چک صیادی چیست؟ ثبت، انتقال، تایید یا رد آن

چک صیادی یکی از تحولات مهم در نظام بانکی ایران است که با هدف افزایش امنیت مالی و کاهش چک‌های برگشتی ایجاد شده است. این نوع چک‌ها با ویژگی‌های امنیتی پیشرفته و الزام به ثبت در سامانهٔ یکپارچه صیاد، شفافیت بیشتری در معاملات مالی ایجاد می‌کنند و از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری می‌کنند. در این مقاله به موضوع چک صیادی، شرایط دریافت، استعلام، برگشت و انتقال آن می‌پردازیم.

چک صیادی

چک صیادی نوعی چک جدید است که طبق قانون جدید صدور چک در ایران و تحت نظارت بانک مرکزی از طریق سامانه صدور یکپارچه چک (صیاد) صادر می‌شود. این چک‌ها دارای ویژگی‌های امنیتی پیشرفته‌ای مانند شماره منحصر به فرد ۱۶ رقمی، بارکد قابل اسکن و فیلم امنیتی برای جلوگیری از جعل هستند.

برخلاف چک‌های قدیمی که امکان صدور چک‌های بلامحل توسط افراد با سوابق نامناسب وجود داشت، چک صیادی تنها برای افرادی صادر می‌شود که شرایط خاصی مانند داشتن حساب بانکی با کارکرد مناسب و عدم وجود چک برگشتی در سوابق خود را داشته باشند. همچنین، تمامی چک‌های صیادی باید در سامانه صیاد ثبت شوند و کارسازی آن‌ها تنها با ثبت، دریافت و انتقال در این سامانه ممکن است. هدف اصلی چک صیادی افزایش اعتبار چک‌ها، کاهش چک‌های برگشتی و جلوگیری از سوءاستفاده در معاملات مالی است.

ویژگی‌های چک صیادی

چک صیادی ویژگی‌های امنیتی پیشرفته‌ای دارد که آن را از چک‌های معمولی متمایز می‌کند و امکان جعل و سوءاستفاده از آن را کاهش می‌دهد. در اینجا به ویژگی‌های مهم چک صیادی اشاره می‌‌کنیم.

۱. چاپ برجسته و قابل لمس

چک‌های صیادی طراحی برجسته و قابل‌لمس دارند که توسط افراد قابل تشخیص است و ویژگی امنیتی آن محسوب می‌شود.  

۲. طرح مخفی

چک صیادی در برگه طرح مخفی دارد و برای عموم مردم به راحتی قابل‌تشخیص است. 

۳. بارکد

بر روی چک صیادی یک بارکد وجود دارد که اطلاعاتی همچون شماره چک، تاریخ صدور، مبلغ و نام صادرکننده را در خود ذخیره می‌کند. این بارکد توسط دستگاه‌های خاص قابل‌ خواندن است.

۴. فیلم امنیتی

چک صیادی دارای یک فیلم امنیتی نازک در زیر نوار چک است که از جعل چک جلوگیری می‌کند.

۵. آرم و نام بانک صادرکننده

در چک‌های صیادی، آرم و نام بانک صادرکننده درج شده است که از دیگر ویژگی‌های شناسایی چک به حساب می‌آید.

۶. لزوم ثبت در سامانه صیاد

برای اعتبار داشتن چک صیادی، این چک باید در سامانه صیاد ثبت شود. این سامانه اطلاعات مربوط به صدور، دریافت و انتقال چک را در اختیار گیرندگان و صادرکنندگان قرار می‌دهد و از این طریق امکان پیگیری وضعیت چک فراهم می‌شود.

۷. ابعاد چک

ابعاد چک صیادی ۱۷۰ در ۸۵ میلی‌متر است و رنگ آن ترکیبی از بنفش و صورتی است.

۸. عبارت هشدار امنیتی

در پایین چک عبارت «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است» به رنگ بنفش نوشته شده است که اهمیت ثبت چک در سامانه را بیان می‌کند.

۹. شناسه صیادی

در قسمت بالا و سمت چپ چک، شناسه ۱۶ رقمی صیادی نوشته شده که به عنوان شناسه منحصر به فرد چک عمل می‌کند.

تفاوت چک صیادی و سنتی

مزایای چک صیادی

مزایای چک صیادی عبارتند از:

• هر برگ چک صیادی یک شناسه ۱۶ رقمی اختصاصی دارد که اطلاعات اعتبار صاحب حساب را نشان می‌دهد.
• نقش شعب بانکی در صدور دسته‌چک حذف شده و این امر از سوءاستفاده‌ها و زد و بندهای احتمالی جلوگیری می‌کند.
• چک‌های صیادی ظاهری یکسان دارند و تنها تفاوت آن‌ها لوگوی بانک صادرکننده است.
• امنیت چک صیادی به دلیل استفاده از کاغذ خاص و آرم‌های ضد جعل بسیار بالا است.
• دارنده چک می‌تواند اعتبار حساب صادرکننده را به راحتی استعلام کرده که این امر به کاهش تعداد چک‌های برگشتی کمک می‌کند.
• چک صیادی قابلیت نقد شدن در تمامی بانک‌های کشور را دارد، بدون توجه به بانک صادرکننده.
• سقف مبلغ چک توسط سامانهٔ صیاد تعیین می‌شود و این موضوع از صدور چک‌هایی با مبالغ غیر‌قابل پرداخت جلوگیری می‌کند.
• امکان صدور چک در وجه حامل حذف شده و این امر از خطرات ناشی از سرقت چک جلوگیری می‌کند.
• با حذف صدور چک سفید امضا، خطرات مربوط به صدور چک‌های بدون تاریخ یا امضای ناقص برای صادرکننده برطرف می‌شود.
• چک صیادی برای افراد فاقد صلاحیت و با سابقه چک برگشتی صادر نمی‌شود.
• در صورت سرقت یا مفقودی چک، امکان ثبت فوری آن در سامانه وجود دارد.
• سیستم چک صیادی از جعل و کلاهبرداری جلوگیری می‌کند.
• چک صیادی تنها در صورتی صادر می‌شود که موجودی کافی در حساب صادرکننده وجود داشته باشد، بنابراین امکان صدور چک بلامحل وجود ندارد.
• چک صیادی از صدور چک حامل و نیاز به ظهرنویسی و پشت‌نویسی جلوگیری می‌کند.
• برای استعلام وضعیت چک و وصول آن نیازی به مراجعه حضوری به بانک نیست و این امور به‌طور آنلاین انجام می‌شود.
• قبل از دریافت چک، انتقال آن یا عقد قرارداد وابسته به آن، امکان استعلام وضعیت چک وجود دارد.
• در صورت بروز مشکل یا بد‌حسابی، پیگیری قانونی به‌راحتی از طریق سامانه صیاد انجام می‌شود.

شرایط دریافت چک صیادی

برای دریافت دسته‌چک صیادی، شرایط برای افراد حقیقی و حقوقی متفاوت است:

شرایط برای افراد حقیقی

1. حداقل دو سال از تاریخ ایجاد حساب جاری او گذشته باشد.
2. فرد باید محل سکونت یا محل کار ثابت داشته باشد.
3. سابقه چک برگشتی نداشته باشد.
4. یک حساب سپرده بلندمدت با حداقل ۵ میلیون تومان موجودی و ۶ ماه اعتبار در بانک داشته باشد.

مدارک لازم برای افراد حقیقی

شرایط برای افراد حقوقی

1. حداقل ۱۰ سال از آغاز فعالیت شرکت گذشته باشد.
2. حداقل یک سال از تاریخ افتتاح حساب جاری گذشته باشد.
3. در ۱۰ سال گذشته بیش از دو‌بار محل شرکت تغییر نکرده باشد.
4. یک حساب سپرده بلندمدت با اعتبار حداقل ۵۰ میلیون تومان و ۶ ماه اعتبار داشته باشد.

مدارک لازم برای افراد حقوقی

پس از ارائه مدارک و ثبت درخواست در سامانه صیاد، در صورتی که شرایط لازم تأیید شود، دسته‌چک صیادی صادر خواهد شد.

سامانه صیاد

برای اعتبار داشتن چک‌های صیاد، تمام مراحل ثبت، دریافت و انتقال آن‌ها باید در سامانه صیاد بانک مرکزی ثبت شوند. بدون این ثبت، چک‌ها فاقد اعتبار قانونی خواهند بود و تحت پوشش قوانین جدید چک قرار نمی‌گیرند. از دیگر قابلیت‌های مهم این سامانه می‌توان به امکان احراز هویت صادرکننده چک و همچنین استعلام وضعیت خوش‌حسابی او اشاره کرد.

برای استفاده از امکانات سامانه صیاد، چندین روش مختلف وجود دارد:

• کاربران می‌توانند با استفاده از اینترنت بانک خود، چک‌های صیاد را ثبت، استعلام و تأیید کنند.
• با نصب اپلیکیشن‌های موبایلی مجاز، مانند ساد ۲۴ که توسط شاپرک تأیید شده است، عملیات ثبت و استعلام چک را می‌توان انجام داد.

برای ثبت چک در سامانه صیاد و انجام هرگونه تراکنش مربوط به آن، نیاز به احراز هویت فردی است. این فرآیند شامل چند مرحله می‌شود:

پس از وارد کردن کد ملی، شماره تلفن و اطلاعات کارت بانکی، مبلغی به ارزش ۱۲۰۶ ریال از حساب فرد کسر می‌شود تا فرآیند احراز هویت تکمیل شود. این مراحل به‌طور خودکار در سیستم شاپرک ثبت شده و هویت فرد تأیید می‌شود.

نحوه استعلام چک صیادی

برای استعلام چک صیادی، چند روش مختلف وجود دارد که به شرح زیر است.

۱. استعلام از سایت بانک مرکزی

وارد قسمت استعلام وضعیت اعتبار چک صیادی در سایت بانک مرکزی شوید و شناسه 16 رقمی چک را در کادر مربوطه وارد کنید. سپس با کلیک روی دکمه استعلام، اطلاعات کاملی از موجودی صادرکننده چک و وضعیت چک دریافت خواهید کرد.

۲. استعلام با پیامک

برای استعلام وضعیت چک از طریق پیامک، کافی است شناسه ۱۶ رقمی چک را بدون افزودن هیچ حرف یا واژه‌ای اضافی به شماره ۷۰۱۷۰۱ ارسال کنید. نتیجه وضعیت چک به صورت رنگی (سفید، زرد، نارنجی، قهوه‌ای یا قرمز) به شما نمایش داده می‌شود.

۳. استعلام از طریق اپلیکیشن‌های موبایل

در اپلیکیشن‌های موبایل مانند ساد ۲۴ یا آپ، با وارد کردن شناسه ۱۶ رقمی یا اسکن بارکد چک، می‌توانید از وضعیت چک مطلع شوید.

وضعیت‌های مختلف چک پس از استعلام

• سفید: صادرکننده چک، سابقه چک برگشتی ندارد یا تمام چک‌های برگشتی را تسویه کرده است.
• زرد: صادرکننده چک، یک چک برگشتی یا حداکثر ۵ میلیون تومان تعهد برگشتی دارد.
• نارنجی: صادرکننده چک دارای ۲ تا ۴ چک برگشتی یا مجموع تعهدات برگشتی او تا سقف ۲۰ میلیون تومان است.
• قهوه‌ای: صادرکننده چک، ۵ تا ۱۰ چک برگشتی یا حداکثر ۵۰ میلیون تومان تعهد برگشتی دارد.
• قرمز: صادرکننده چک دارای بیش از ۱۰ چک برگشتی است یا مجموع بدهی‌های برگشتی او بیشتر از ۵۰ میلیون تومان می‌باشد.

پس از استعلام وضعیت چک، شما به‌عنوان دارنده چک می‌توانید آن را تأیید یا رد کنید.

روش انتقال چک صیادی

برای انتقال چک‌های صیادی، مطابق با قوانین جدید، فرآیند انتقال به‌طور کامل از طریق سامانه صیاد انجام می‌شود و مراحل آن به‌شرح زیر است:

۱. انتخاب گزینه انتقال چک در سامانه ساد ۲۴

ابتدا باید وارد نرم‌افزار ساد ۲۴ شوید و گزینه “ثبت چک صیاد” را انتخاب کنید.

۲. انتخاب لوگوی بانکی

سپس لوگوی بانکی که حساب شما در آن‌جا است و رمز پویا فعال دارید را از میان ۳۲ لوگوی بانکی موجود در سامانه انتخاب کنید.

۳. انتخاب گزینه “انتقال چک”

در صفحه اصلی سامانه، گزینه انتقال چک را انتخاب کنید.

۴. وارد کردن شناسه ۱۶ رقمی چک

شناسه ۱۶ رقمی چک موردنظر را وارد کنید تا اطلاعات مربوط به چک نمایش داده شود.

۵. پر کردن فرم اطلاعات مربوط به انتقال چک

در فرم بازشده، اطلاعات مختلفی را باید وارد کنید:

• شناسه صیاد (الزامی)
• شماره شبای مقصد (غیر الزامی)
• شرح انتقال چک (مثلاً برای چه کاری یا معامله‌ای منتقل می‌شود)
• نام و مشخصات دریافت‌کننده چک (انتقال گیرنده)
• نوع کد شناسایی دریافت‌کننده (شخصیت حقیقی یا حقوقی)
• کد ملی دریافت‌کننده

۶. ورود اطلاعات انتقال‌دهنده چک

پس از وارد کردن اطلاعات گیرنده، باید مشخصات امضا‌کننده (صادرکننده چک) را وارد کنید.

۷. تأیید و ثبت انتقال

پس از وارد کردن تمام اطلاعات، گزینه “ثبت” را انتخاب کنید. سامانهٔ بانک مرکزی صحت‌سنجی اطلاعات را انجام می‌دهد و پس از بررسی اطلاعات، گزینهٔ “تأیید” را بزنید تا چک به‌درستی به شخص انتقال‌دهنده منتقل شود.

۸. تأیید دریافت چک توسط گیرنده

پس از انتقال اطلاعات چک از طریق سامانه، دریافت‌کنندهٔ چک باید وارد سامانه صیاد شود و دریافت چک را تأیید کند. در نهایت، با تکمیل این مراحل، چک به فرد دیگری منتقل می‌شود. برخلاف چک‌های سنتی که می‌توانستید با پشت‌نویسی انتقال دهید، در چک‌های صیادی انتقال تنها از طریق ثبت در سامانه صیاد و تأیید از طرف دریافت‌کننده انجام می‌شود.

برگشت زدن چک صیاد

عواقب برگشت خوردن چک صیادی

طبق قانون جدید چک، دارندگان چک‌های برگشتی که نتواسته‌اند آن را رفع سوءاثر کنند، با تحریم‌های جدی مواجه خواهند شد. این تحریم‌ها شامل ممنوعیت افتتاح هرگونه حساب بانکی و دریافت کارت بانکی (حتی کارت هدیه)، جلوگیری از دریافت تسهیلات بانکی، ممنوعیت گشایش اعتبار اسنادی ارزی و ریالی، و عدم امکان ثبت چک در سامانه صیاد است. این محدودیت‌ها تا زمان تسویه بدهی و رفع سوء اثر از چک برگشتی ادامه خواهد داشت.

جمع‌بندی

چک صیادی با ارائه ویژگی‌های امنیتی خاص و امکان استعلام آنلاین وضعیت صادرکننده، موجب افزایش امنیت در تراکنش‌های مالی و کاهش چک‌های برگشتی شده است. این تغییرات به‌ویژه برای افراد و کسب‌وکارهایی که به دنبال شفافیت و اعتبار در معاملات مالی هستند، مزایای قابل توجهی به همراه دارد. با توجه به امکان پیگیری سریع و قانونی از طریق سامانه صیاد، چک‌های صیادی به ابزاری امن و مطمئن برای انجام تراکنش‌ها تبدیل شده‌اند.

سوالات متداول