، به صورت برآوردی محاسبه می‌شوند و به تدریج در حساب‌های مالی ثبت می‌شوند تا از بروز تغییرات ناگهانی در صورت‌های مالی جلوگیری شود.

تفاوت اندوخته و ذخیره در حسابداری

ذخیره و اندوخته دو مفهوم متفاوت در حسابداری هستند که هرکدام کاربردهای خاص خود را دارند و از جنبه‌های مختلف از یکدیگر متمایز می‌شوند. این دو اصطلاح معمولاً در حوزه‌های مختلف گزارشگری مالی و تخصیص منابع استفاده می‌شوند. در اینجا تفاوت اندوخته و ذخیره در حسابداری را توضیح می‌دهیم. 

۱. منبع محاسبه و منشأ ایجاد

ذخیره از محل هزینه‌های جاری شرکت یا پیش‌بینی هزینه‌های احتمالی آینده تشکیل می‌شود. به عبارت دیگر، ذخیره به منظور پوشش هزینه‌هایی است که در آینده محقق خواهند شد، اما هنوز میزان دقیق آن‌ها مشخص نیست. این هزینه‌ها ممکن است به دلیل کاهش ارزش دارایی‌ها یا پیش‌بینی هزینه‌های مالیاتی، مزایای پایان خدمت یا ضمانت کالا ایجاد شوند.

اندوخته از سود خالص شرکت به دست می‌آید و پس از کسر زیان انباشته قبلی محاسبه می‌شود. این ذخیره‌های مالی معمولاً برای اهداف خاصی مانند توسعهٔ شرکت، تأمین مالی پروژه‌ها، یا تقویت بنیه مالی ایجاد می‌شود. بنابراین، اندوخته بیشتر به سودهای انباشته و بخشی از سود در حال تقسیم اشاره دارد.

۲. ماهیت و نوع حساب

ماهیت حساب ذخیره بدهی است. این به این معناست که ذخیره‌ها به عنوان تعهدات مالی شناخته می‌شوند که شرکت باید آن‌ها را تسویه کند. این حساب در ترازنامه تحت گروه بدهی‌ها قرار می‌گیرد.

ماهیت حساب اندوخته حقوق مالکانه (حقوق صاحبان سهام) است. به عبارت دیگر، اندوخته‌ها بخشی از سرمایه شرکت محسوب می‌شوند که در گروه حقوق صاحبان سهام قرار می‌گیرند و تأثیری بر بدهی‌ها ندارند.

۳. زمان تخصیص و پرداخت

زمان تخصیص ذخیره دقیقاً مشخص نیست. ذخیره‌ها معمولاً برای هزینه‌هایی پیش‌بینی می‌شوند که باید در آینده پرداخت شوند، اما زمان و مبلغ دقیق آن‌ها مشخص نیست. برای مثال، ممکن است ذخیره‌ای برای هزینه‌های احتمالی مالیاتی یا مزایای پایان خدمت ایجاد شود که زمان تسویه آن هنوز مشخص نیست.

زمان تخصیص اندوخته مشخص است. اندوخته‌ها معمولاً به عنوان بخش‌هایی از سود خالص یک دوره تخصیص می‌یابند و به طور مشخص برای اهداف خاصی مانند پوشش هزینه‌های آینده یا سرمایه‌گذاری در پروژه‌ها تخصیص داده می‌شوند.

۴. هدف و استفاده

ذخیره به منظور پوشش هزینه‌های تحقق یافته‌ای است که هنوز پرداخت نشده‌اند یا هزینه‌هایی است که هنوز دقیقاً تعیین نشده است. هدف از ایجاد ذخیره، شناسایی و مدیریت هزینه‌هایی است که احتمال وقوع آن‌ها در آینده وجود دارد، مانند ذخیره برای مطالبات مشکوک الوصول و ذخیره کاهش ارزش دارایی‌ها.

اندوخته معمولاً برای تقویت وضعیت مالی شرکت و اطمینان از دستیابی به اهداف خاص، مانند سرمایه‌گذاری در پروژه‌های توسعه‌ای، ذخیره می‌شود. این اهداف شامل تقویت بنیه مالی شرکت یا انجام دادن الزامات قانونی مانند اندوخته قانونی باشند.

۵. الزامات قانونی

تخصیص ذخیره به دلیل وجود هزینه‌های محقق شده و نیاز به شناسایی آن‌ها الزامی است. بنابراین، شرکت‌ها باید ذخیره‌هایی را برای هزینه‌هایی که پرداخت نشده‌اند، ایجاد کنند.

اندوخته‌های قانونی به طور خاص به دلیل الزامات قانونی ایجاد می‌شوند. به طور مثال، طبق قانون تجارت ایران، شرکت‌ها باید حداقل ۱۰٪ از سود خود را به عنوان اندوخته قانونی ذخیره کنند که به سقف ۱۰٪ سرمایه برسد. پس از رسیدن به این سقف، اندوخته‌های قانونی دیگر الزامی نیستند.

۶. نحوه تخصیص و تصمیم‌گیری

تخصیص ذخیره معمولاً بدون نیاز به تصمیم‌گیری هیأت مدیره انجام می‌شود و می‌تواند طبق پیش‌بینی هزینه‌های آینده ایجاد شود. همچنین، تخصیص ذخیره معمولاً از محل هزینه‌ها انجام می‌شود.

تخصیص اندوخته‌ها معمولاً با تصمیم هیأت مدیره و تصویب مجمع عمومی صورت می‌گیرد. این تخصیص می‌تواند به دلیل رعایت الزامات قانونی یا تصمیمات استراتژیک مدیریتی برای اهداف خاص انجام شود.

۷. تأثیر بر سرمایه و حقوق مالکانه

ذخیره‌ها معمولاً تأثیری بر حقوق مالکانه ندارند و به عنوان بدهی‌ها در ترازنامه ثبت می‌شوند. تخصیص ذخیره باعث کاهش سود و افزایش هزینه‌ها می‌شود، اما حقوق مالکانه تغییری نخواهد کرد.

اندوخته‌ها تأثیر مستقیم بر حقوق مالکانه دارند و موجب افزایش آن می‌شوند. به عبارت دیگر، تخصیص اندوخته باعث کاهش سود قابل تقسیم و افزایش حقوق صاحبان سهام خواهد شد.

۸. ثبت حسابداری و روش ثبت

در حسابداری، ذخیره‌ها به طور معمول در حساب‌های هزینه‌ها ثبت می‌شوند. برای مثال، اگر شرکت ذخیره‌ای برای مطالبات مشکوک الوصول ایجاد کند، ثبت حسابداری به شکل زیر خواهد بود:

اندوخته‌ها در حساب‌های حقوق صاحبان سهام ثبت می‌شوند. برای مثال، اگر شرکت تصمیم بگیرد بخشی از سود خود را به عنوان اندوخته قانونی ذخیره کند، ثبت حسابداری به شکل زیر خواهد بود:

۹. حدود و تغییرات احتمالی

ذخیره‌ها سقف مشخصی ندارند و می‌توانند بسته به نیاز شرکت برای پوشش هزینه‌ها و ریسک‌های مختلف تغییر کنند. این تغییرات معمولاً بر‌اساس برآوردهای جدید انجام می‌شود.

اندوخته‌ها معمولاً سقف مشخصی دارند. به طور مثال، در ایران اندوخته قانونی فقط تا سقف ۱۰٪ از سرمایه شرکت الزامی است و پس از آن، ایجاد اندوخته بیشتر اختیاری است.

این تفاوت‌ها به وضوح نشان‌دهندهٔ عملکرد و کاربردهای متفاوت ذخیره‌ها و اندوخته‌ها در حسابداری هستند.

جدول تفاوت اندوخته و ذخیره در حسابداری

در جدول زیر، تفاوت اندوخته و ذخیره در حسابداری به صورت خلاصه و مقایسه‌ای بیان شده‌ است.

این جدول به‌طور روشن تفاوت اندوخته و ذخیره در حسابداری را بیان می‌کند.

جمع‌بندی

با توجه به تفاوت‌های اساسی که میان ذخیره و اندوخته وجود دارد، می‌توان نتیجه گرفت که هرکدام برای اهداف خاصی در حسابداری و گزارشگری مالی کاربرد دارند. ذخیره‌ها بیشتر برای پوشش هزینه‌های تحقق‌یافته اما پرداخت‌نشده یا پیش‌بینی هزینه‌های احتمالی به کار می‌روند، در حالی که اندوخته‌ها بیشتر به منظور تخصیص بخشی از سود برای اهداف خاص مانند تأمین مالی پروژه‌ها یا رعایت الزامات قانونی ایجاد می‌شوند.

سوالات متداول