وظایف مودیان مالیاتی چیست؟

تکالیف مالیاتی یکی از مهمترین مسئولیت‌های اقتصادی مودیان مالیاتی، اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی است. از ثبت نام در نظام مالیاتی و دریافت کد اقتصادی گرفته تا تسلیم به موقع اظهارنامه و پرداخت دقیق مالیات، همه ی این مراحل نقش کلیدی در کسب نتیجه مالیاتی موفقیت آمیز مودیان دارد.

یکی از موضوعات مهم و شروط اصلی جهت بهبود نظام مالیاتی علاوه بر تدوین قوانین و مقرراتی که بر پایه مودی محوری است این است که مودیان مالیاتی نسبت به وظایف و تکالیف قانونی خود مطلع و آگاه باشند. بنابراین بر اساس همین موضوع سازمان امور مالیاتی وظایف مودیان مالیاتی را در فصل پنجم باب چهارم قانون مالیات‌ های مستقیم از مواد 177 الی 181 را بیان داشته است.

مودیان مالیاتی

کلمه مودی در لغت به معنای مدیریت و پرداخت کننده است و در اصطلاحات مالیاتی به معنای پرداخت‌کننده مالیات در نظر گرفته شده است. به عبارت دیگر مودی مالیاتی شخص حقیقی یا حقوقی است که با توجه به قوانین مالیاتی که دارای پرونده مالیاتی در سازمان امور مالیاتی باشد، موظف به پرداخت مالیات است.

مطابق قانون، شخص حقوقی درست مانند شخص حقیقی، حقوق و وظایفی دارد منتهی بعضی از حقوق و وظایف که طبیعتا فقط به شخص انسان مربوط می شود، شامل شخص حقوقی نمی‌شود. از نظر قانونی، اشخاص حقیقی که به شغلی مشغول‌اند و همهٔ اشخاص حقوقی مشمول مالیات هستند و باید در ازای درآمدهای که کسب می‌کنند، مالیات بپردازند.

وظایف مودیان مالیاتی

تکالیف مودیان مالیاتی به عنوان اشخاصی که مطابق قوانین مالیاتی مکلف به پرداخت مالیات هستند، به تفصیل در قانون مالیات های مستقیم تعیین شده و اعمال می‌شود. برخی از وظایف مودیان مالیاتی عبارتند از:

طبق ماده 177 قانون مالیات‌های مستقیم ، مؤدیان مالیاتی موظف به ارائه اظهارنامه مالیاتی خود هستند. اظهارنامه ارائه شده باید به همراه رسید و به تفکیک ، به اداره امور مالیاتی محل سکونت مودی تحویل داده شود. اداره امور مالیاتی سپس موارد ارائه شده را در پرونده مالیاتی مودی ثبت  و منعکس کرده و اظهارنامه را ظرف مدت سه روز به اداره مالیاتی مربوط به موضوع مرتبط ارسال کند.

افرادی که در خارج از ایران اقامت دارند و نماینده‌ای در ایران دارند یا مؤسسات و شرکت‌هایی که مرکز اصلی آن‌ها در خارج از کشور قرار دارد و نماینده‌ای در ایران دارند، مسئول تسلیم اظهارنامه و پرداخت مالیات هستند. صاحبان مشاغلی که کسب‌و‌کارهایی دارند، می‌بایست با اعلام کتبی جزئیات آن کسب‌وکار را به اداره امور مالیاتی محل اعلام نمایند و باید ظرف مدت چهار ماه از تاریخ شروع فعالیت ارائه شوند. عدم انجام دادن این وظایف در مهلت معین موجب جریمه ای معادل 10 درصد مالیات قطعی و از دست دادن تمام تسهیلات و معافیت‌های مالیاتی تا تاریخ شناسایی توسط اداره امور مالیاتی خواهد شد.

گروه بندی مشاغل مالیاتی

گروه بندی مشاغل مالیاتی با هدف شفاف‌سازی تکالیف مالیاتی مشاغل مختلف توسط سازمان امور مالیاتی اعلام می‌شود. این گروه‌بندی که بر اساس شاخص‌ها و معیار‌هایی از قبیل نوع و حجم فعالیت انجام می‌شود و مودیان مالیاتی را به سه گروه تقسیم‌بندی می‌شوند. این دسته‌بندی به‌منظور ایجاد نظم و انسجام در نظام مالیاتی، تسهیل فرآیند محاسبه و پرداخت مالیات برای مشاغل و جلوگیری از ابهامات و پیچیدگی‌های قانونی انجام می‌گیرد.

1. گروه اول مشاغل مالیاتی (صاحبان کسب و کار بزرگ و پر درآمد)

از جمله تکالیف لحاظ شده برای این گروه ، می‌توان به ارائه کلیه دفاتر قانونی اعم از کل، روزنامه و نیز دفاتر دستی و ماشینی بر اساس مدارک، ارائه ترازنامه و صورتحساب سود و زیان اشاره کرد.

۲. گروه دوم مشاغل مالیاتی (افراد با درآمد متوسط و رو به بالا)

۳. گروه سوم یا «ج» مشاغل مالیاتی (صاحبان کسب و کار کوچک)

این گروه از افراد می‌بایست اقدام به نگهداری اسناد و مدارک درآمدی خود کرده که شامل فروش کالا یا خدمات و نیز اسناد خرید کالا یا خدمات هستند. همچنین آن‌ها می‌بایست اقدام به تهیه و تنظیم خلاصه درآمد و هزینه سالانه نمایند.

طبقه بندی تکالیف مودیان مالیاتی

کلیه مودیان به منظور رسمیت بخشیدن به فعالیت اقتصادی خود، مکلف به انجام الزامات قانونی مالیاتی هستند، انجام ندادن وظایف مالیاتی قانونی مودیان موجب پرداخت مالیات حداکثری بر اساس بالاترین درآمد ارزیابی شده و همچنین در کنار اصل مالیات موجب تعلق جرایم مالیاتی می‌شود. وظایف مودیان مالیاتی بر اساس ماهیت شخصیتی آن‌ها با یکدیگر متفاوت است که به شرح زیر طبقه‌بندی می‌شود.

تکالیف مالیاتی مودیان حقیقی

کلیه اشخاص حقیقی مطابق تعریف ماده 1 قانون مالیات های مستقیم و استانداردهای حسابداری، مشمول پرداخت مالیات هستند و موظف به انجام تکالیف مالیاتی زیر هستند.

۱. تشکیل پرونده مالیاتی

تشکیل پرونده مالیاتی یکی از اولین اقدامات مهم فعالان اقتصادی پس از راه‌اندازی یک کسب‎‌وکار است. مهلت تشکیل پرونده مالیاتی اشخاص حقیقی بر اساس تبصره 3 ماده 177 قانون مالیات های مستقیم ظرف مدت چهار ماه از تاریخ شروع فعالیت است که باید کتبا به اداره امور مالیاتی محل فعالیت اعلام کنند.

مراحل تشکیل پرونده مالیاتی

2. تهیه دفاتر قانونی/نگهداری اسناد و مدارک

بر اساس قانون، شرکت‌ها و اشخاص حقیقی که دارای کسب‌وکار هستند، باید هر سال دفاتر قانونی خود را پلمپ کرده و به سازمان امور مالیاتی کشور تحویل دهند.بنابراین پلمپ دفاتر (روزنامه و کل) به معنای تایید رسمی و قانونی دفاتر حسابداری است که در آن‌ها کلیه تراکنش‌های مالی ثبت و نگهداری می‌شوند.

پلمپ دفاتر قانونی یکی از مهمترین وظایف مالیاتی اشخاص حقیقی گروه اول صاحبان مشاغل و کسب‌وکار است. بنابراین اشخاص حقیقی موظف‌اند پیش از شروع سال مالی و تدوین هرگونه اسناد مالی از جمله ترازنامه، نسبت به پلمپ دفاتر قانونی اقدام کنند. درخواست پلمپ دفاتر به جز اولین سال فعالیت‌اقتصادی، باید پیش از شروع سال مالی انجام شود. مطابق اعلام سازمان مالیاتی، پلمپ و تحریر دفاتر قانونی و همچنین نگهداری اسناد و مدارک، تنها جزء تکالیف مالیاتی اشخاص حقیقی گروه اول است.

در فرآیند مالیاتی و مراحل آن اسناد مالی و نگهداری از آن برای اشخاص حقیقی بسیار با اهمیت است این اسناد شامل فاکتورها، رسیدهای پرداخت، قراردادها و گزارش‌های مالی مرتبط با درآمدها و هزینه‌های فرد است. داشتن این مدارک به افراد کمک می‌کند تا اطلاعات صحیح و دقیقی را در اظهارنامه‌های مالیاتی خود ارائه دهند و از بروز خطا یا اختلافات احتمالی با سازمان امور مالیاتی جلوگیری کنند. بطور کلی، اسناد مالی نقش مهمی در ایجاد شفافیت مالی و کاهش ریسک مالیاتی دارند و به افراد کمک می‌کنند تا از حقوق خود در برابر قوانین مالیاتی دفاع کنند.

مدارک مورد نیاز برای پلمپ دفاتر اشخاص حقیقی

• کپی کارت ملی
• کپی پروانه کسب و مجوز فعالیت
• مجوز فعالیت کسبی
• وکالت‌نامه وکیل شرکت
• اصل اظهارنامه پلمپ (با مهر و امضا)

۳. ارائه اظهارنامه مالیات عملکرد و پرداخت مالیات

 در این تکلیف مالیاتی همه مودیان موظف به ارائه اظهارنامه عملکرد نیستند، بر اساس تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات های مستقیم اشخاص حقیقی صاحبان مشاغل در شرایط خاصی می‌توانند که قانون‌گذار اعلام می‌کند از مزایای مالیات مقطوع بهره‌مند شوند.

۴. ثبت نام در سامانه مودیان/صدور صورتحساب الکترونیکی

5. انجام تکالیف ارزش افزوده و تسلیم اظهارنامه ارزش افزوده

تاکنون سازمان امور مالیاتی لیست مشمولین ارزش افزوده را طی 10 مرحله فراخوان معرفی کرده است. بر این اساس مودیان مشمول موظفند حداکثر تا یک ماه پس از پایان هر فصل اظهارنامه ارزش افزوده خود را تسلیم نمایند. (ماده ۲۱ قانون موقت و ماده ۱۳ قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده) معیارهایی که در این مراحل تاکنون اعلام شده است، ارتباطی با گروه بندی مشاغل ندارد و به عبارت دیگر، با توجه به معیارهای ارائه شده، هر یک از مودیان ممکن است مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده باشند.

۶. ارائه صورت معاملات فصلی

مطابق آنچه در ماده ۱۶۹ قانون مالیات های مستقیم آمده، مودیان مشمول اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی این قانون مکلف به تسلیم صورت معاملات فصلی تا 45 روز  پس از پایان هر فصل، اطلاعات معاملات خود را از طریق سامانهٔ مربوط  به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند. این اطلاعات در برگیرنده خریدها، فروش‌ها، و واردات و صادرات و قراردادها می‌شود.

تکالیف مالیاتی مودیان حقوقی

کلیه اشخاص حقوقی مطابق قانون مالیات های مستقیم به واسطه فعالیت های اقتصادی خود جهت انجام  تکالیف مالیاتی وظایفی دارند که به شرح زیر است.

1. ثبت نام در نظام مالیاتی

اولین مرحله برای اشخاص حقوقی دریافت شناسه اقتصادی است. لذا هر شرکت به منظور فعالیت اقتصادی به یک شماره اقتصادی نیاز دارد که مشخص کننده نحوه عملکرد یک واحد اقتصادی بر فعالیت‌های آن از جمله خدمات یا خرید و فروش را در فاکتور ها و قراردادها مشخص می کند. شناسه اقتصادی به عنوان یک کد منحصر به فرد برای هر واحد اقتصادی در رابطه با مراجع مالیاتی است.

۲. ارائه اظهارنامه مالیات بر عملکرد

به استناد ماده 110 قانون مالیات های مستقیم کلیه اشخاص حقوقی موظفند، حداکثر تا چهار ماه پس از پایان سال مالیاتی خود، نسبت به تعیین و پرداخت مالیات خود اقدام نمایند. همچنین ارسال مدارک ترازنامه و حساب سود و زیان متکی به دفاتر و اسناد و مدارک و همچنین فهرست هویت شرکا و سهامداران و میزان سهم الشرکه یا تعداد سهام و نشانی هر یک از آن‌ها همراه با فرم اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقوقی تکمیل شده، به اداره امور مالیاتی محل اصلی فعالیت شرکت الزامی است.

۳. پرداخت حق تمبر

طبق ماده 48 قانون مالیات های مستقیم تمبر برای اعتبار بخشیدن بر روی اسناد و اوراق بهادار استفاده می‌شود و از طریق ابطال تمبر بر اسناد و مدارک به‌منظور رسمیت بخشیدن آن‌، از مودی گرفته می‌شود. مدیران و مسئولین شرکت‌ها موظف هستند تا دو ماه پس از تاریخ ثبت شرکت، از ماخذ نیم در هزار سرمایه ثبتی، جهت کلیه شرکت‌های ایرانی مذکور در قانون تجارت به غیر از شرکت‌های تعاونی که از این قاعده مستثنی هستند، حق تمبر پرداخت نمایند.

۴. پلمپ دفاتر قانونی

مطابق قانون مالیات های مستقیم، اشخاصی که مکلف به نگهداری دفاتر هستند، باید دفاتر قانونی خود را قبل از شروع سال مالیاتی از طریق اداره ثبت شرکت‌ها دریافت کنند. در آیین نامه اجرایی ماده 95 قانون مالیات های مستقیم، دفاتر به صورت (دفتر روزنامه، دفتر کل، دفتر روزنامه و کل مشترک، دفتر معین، سایر دفاتر) طبقه بندی شده است.

۵. ارسال لیست مالیات حقوق کارکنان

طبق ماده 86 قانون مالیات ها، تمام پرداخت کنندگان حقوق، چه کارفرمایان اشخاص حقیقی و چه کارفرمایان اشخاص حقوقی، بایستی لیست حقوق کارکنان خود را تا پایان ماه بعد برای سازمان امور مالیاتی بفرستند و نیز اگر مشمول مالیات حقوق می‌شوند، این مالیات را از حقوق کارکنان خود کسر کنند و به سازمان امور مالیاتی بپردازند.

۶. ثبت نام در سامانه مودیان/صدور صورتحساب الکترونیکی

با توجه به فراخوان‌های سازمان امور مالیاتی و دستورالعمل‌های اعلامی سازمان امور مالیاتی، مودیان مالیاتی مکلف به ثبت نام در سامانه مودیان هستند. صدور صورتحساب الکترونیکی مالیاتی بر اساس دستورالعمل اعلامی آن تدوین و به تصویب سازمان امور مالیاتی رسیده است و مودیان مالیاتی را موظف می‌کنند که بر مبنای آن، صورتحساب خود را در سامانه مودیان ثبت نمایند.

۷. تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده

طبق قانون، مالیات بر ارزش افزوده باید به صورت فصلی پرداخت شود. کسب‌وکارهای مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده وظیفه دارند، تا نهایت یک ماه پس از پایان هر فصل با مراجعه به سامانه مالیات بر ارزش افزوده نسبت به پرداخت مالیات ارزش افزوده اقدام کنند. مطابق فراخوان هفتم ارزش افزوده در آن کلیه اشخاص حقوقی موظف به ثبت نام و ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده در مهلت مقرر هستند. همه اشخاص حقوقی که بعد ازاین فراخوان تاسیس و ثبت می‌شوند از اولین دوره بعد از شروع فعالیت مشمول می‌شوند.

۸. ارسال فهرست گزارشات فصلی

طبق ماده 169 قانون مالیات های مستقیم سامانه ارسال معاملات فصلی، سامانه‌ای است که کلیه مودیان مشمول اشخاص حقوقی موظف به ارسال معاملات فصلی خود برای سازمان امور مالیاتی هستند. کلیه مودیان مکلفند ظرف 45 روز پس از پایان هر فصل از طریق سامانه برای ارسال صورت معاملات فصلی خود اقدام کنند.

شرح	اشخاص حقوقی	گروه اول	گروه دوم	گروه سوم
ارائه دفاتر قانونی	–	–	–	–
حسابداری دو طرفه	–	–	–	–
حسابرسی صورت های مالی	–	–	–	–
کسر مالیات تکلیفی	–	–	–	–
ارسال لیست حقوق	–	–	–	–
ارسال لیست معاملات فصلی	–	–	–	–
پرداخت مالیات بر ارزش افزوده	–	–	–	–
ارسال اظهارنامه عملکرد	–	–	–	–
تشکیل پرونده و دریافت کد اقتصادی	–	–	–	–
ثبت نام در سامانه مودیان	–

اهمیت انجام تکالیف مودیان مالیاتی

تکالیف مالیاتی به مجموعه ای از وظایف و مسئولیت‌هایی گفته می‌شود که افراد و کسب‌وکارها طبق قانون باید برای پرداخت و اعلام مالیات خود انجام دهند. این تکالیف بخش مهمی از سیستم مالی هر کشور هستند و به دولت کمک می‌کنند تا درآمد لازم برای تامین هزینه‌های عمومی و خدمات اجتماعی را جمع آوری می‌کنند.

پیشگیری از جرایم مالیاتی

 عدم انجام تکالیف مالیاتی می‌تواند به جرایم مالیاتی منجر شود. این جرایم شامل جریمه‌های مالی و حتی در برخی موارد پیگرد قانونی است. با رعایت به موقع تکالیف مالیاتی، مودیان می‌توانند از این مشکلات جلوگیری کنند.

حفظ عدالت اجتماعی

زمانی که همه افراد و شرکت‌ها تکالیف مالیاتی خود را انجام دهند، مالیات به صورت عادلانه تری بین اقشار مختلف توزیع می‌شود. و نظام مالیاتی در حفظ عدالت اجتماعی کمک شایانی می‌کند.

جلوگیری از ایجاد مشکلات مالی

حمایت از بودجه عمومی کشور

 یکی از اصلی ترین منابع درآمدی دولت مالیات است. این درآمدها برای تامین هزینه‌های خدمات عمومی مثل آموزش، بهداشت، زیرساخت ها و امنیت جامعه استفاده می‌شود. لذا انجام به موقع و صحیح تکالیف مالیاتی نقش مهمی در تامین اینگونه هزینه‌ها دارد.

تسهیلات مالیاتی

 با انجام تکالیف مالیاتی درست و به موقع، مودی مالیاتی می‌تواند با ایجاد یک سابقه عالی در پرداخت مالیات علاوه بر تبدیل شدن به یک مودی معتبر، باعث ایجاد و ارتباط مؤثر و دو سویه با سازمان امور مالیاتی  در تعاملات تجاری و اقتصادی مودی شود و از تسهیلات و تخفیفات مالیاتی که توسط دولت یا سازمان‌های مالیاتی ارائه می‌شود، بهره‌مند شد.

جریمه عدم توجه به وظایف مودیان مالیاتی

۱. عدم پرداخت مالیات در مهلت مقرر

بی توجهی به پرداخت مالیات در زمان مقرر برای اشخاص حقیقی و حقوقی به ازای هر ماه تاخیر، جریمه‌ای برابر 2.5 درصد در نظر گرفته می‌شود.

۲. عدم ارسال اظهارنامه های مالیاتی

مطابق ماده 192 قانون مالیات های مستقیم چنانچه نسبت به تسلیم اظهارنامه در موعد مقرر اقدام نکند یا موجب کتمان درآمد و هزینه‌های غیر واقعی گردد، برای اشخاص حقوقی مشمول 30 درصد جریمه و برای اشخاص حقیقی مشمول 10 درصد جریمه غیر قابل بخشودگی است.

۳. درآمد کتمان شده و ابراز هزینه های غیر واقعی در اظهارنامه

۴. عدم تسلیم دفاتر قانونی

عدم تسلیم دفاتر قانونی برای هر یک از مودیان مالیاتی جریمه‌ای معادل ۲۰ درصد را در پی خواهد داشت.

جمع بندی

از موضوعات مهم و اصلی جهت بهبود نظام مالیاتی این است که مودیان مالیاتی به عنوان اشخاص حقیقی یا حقوقی نسبت به وظایف و تکالیف قانونی خود مطلع و آگاه باشند و متعهد به پرداخت مالیات به دولت هستند.

 از طرفی دیگر، عدم انجام وظایف مالیاتی ممکن است منجر به جرایم مالیاتی و جرائم اقتصادی شود، که از طریق کشف و تنظیم مالیات بالاتر به افراد تاثیر منفی می‌گذارد. بنابراین، انجام وظایف مالیاتی به عنوان اساسی‌ترین رویه مالیاتی در یک جامعه بايد با دقت و توجه به تمام مقررات قانونی و زمان‌بندی‌های مشخص انجام شوند.

سوالات متداول