اوراق قرضه چیست؟ ثبت حسابداری اوراق قرضه

اوراق قرضه یک نوع از سرمایه‌گذاری است که در آن سرمایه‌گذار به شخصی حقوقی و یا نهادی پول قرض می‌دهد و آن شخص یا شرکت سرمایه‌پذیر متعهد می‌شود که اعتبار یا وجه مورد نظر را در بازهٔ زمانی مشخص و پرداخت سود دوره‌ای ثابت پرداخت کند. در واقع یک سازمان برای جبران کمبود سرمایه خود، از سرمایه‌گذاران در ازای فروش اوراق قرضه وام می‌گیرند و سازمان باید در ازای فروش این اوراق، به صاحب سرمایه مزایایی ارائه کند. در این مقاله حسابداری اوراق قرضه، انواع و زمان سررسید آن را بررسی می‌کنیم.

فهرست مطالب

اوراق قرضه

اوراق قرضه روشی برای دریافت وام از سرمایه‌گذاران است. در زمان نیاز سازمان به تامین مالی، سازمان اقدام به گرفتن وام از بانک می‌کند ولی ممکن است، مبلغ مورد نیاز از سقف قیمت مجاز وام بانک بیشتر باشد؛ در این موارد سازمان اقدام به انتشار اوراق قرضه برای فروش به سرمایه‌گذاران می‌کند و در عوض موظف است که اصل، سرمایه‌گذاران را با سود ثابت دوره‌ای، در یک بازه زمانی مشخص به آن‌ها برگرداند.

اوراق مشارکت

اوراق مشارکت، نوعی از اوراق قرضه است که با قوانین بانکداری اسلامی مطابقت دارد. از آنجا که اوراق قرضه دارای سود ثابت است، در ایران اوراق مشارکت را به عنوان اوراق قرضه می‌شناسند، اما تفاوت‌هایی بین آن‌ها وجود دارد:

اوراق قرضه را می‌توان در هر زمینه‌ای بدون محدودیت استفاده کرد، اما اوراق مشارکت تنها در تأمین مالی پروژه‌های عمرانی یا تولیدی مورد استفاده است.
اوراق قرضه نیاز به توضیح شرح عملکرد برای سرمایه‌گذاران خود ندارد، اما در اوراق مشارکت نیاز به شرح عملکرد در مدت استفاده از این سرمایه‌گذاری است.
در اوراق قرضه سود ثابت است، اما در اوراق مشارکت سود دوره‌ای پرداخت می‌شود.

نحوه حسابداری اوراق قرضه

به طور کلی شرایط قید شده در حسابداری اوراق قرضه به شرح زیر است.

ارزش اسمی هر ورقه (اوراق قرضه به ارزش اسمی منتشر می‌شوند)
تعداد کل ورقه‌ها
سررسید باز‌پرداخت
نرخ سود علی‌الحساب
تاریخ‌های پرداخت سود
تاریخ انتشار اوراق

اوراق قرضه یا به صورت ارزش اسمی و یا با صرف توزیع می‌شود

الف) زمانی‌که که اوراق قرضه به ارزش اسمی منتشر شود، نیاز است حساب موجودی نقد و بانک معادل ارزش اسمی بدهکار و در‌آمد سود علی ‎الحساب بستانکار شود.

فرمول محاسبه سود در حسابداری اوراق قرضه به شکل زیر است:

تعداد ورقه‌ها* ارزش اسمی هر ورقه = بهای تمام شده اوراق قرضه

بازهٔ زمانی پرداخت سود دوره‎ای * نرخ سود * بهای تمام شده اوراق قرضه = میزان سود دوره‌ای

ب) اگر به مبلغ بیشتر از ارزش اسمی چاپ و منتشر شود، این اختلاف در قالب صرف و یا کسر اوراق باید تا تاریخ سررسید در جهت عمل به اصل تطابق درآمد و هزینه مستهلک شود.

در این زمان دو روش استهلاک خط مستقیم و یا نرخ بهرهٔ مؤثر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

استهلاک صرف به روش خط مستقیم

در این روش، در هر یک از دوره‌‌ای پرداخت بهره، مبلغ یکسانی از صرف یا کسر اوراق کاسته می‌شود و به هزینهٔ بهره اختصاص داده می‌شود. مبلغ استهلاک از تقسیم مانده حساب‌های مزبور به تعداد دفعات پرداخت بهره در طول فاصله زمانی انتشار تا تاریخ سررسید، حساب می‌شود. استهلاک صرف اوراق قرضه باعث کاهش ارزش دفتری اوراق قرضه و همچنین کاهش هزینهٔ بهره می‌شود.

استهلاک صرف به روش نرخ بهره موثر

در حسابداری اوراق قرضه جهت محاسبهٔ استهلاک صرف به روز نرخ بهره موثر، لازم است ارزش دفتری اوراق قرضه در هر دورهٔ پرداخت، در نرخ بهرهٔ بازار ضرب شود و هزینهٔ بهره دوره محاسبه شود؛ و از تفاضل هزینهٔ بهره و بهرهٔ پرداختی می‌توان استهلاک صرف اوراق قرضه را محاسبه کرد.

نرخ بازار * (مانده صرف مستهلک نشده + ارزش اسمی اوراق قرضه) = هزینه بهره

هزینه بهره – بهره پرداختی = استهلاک صرف اوراق قرضه

در حسابداری اوراق قرضه، زمانی که اوراق قرضه به روش مبلغی کمتر از مبلغ اسمی انتشار یابد، تفاوت بین مبلغ حاصل از فروش اوراق قرضه و ارزش اسمی آن در بدهکار حساب کسر اوراق قرضه ثبت می‌شود.

استهلاک کسر به روش خط مستقیم

در روش استهلاک کسر به روش خط مستقیم و در وضعیت انتشار، هزینهٔ بهره از جمع بهرهٔ پرداختی و استهلاک کسر اوراق قرضه محاسبه می‌شود.

استهلاک کسر به روش نرخ بهره موثر

استهلاک کسر اوراق قرضه در این روش باعث کاهش مانده مستهلک نشده حساب و افزایش ارزش دفتری اوراق قرضه شده و هزینهٔ بهره بر حسب ارزش دفتری اوراق قرضه محاسبه می‌شود.

سخن پایانی

در حسابداری اوراق قرضه همهٔ اوراق قرضه به صورت یکسان چاپ و منتشر نمی‌شوند و سرمایه‌گذاران گزینه‌های متفاوتی دارند؛ نرخ بهره و زمان دو عامل اصلی در این موضوع هستند با افزایش نرخ بهره، قیمت اوراق کاهش می‌یابد و اوراق جدید با نرخ بهرهٔ بالا منتشر می‌شود. پس اوراق با نرخ بهرهٔ پایین‌تر ارزش کمتری دارند.