ماده 81 قانون مالیات های مستقیم

ماده 81 قانون مالیات های مستقیم (مالیات بر درآمد کشاورزی) نوعی از مالیات است که دولت برای کشاورزان در نظر گرفته است. البته این نوع مالیات فقط مختص کشاورزی نیست و زیر مجموعه‌ای از فعالیت‌های کشاورزی را نیز در برمی‌گیرد. حال چه کسانی مشمول پرداخت این مالیات هستند و چگونه مالیات بر درآمد کشاورزی محاسبه می‌شود؟ در این مقاله به طور کامل ماده 81 قانون مالیات های مستقیم را شرح می‌دهیم تا کامل آن را یاد بگیرید.

فهرست مطالب

مالیات بر درآمد کشاورزی چیست؟

مالیات بر درآمد کشاورزی مالیاتی است که برای فعالیت‌های کشاورزی از سمت دولت در نظر گرفته می‌شود. شاید برایتان سوال باشد که این مالیات جزء کدام مالیات است؟ مالیات بر درآمد کشاورزی جزء قانون مالیات‌های مستقیم است و متن ماده 81 قانون مالیات های مستقیم را به آن شرح داده‌اند.

فعالیت‌هایی که در این ماده از قانون آمده شامل مجموعه‌ای از فعالیت‌های کشاورزی از جمله: کشاورزی، دامپروری، دامداری، پرورش ماهی، پرورش زنبورعسل، پرورش طیور، صیادی، ماهیگیری، نوغانداری (پرورش کرم ابریشم)، احیای مراتع و جنگل‌ها، باغ‌های درخت و درختان خرما از هر قبیل است.

طبق متن ماده 81 قانون مالیات های مستقیم، درآمد حاصل از کلیه فعالیت‌های کشاورزی، دامپروری، دامداری، پرورش ماهی، زنبورعسل و طیور، صیادی و ماهیگیری، نوغانداری، احیای مراتع و جنگل‌ها، باغات اشجار از هر قبیل و نخیلات از پرداخت مالیات معاف است. یعنی بر طبق این قانون به زبان ساده؛ تمامی فعالیت‌های زیر مجموعه کشاورزی از پرداخت مالیات معاف هستند.

به عنوان مثال فرض کنید که یک کشاورز بذری را در زمین کشاورزی خود می‌کارد و آن محصول به بار می‌نشیند و آماده مصرف می‌شود. خب تا زمان که محصول آماده شود، شامل معافیت مالیاتی می‌شود. اما زمانی که محصول برای فروش وارد بازار می‌شود و تحت فرایند خریدوفروش قرار می‌گیرد یا فرآوری می‌شود به آن مالیات تعلق می‌گیرد. یعنی فقط تولیدکنندگان از پرداخت مالیات معاف هستند، اما افرادی که محصولات کشاورزان را می‌خرند و به‌صورت عمده می‌فروشند، از پرداخت مالیات معاف نیستند.

محاسبه مالیات ماده ۸۱ قانون مالیات مستقیم

بر اساس قانون مالیات مستقیم محاسبه مالیات ماده 81 قانون مالیات های مستقیم یا همان مالیات بر درآمد کشاورزی برای اشخاص حقیقی و حقوقی این ماده به شرح زیر است:

1. اشخاص حقیقی ماده 81 که فعالیت‌های کشاورزی انجام می‌دهند، نیازی به تنظیم و ارسال اظهارنامه ندارند و کامل معاف از مالیات هستند.

قانون مالیات بر درآمد کشاورزی بخش زراعت

به‌طورکلی در قانون مالیات بر درآمد کشاورزی منظور از زراعت، یعنی تولید و کشت محصولات سالانه در زمین‌های زراعی سرپوشیده و در بین درختان که شامل دو بخش زیر می‌شود:

۱. تولید محصولات زراعی به‌صورت سالانه

کشت و کار محصولاتی مانند سبزی و گل در دسته‌بندی محصولات سالانه قرار می‌گیرند؛ چرا که در فصل زمستان هم در زیر پلاستیک یا گلخانه پرورش داده می‌شوند. اما پرورش گل‌وگیاه در گلدان در این فعالیت‌ها محاسبه نمی‌شود.

۲. تولید محصولات باغی به‌صورت دائمی

محصولات دائمی یا باغی شامل میوه‌های دانه‌دار، میوه‌های هسته‌دار، میوه‌های دانه‌ریز، میوه‌های خشک، میوه‌های سردسیری، نیمه‌گرمسیری و گرمسیری است.

غلات (گندم، جو، برنج، ذرت دانه‌ای)
حبوبات (لوبیا، نخود، لوبیا، عدس، ماش و …)
سبزی‌ها (سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی، پیاز و..)
محصولات جالیزی (هندوانه، خربزه، خیار و..)
نباتات علوفه‌ای (یونجه، شبدر و…)
محصولات صنعت (چغندرقند، توتون، تنباکو، پنبه)

زراعت، بر اساس قانون مالیات‌های قبلی این بخش قادر بوده است که در سال ۱۳۷۶ در حدود ۴۰۰ میلیارد تومان مالیات دهی داشته باشد که مسلماً بر اساس قانون جدید این مبلغ شدیداً کاهش خواهد یافت. به دلایل ذیل اخذ مالیات از این زیر بخش توصیه نمی‌شود:

اغلب شاغلان بخش زراعت را گروه‌های فقیر و کم‌درآمد جامعه تشکیل می‌دهند.
به دلیل نداشتن دفاتر حسابداری و همچنین پراکندگی شدید کشاورزان، اخذ مالیات بسیار مشکل خواهد بود.
به دلیل شمار زیاد کشاورزان زراعت‌کار، اخذ مالیات از آنان مستلزم صرف هزینه‌های بالایی خواهد بود.
بخشی از تولیدات توسط خود کشاورزان مصرف می‌شود که تفکیک آن از قسمت فروش‌رفتن بسیار مشکل خواهد بود.
اخذ مالیات موجب ایجاد انگیزه برای کوچک‌شدن قطعات زمین‌های زراعی خواهد گردید که این امر منجر به عدم استفاده از فناوری و ماشین‌آلات و نهایتاً کاهش درآمد کشاورزی و عدم استفاده بهینه از منابع موجود در بخش زراعت خواهد شد.

قانون مالیات بر درآمد کشاورزی بخش دام و طیور

قانون مالیات بر درآمد کشاورزی در بخش دام و طیور برای موارد زیر اعمال می‌شود:

تمام حیواناتی که جهت بارکشی از آن‌ها استفاده می‌شود و حیوانات و طیوری که برای محصولاتی مانند عسل، تخم‌مرغ، لبنیات پرورش داده می‌شوند، شامل معافیت مالیاتی کشاورزی از سوی دولت می‌شود. علاوه بر این پرورش کرم ابریشم باهدف تولید پیله یا هر هدف دیگری زیر مجموعه بخش دام و طیور است. همچنین در بخش دام و طیور، پرورش حیوانات زیر مشمول مالیات نمی‌شوند:

مرغ
خروس
گاو
گوسفند
بوقلمون
بلدرچین
غاز
اردک
تولید جوجه به‌وسیله ماشین جوجه‌کشی

اما در مورد قانون مالیات بخش دام و طیور به این صورت است که دام‌پروری شامل دو بخش صنعتی و سنتی می‌شود. در بخش سنتی افرادی که در پرورش دام فعالیت می‌کنند، اکثر در روستاها و شهرهای کوچک ساکن هستند و جزء اقشار کم‌درآمد جامعه محسوب می‌شوند. همچنین ارزش‌افزوده محصولات آن‌ها اندک است.

اما در بخش صنعتی به دلیل اینکه به‌صورت متمرکز برای تولید محصولات فعالیت می‌کنند و ارزش‌افزوده بالایی دارد، امکان دریافت مالیات از آن‌ها وجود دارد. ولی به دلیل اینکه انگیزه فعالان این بخش از بین نرود از آن‌ها مالیاتی دریافت نمی‌شود.

نکته مهم

به‌طورکلی چنانچه هدف حمایت از تولید است، باتوجه‌به اینکه بخش کشاورزی نسبت به دیگر بخش‌ها از حمایت دولتی کمتری برخوردار هستند، اخذ مالیات از این بخش منطقی به نظر نمی‌رسد. بررسی فعالیت‌های بخش کشاورزی نشان می‌دهد که شرایط لازم برای اخذ مالیات در زمینه زیر بخش‌های آن در حال حاضر فراهم نشده است.

قانون مالیات بر درآمد کشاورزی بخش شیلات

قانون مالیات بر درآمد کشاورزی در بخش شیلات به کسانی که در زمینه تولید حیوانات آبزی و دریایی فعالیت دارند، اشاره می‌کند و می‌توان آن را به بخش‌های زیر تقسیم‌بندی کرد:

پرورش ماهی، میگو و صدف
صید ماهی و آبزیان در دریا و اقیانوس
جمع‌آوری صدف‌های دریایی
جمع‌آوری آبزیان مانند جلبک، اسفناج، مرجان

بر طبق قانون؛ میزان تولید و ارزش‌افزوده در این بخش اندک است و اکثر فعالیت‌هایی که در این زمینه انجام می‌شود، با حمایت دولت است. چون که صیادان از نظر درآمدی در دسته‌بندی اقشار کم‌درآمد جامعه قرار می‌گیرند، اخذ مالیات از آن‌ها توصیه نمی‎‌شود. از سوی دیگر اخذ مالیات از فعالان بخش شیلات باعث کم‌شدن سرمایه آن‌ها می‌شود و در نتیجه فعالیت در این بخش کاهش می‌یابد.

قانون مالیات بر درآمد کشاورزی بخش مراتع و جنگل

برخی از افراد ساکن شمال کشور در جنگل‌ها و مراتع اقدام به تولید و پرورش چوب یا ساخت نهالستان و خزانه می‌کنند که این فعالیت علاوه بر اینکه یک نوع فعالیت اقتصادی است، به ترمیم آسیب‌های زیست‌محیطی هم کمک می‌کند.

افرادی که در این زمینه فعالیت می‌کنند به‌صورت مستقیم از پرداخت مالیات بر درآمد کشاورزی معاف هستند. اما به‌جای آن از فعالان این عرصه، عوارض و بهره مالکانه دریافت می‌شود که خود یک نوع از مالیات است که به‌صورت ماهانه و سالانه باید آن را پرداخت کنند. به عبارتی این دسته از افراد مالیات پرداخت می‌کنند اما مالیات آن‌ها در زیر مجموعه ماده 81 قانون مالیات های مستقیم قرار نمی‌گیرد و به شکل دیگری اخذ می‌شود.

مالیات بر فروش آب کشاورزی

در قانون مالیات‌های مستقیم مصوب اسفندماه ۱۳۴۵ و اصلاحیه‌های بعدی آن، با وجود معافیت برای درآمد حاصل از کلیه فعالیت‌های کشاورزی در ماده ۱۰۹ قانون مذکور، جداگانه برای فروش آب طی ماده ۱۰۶ آن قانون معافیت به طور صریح پیش‌بینی‌شده بود.

نکته مهم

در صورتی که در ماده 81 قانون مالیات های مستقیم و دیگر مواد این قانون مصوب اسفندماه ۱۳۶۶ و اصلاحیه‌های بعدی هیچ‌گونه اشاره‌ای بر معافیت مالیات فروش آب کشاورزی نشده است.

همچنین ماده ۲ لایحه قانونی اصلاح پاره‌ای از مواد قانون کار کشاورزی مصوب ۱۳۵۹/۰۲/۲۰ شورای انقلاب اسلامی و نیز اصلاحی آن مصوب 1359/04/15، فروش آب به تنهائی را از مصادیق کار کشاورزی نمی‌داند و درآمد حاصل از فروش آب مشمول معافیت مالیاتی نیست.

مالیات فروش ادوات کشاورزی

تولید ادوات کشاورزی هم یکی از فعالیت‌های اقتصادی است که بر روی شغل کشاورزی تأثیر مستقیمی دارد. یعنی در محاسبه مالیات بر درآمد کشاورزی درست است که تولیدکننده محصولات کشاورزی و تجهیزات کشاورزی از پرداخت مالیات مستقیم و مالیات ارزش‌ افزوده معاف هستند، اما کشاورز برای خرید تجهیزات کشاورزی باید مالیات پرداخت کند.

محاسبه نرخ مالیات کشاورزی

کسانی که تولیدکننده محصولات کشاورزی هستند، از پرداخت مالیات معاف هستند. اما اشخاصی که از کشاورزان محصولات را خریداری و در بازار به فروش می‌رسانند، مشمول مالیات می‌شوند. دلیل این موضوع هم حمایت از مجموعه فعالیت‌های کشاورزی است.

محاسبه مالیات زمین کشاورزی

زمین کشاورزی هم مانند هر ملک دیگری مشمول مالیات بر درآمد املاک می‌شود و در زمان نقل‌وانتقال زمین کشاورزی، باید به نرخ ۵ درصد بابت آن مالیات پرداخت کرد.

مالیات کارتخوان کشاورزی

طبق قانون، اشخاص حقیقی که در مجموعه فعالیت‌های کشاورزی شاغل هستند از پرداخت مالیات معاف هستند. اما اگر به نام شخص پرونده مالیاتی تشکیل شود و کارتخوان به نام خود دریافت کند و مبلغ‌هایی به آن کارتخوان واریز شود، باید بابت آن مالیات پرداخت کند.

اما اشخاص حقوقی باید پرونده مالیاتی تشکیل دهند و اظهارنامه خود را به‌صورت سالانه ارسال کنند. اگر این کار را انجام ندهد، از معافیت این ماده از قانون نمی‌توانند استفاده کنند و سازمان امور مالیاتی به‌صورت خودکار از پول‌هایی که به مبلغ کارتخوان آن‌ها واریز می‌شود، مالیات کسر می‌کند.

پس بهتر است که اشخاص حقوقی برای تشکیل پرونده مالیاتی لحظه‌ای تردید نکنند تا مشمول معافیت این ماده از قانون شوند. برای جلوگیری از هرگونه خطا در تشکیل پرونده مالیاتی و برخوردای از معافیت‌ها می‌توانید از مشاوره مالیاتی محاسبان بهره‌مند شوید.

ارسال اظهارنامه مالیات کشاورزی

همان‌طور که گفتیم، اشخاص حقوقی که در زمینه کشاورزی مشغول فعالیت هستند باید سالانه اظهارنامه عملکرد خود را از طریق سامانه مودیان به سازمان امور مالیاتی کشور تحویل دهند. اما برای تشکیل پرونده مالیاتی و ارسال اظهارنامه کشاورزی چه مراحلی را باید طی کرد؟ در مقاله ارسال اظهارنامه اشخاص حقوقی این موضوع را به‌صورت کامل و مرحله‌به‌مرحله توضیح داده‌ایم که می‌توانید آن را مطالعه کنید.

جمع‌بندی

در این مقاله ما مالیات بر درآمد کشاورزی را بر اساس ماده 81 قانون مالیات های مستقیم توضیح دادیم. همچنین درباره معافیت‌های ماده ۸۱ قانون مالیات مستقیم صحبت کردیم. اگر هنوز در خصوص مالیات بر درآمد کشاورزی مطلبی یا نکته‌ای برایتان واضح نیست، از طریق کامنت سؤالات خود را از ما بپرسید تا کارشناسان محاسبان شما را راهنمایی کنند.

سوالات متداول

۱. آیا مشمولان ماده ۸۱ باید اظهارنامه عملکرد سالانه ارسال کنند؟

اشخاص حقیقی نیازی به انجام تکالیف مالیاتی ندارند. اما اشخاص حقوقی یعنی شرکت‌های فعال در زمینه کشاورزی باید سالانه اظهارنامه عملکرد ارسال کنند و نرخ مالیات بر درآمد کشاورزی آن‌ها صفر است. اما باید اظهارنامه خود را به سازمان امور مالیاتی تحویل دهند.