قراردادهای مشمول بازرسی از دفاتر قانونی تامین اجتماعی 

برابر ماده 47 کارفرمایان مکلف‌اند صورت مزد و حقوق و مزایای بیمه‌شدگان همچنین دفاتر و مدارک لازم را در موقع مراجعه به بازرس به سازمان در اختیار او بگذارند. بازرسان سازمان می‌توانند از تمام یا قسمتی از دفاتر و مدارک مذکور رونوشت یا عکس تهیه و برای کسب اطلاعات لازم به هر یک از رؤسا و کارمندان و کارگران کارگاه‌ و مراجع ذیربط مراجعه نمایند.

ماده ۴۷ در قراردادهای مشمول بازرسی از دفاتر قانونی قانون تامین اجتماعی

همان‌طور که از متن ماده فوق‌الذکر استنباط می‌شود، ماده ۴۷ ناظر بر یک تکلیف و یک حق است؛ از یک‌سو کارفرمایان را مکلف می‌کند دفاتر و مدارک لازم را در هنگام مراجعه بازرس سازمان در اختیار او بگذارند «بازرسی دفاتر قانونی و اسناد مالی» و از سوی دیگر بیان می‌کند که بازرسان سازمان حق دارند کارگاه‌های مشمول قانون را مورد «بازرسی کارگاهی» قرار دهند. ضمانت اجرای تکلیف مذکور در صدر ماده ۴۷ قانون به ‌موجب ماده 102 قانون معین شده است.

علاوه بر رسیدگی به صورت مزد و حقوق و مزایای بیمه‌شدگان که به صراحت در ماده 47 بیان شده است برابر ماده 5 آیین نامه اجرایی تبصره الحاقی یک تبصره به ماده 38 قانون مصوب وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ‌((سازمان مجاز است جهت اخذ اطلاعات مربوط به قراردادها، به اسناد و مدارک در اختیار کارفرمایان مراجعه نماید و کارفرمایان در خصوص ارائـه مدارک‌ و اسناد مورد نیاز سازمان، همکاری نمایند.))

لذا در این مقاله قصد داشته در خصوص قراردادهای مشمول بازرسی از دفاتر قانونی توضیحات لازم را ارائه نماییم.

ماده ۴۰ قراردادهای مشمول بازرسی از دفاتر قانونی

قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور مصوب 1394/02/01: یک تبصره به ‌شرح زیر به ماده ۳۸ قانون مصوب 1354/04/03 و اصلاحات بعدی آن الحاق می‌شود.

درواقع سازمان تامین اجتماعی جهت قراردادهای دارای کارگاه‌های صنعتی و خدماتی تولیدی یا فنی مهندسی ثابت بدون دریافت وجه و اعمال ضریب ماده 41 قانون (نسبت مزد به کل کار انجام یافته بصورت مقطوع) مفاصا حساب صادر نموده و با اخذ تعهدنامه بازرسی از دفاتر قانونی بدون محدودیت زمانی صرفا یکسال آخر به دفاتر قانونی شرکت مراجعه و حق بیمه را از طریق رسیدگی به دفاتر مطالبه و وصول می نماید.

این یکی از مهمترین امتیازاتی است که به کارگاه‌های ثابت داده شده است اما لازمه و شرط آن اینست که در ابتدای زمان قرارداد، یک نسخه از قرارداد به سازمان تامین اجتماعی تحویل داده شود تا در حین مدت اجرای کار، سازمان بتواند از کارگاه‌ محل انجام کار بازرسی کرده و از انجام کار مورد نظر قرارداد در همان کارگاه اطمینان حاصل شود. همچنین باید توجه داشته باشید که سازمان تامین اجتماعی در مورد کارگاه‌های ثابت و برای اطمینان خود از درستی عدم دریافت حق بیمه قراردادهای این کارگاه‌ها، می‌تواند بوسیله بازرسین خود دفاتر این کارگاه‌ها را رسیدگی نمایند.

در صورت انجام عملیات نصب، نظارت، بازرسی، آزمون و راه‌اندازی، آموزش، نگهداری و تعمیر و خدمات پس ‌از فروش خارج از کارگاه ثابت در محل پیمانکار به جهت عدم نظارت و بازرسی کارگاهی سازمان بر نحوه انجام کار مشمول اعمال ضریب وفق ماده 41 قانون خواهد بود.

آیا در هر شرایطی اجرای بخشی از موضوع قرارداد در خارج از کارگاه‌های ثابت هم مشمول ضریب مقطوع ماده 41 قانون می‌باشد؟

طبق ماده ۱۱ (قانون حداکثر استفاده از توان تولید و خدماتی کشور و حمایت از کالاهای ایرانی مصوب 1398/02/15)، سازمان موظف است حق بیمه قراردادها و پیمان‌های غیر‌عمرانی (غیرتملک و دارایی‌های سرمایه‌ای) پیمانکاران و یا پیمانکاران طراحی و ساخت دارای کارگاه‌های صنعتی، خدماتی، تولیدی و یا فنی ‌مهندسی ثابت را که موضوع پیمان (با مصالح یا بدون مصالح) در کارگاه‌های ثابت پیمانکار و توسط کارکنان شاغل در آن کارگاهی انجام می‌شود را برمبنای صورت مزد یا حقوق ماهیانه کارکنان یا بازرسی انجام‌شده محاسبه و وصول نموده و مفاصا حساب قرارداد پیمان را صادر کند.

در مواردی که در این‌گونه قراردادها و پیمان‌ها عملیات اجرایی شامل ساخت توأم با یکپارچه‌سازی، سرهم‌بندی (مونتاژ) نصب، نظارت، بازرسی، آزمون و راه‌اندازی، آموزش، نگهداری و تعمیر و خدمات پس ‌از فروش توسط کارکنان شاغل همان کارگاه در کل طرح (پروژه) کارفرما انجام شود به طریق فوق اقدام و مفاصا حساب قرارداد (پیمان را صادر کند) محاسبه و مطالبه حق بیمه براساس روش (نسبت ‌مزد به کل کار انجام‌یافته) در قراردادها و پیمان‌ها ممنوع است.

شعب سازمان موظف‌اند با توجه ‌به ماهیّت حقوقی مقاطعه‌کار (اشخاصی که طبق قانون تجارت موظف به نگهداری و تحریر دفاتر قانونی و اسناد و مدارک هستند) با اعمال ماده 47 قانون (با مراجعه به دفاتر و اسناد و مدارک و انجام عملیات بازرسی از دفاتر قانونی و بازرسی کارگاهی) نسبت‌ به محاسبه و مطالبه حق بیمه کارکنان شاغل در قراردادها برابر مقررات اقدام کنند و با احراز شرایط مربوط، مفاصاحساب قرارداد را ظرف یک روز کاری صادر کنند.

مشخصات و ویژگی های اصلی کارگاه‌های صنعتی، خدماتی، تولیدی و یا فنی ‌مهندسی ثابت 

بر مبنای رای دیوان عدالت اداری

براساس دادنامه شماره ۱00۵۱ مورخ 1398/02/29 و 10309 مورخ 1398/09/28 هیات تخصصی کار، بیمه و تامین اجتماعی دیوان عدالت اداری:

بر مبنای بخشنامه تنقیح و تلخیص ضوابط بیمه ای پیمانکاران؛

1. کارگاه‌هایی که به‌منظور اجرای عملیات پیمان تأسیس و تجهیز شده باشد و همچنین محل‌ها و کارگاه‌هایی که کارفرما به پیمانکار تحویل داده است و به‌طور موقت تجهیز شده باشد و به‌منظور ساخت تجهیزات و قطعات و تعمیر و بازسازی، صرفاً برای دوره زمانی اجرای موضوع قرارداد ایجاد، و بعد از خاتمه قرارداد جمع‌آوری و برچیده می‌شود، حکم کارگاه ثابت را ندارد.

3. واگذارندگان کار مکلف‌اند قراردادهای مذکور را منضم به گواهی اجرای عملیات موضوع پیمان در محل کارگاه ثـابت پیمانکار، بلافاصله به واحد اجرایی سازمان که کارگاه در حوزة عمل آن واقع است ارسال کنند. این‌گونه قراردادها در محل شعبة مربوط به کارگاه ثابت پیمانکار متمرکز است و واحد اجرایی باید ضمن تخصیص ردیف پیمان متصل به شمـاره کارگاهی ثـابت برای هر یک از قراردادهای منعقدشده و تشکیل پرونده پیمانکاری مجزا، مفاصاحساب موضوع ماده 38 قانون را صادر کنند.

بدیهی است اگـر پیمانکاران و یا پیمانکاران طراحی و ساخت برای اجرای قـراردادها و یا پیمان‌های پیش‌گفت از کارگاه‌های غیـرثابت استفاده کنند، منحصراً حق بیمة این بخش از پیمان و یا قرارداد حسب مورد وفق برپایة مصوبه بیست‌وچهارم فروردین 1370 شورای‌ عالی تأمین اجتماعی محاسبه خواهد شد.

البته در بحث‌ کارگاه‌های ثابت و قراردادهای مشمول بازرسی از دفاتر باید توجه داشت که مشاغلی می‌توانند از موضوع کارگاه ثابت استفاده نمایند که ماهیت کار با انجام آن در یک کارگاه ثابت و مشخص همخوانی داشته باشد و آن کارگاه بصورت دائمی دایر و برپا شده باشد و چنانچه کارگاهی با ماهیت موقت ایجاد شده باشد مشمول شرایط کارگاه ثابت و بازرسی از دفاتر نبوده و باید ضریب حق بیمه قرارداد پیمانکاری خود را به سازمان تامین اجتماعی پرداخت نماید.

شرط اساسی در برخورداری معافیت قراردادهای پیمانکاری از اعمال ضریب ماده 41 و مطالبه حق بیمه با بازرسی از دفاتر قانونی