طب کار چیست؟

طب کار یک تخصص در رشته پزشکی است. پزشکان طب کار به صورت متمرکز در زمینه سلامت کارکنان همه مشاغل فعالیت می‌کنند. مسئولیت ارائه خدمات طب کار در ایران برعهده سازمان تامین اجتماعی است. براساس ماده ۹۰ قانون تامین اجتماعی، زمانی که شما در یک مصاحبه استخدامی پذیرفته می‌شوید؛ کارفرما باید شما را جهت آزمایش‌های بدو استخدام به طب‌کار معرفی کند و هزینه آن را هم بپردازد. در این مقاله ما درباره تعریف طب‌کار، آزمایش‌ها و معاینه‌های طب کار، وظایف پزشک طب کار و هزینه‌های آن صحبت می‌کنیم.

تعریف طب کار

طب کار یکی از شاخه‌های جدید رشته پزشکی است. وظیفه پزشکان متخصص طب کار بررسی سلامت کارکنان یک مجموعه، امنیت محیط کار و توانایی انجام کار کارمندان است. هدف طب کار تشخیص بیماری، پیشگیری از شیوع بیماری‌های واگیردار، کنترل و درمان بیماری‌ها و آسیب‌های ناشی از کار و حفظ سلامت و بهبود کیفیت زندگی شاغلین است.

انواع آزمایشات طب کار

1. ارزیابی سلامت افراد قبل از استخدام
2. معاینه ادواری در طول کار
3. معاینه تطابق و بازگشت به کار پس از یک دوره
4. معاینه‎‌های تغییر شغل
5. معاینه‎‌های بازنشستگی یا ترک کار

چرا آزمایش‌های طب کار اجباری است؟

حادثه هیچ‌گاه خبر نمی‌کند! چه کارمند یک سازمان باشید، چه کارگر، ممکن است به دلایل مختلفی در زمان انجام کار دچار آسیب یا بیماری شوید. در این صورت به مراقبت نیاز پیدا می‌کنید و مشمول دریافت غرامت می‌شوید.

بنابراین در صورتی که حادثه‌ای رخ دهد در مراجع قانونی از آزمایش‌ها به عنوان مدرک استفاده می‌‌شود. گاهی در همین معاینه‌های ابتدای استخدام بیماری‌هایی آشکار می‌شود که به فرد کمک می‌کند برای درمان و کنترل آن اقدام کند.

آزمایش‌های طب کار شامل چه مواردی است؟

آزمایش‌های طب کار شامل ۷ موردی است که در ادامه به تفکیک توضیح داده‌ایم، اما بهتر است بدانید که این آزمایش‌ها برای همه مشاغل نیست. آزمایش‌های طب کار بسته به شغل و محیط کار افراد درخواست می‌شود.

1. معاینه فیزیکی و ارزیابی اندام‌ها

در ابتدای آزمایش‌های طب کار، پزشک معاینه‌های فیزیکی متعددی انجام می‌دهد. مانند:

2. آزمایش خون

آزمایش‌ خون نه تنها در ابتدای استخدام، بلکه در چکاپ‌های دوره‌ای هم انجام می‌شود. آزمایش‌های خون شامل موارد زیر می‌شود:

3. آزمایش ادرار

آزمایش ادرار برای بررسی اعتیاد، مشکلات کلیوی، کبدی، دیابت، عفونت‌های ادراری و.. است. در آزمایش عدم اعتیاد مواردی مانند تریاک، الکل، نیکوتین، متا آمفتامین، ماریجوانا و کوکائین بررسی می‌شود. 

4. بینایی سنجی

5. شنوایی سنجی

شنوایی سنجی معمولا در مشاغلی که با سرو‌صدای زیادی مواجه هستند، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد تا کارکنان با مشکل مواجه نشوند.

6. تست اسپیرومتری ریه

7. آزمایش‌های سم‌شناسی

آزمایش‌های سم‌شناسی برای تشخیص و اندازه‌گیری مواد سمی در بدن درخواست می‌شود. مشاغلی که افراد به واسطه آن در معرض فلزات سنگین مانند سرب، کادمیوم و.. قرار دارند؛ باید این موارد را در خون و ادرار آن‌ها بررسی کرد.

چکاپ‌های ادواری طب کار

در ماده ۹۲ قانون کار، انجام معاینه‌ها و چکاپ‌های دوره‌ای کارکنان حداقل یک بار در سال باید انجام شود و اجباری است. چکاپ‌های ادواری به منظور ارزیابی مجدد سلامت کارکنان و تشخیص زود هنگام بیماری‌های احتمالی درخواست می‌شود.

تشخیص و درمان به موقع هم هزینه‌های درمان را کاهش می‌دهد و هم باعث می‌شود که شخص به دلیل بیماری عملکردش پایین نیاید. افرادی که در مشاغل سخت و زیان آور فعالیت می‌کنند به دلیل شرایط و محیط‌کاری لازم است که هرسال چکاپ ادواری انجام دهند. با انجام آزمایش مجدد در صورتی که فرد به بیماری مبتلا شده باشد با نظر پزشک طب‌کار درباره ادامه فعالیت شغلی او تصمیم‌گیری می‌شود.

معاینه تطابق و بازگشت به کار پس از یک دوره

اگر شخصی به دلیل بیماری مرتبط یا غیر مرتبط با شغل یا حادثه‌ای مانند تصادف، نتواند برای مدتی در محل کار حاضر شود، اولین اقدام پس از برگشت او، معاینه‌های طب کار است.  پزشک در این شرایط با معاینه متوجه می‌شود که آیا پس از این دوره، شخص توانایی جسمی برای بازگشت به کار را دارد یا خیر.

با معاینه تطابق، توانایی فرد برای بازگشت به کار سنجیده و مطابق با شرایطی که دارد، وظایف جدید برای او تعریف می‌کنند.

معاینات بازنشستگی طب کار

هنگام بازنشستگی یا خروج از کار، کارکنان باید دوباره چکاپ شوند. معاینات بازنشستگی به منظور بررسی عوارض محیط‌کاری در طولانی مدت است.

مثال: افرادی که در محیط‌های کاری با فلزات یا مواد شیمیایی در تماس هستند، احتمال دارد که پس از گذشت زمان، عوارض در تماس بودن با این مواد و فلزات در بدن آن‌ها ظاهر شود. با معاینه طب کار اگر فرد به دلیل محیط کاری به بیماری مبتلا شده باشد، تشخیص، درمان و کنترل بیماری او شروع می‌شود.

مدارک لازم برای آزمایش‌های طب کار

نتیجه آزمایش طب کار و اعتبار معاینات طب کار

نتیجه آزمایش‌ها معمولاً پایان همان روز یا روز بعد آماده می‌شود و تا زمانی که محل کار شما تغییر نکند، دارای اعتبار است. اگر مجدد بخواهید با شرکت جدیدی همکاری کنید بر طبق قانون، دوباره باید برای معاینه مجدد به طب کار برای ارزیابی مراجعه کنید.

سوالات متداول