حسابداری پیمانکاری چیست؟

قراردادهای پیمانکاری و اجرای آن‌ها از اهمیت بالایی برای طرفین قرارداد، یعنی کارفرما و پیمانکار برخوردار است. تمام درآمدها و هزینه‌های مربوط به قراداد باید مورد محاسبه قرار بگیرند. با این اوصاف حسابداری پیمانکاری چیست و چه وظایفی به عهده دارد؟ حسابداری پیمانکاری یکی از مهم ترین شاخه های حسابداری است که به بررسی و محاسبه صورت‌های مالی در پروژه‌های پیمانکاری می‌پردازد. امروزه اهمیت وجود حسابدار برای همه ارگان‌ها و کسب و کارها ثابت شده است. شرکت‌های پیمانکاری هم از این قاعده مستثنی نیستند. در این مطلب قصد داریم به طور جامع به بررسی اهمیت حسابداری پیمانکاری در آموزش حسابداری بپردازیم.

حسابداری پیمانکاری چیست؟

همانطور که می‌دانید، پیمانکاری نوعی تعهد و مسئولیت‌پذیری در قبال یک پروژه است که به صورت کاملا حرفه‌ای انجام می‌شود. پیمانکار یا شرکت‌ پیمانکاری، فرد یا گروهی از افراد هستند که دارای مهارت، اطلاعات، دانش و روابط خوبی در زمینه مورد نظر هستند. پیمانکاری فعالیتی است که برای انجام فعالیت‌های مشخص با افراد حقیقی و حقوقی قرارداد بسته می‌شود. برای انتخاب پیمانکار از روشی به نام مناقصه استفاده می‌کنند.

پیمانکاران معمولا در زمینه‌های مختلفی ازجمله تجهیزات کشاورزی، ساختمانی، راه و ترابری، صنعت و معدن، تاسیسات، آثار باستانی، ارتباطات، نفت و گار و … فعالیت می‌کنند. هر فردی که دارای مهارت و دانش در این زمینه‌ها باشد، می‌تواند به صورت عضو در پیمانکاری فعالیت کند. با این اوصاف حسابداری پیمانکاری چیست؟

قبل از اینکه وارد ادامه مباحث شویم بهتر است با واژه پیمانکار آشنا شوید. پیمانکار شخص حقیقی یا حقوقی است که مسئولیت‌هایی را برعهده دارد. شرکت پیمانکاری در قرارداد با اشخاص حقیقی و حقوقی، فعالیت‌هایی مانند تهیه، حمل و باربری، نصب، ساخت، اجرا و… را انجام می‌دهد. شرکت‌های پیمانکاری می‌توانند با توجه به تجربه، توان مالی، منابع نیروی انسانی و… انجام پروژه‌های مختلف را قبول کنند. ممکن است شرکت کارفرما، کسی را به عنوان ناظر بر کار پیمانکار مشخص کند. اما تمامی این موارد باید در چارچوب قرارداد پیمانکاری باشد. به طور کلی شرکتهای پیمانکاری به ۱۱ دسته بندی مختلف تقسیم می‌شوند:

1. ساختمان
2. راه و ترابری
3. صنعت و معدن
4. تاسیسات و تجهیزات
5. کشاورزی
6. آب
7. مرمت آثار باستانی
8. کاوش‌های زمینی
9. ارتباطات
10. نفت و گاز
11. نیرو

قراردادهای پیمانکاری

برای عقد قرارداد پیمانکاری، باید ابتدا با انواع آن آشنا شوید. قراردادهایی که بسته می‌شوند، بسته به نوع شرکت، نحوه پرداخت هزینه‌ها، نوع پروژه و … متفاوت خواهند بود. در پاسخ به سوال حسابداری پیمانکاری چیست، باید حتما با انواع قراردادهای پیمانکاری هم آشنایی داشته باشید. این قراردادها عبارتند از:

• قراردادهای دائمی
• قراردادهای پرداخت کلی
• قراردادهای ساخت و توسعه
• قراردادهای مدیریت پروژه
• قراردادهای سنجشی
• قراردادهای مدیریتی
• قراردادهای طراحی و ساخت

برای هر کدام از قراردادهای ذکر شده، اسناد و اطلاعات مالی مختلفی وجود دارد.

آشنایی با نحوه انجام حسابداری در قراردادهای پیمانکاری

نحوه پرداخت هزینه‌ها در پروژه با توافق بین کارفرما و پیمانکار تعیین می‌شود. حسابدار باید به امور مالی، هزینه‌ها، معاملات مخارج و … رسیدگی کند. البته نوع قرارداد بین کارفرما و پیمانکار، روی انتخاب روش‌های حسابداری تاثیر زیادی دارد. به همین دلیل حسابداران پیمانکاری، باید اطلاعاتی در خصوص قراردادهای خدماتی، ساختمان، عمرانی و پروژه‌ای داشته باشند.

روشی که توسط حسابدار پیمانکاری به کار گرفته می‌شود، باید کارآمد و موثر باشد. حسابدار باید روش‌های مربوط به پروژه‌های پیمانکاری را یاد بگیرد. چرا که امکان تغییر روش در اواسط پروژه وجود ندارد. به همین دلیل اگر روش حسابداری نامناسب انتخاب شود، پروژه با مشکل مواجه خواهد شد. به همین دلیل باید قبل از شروع پروژه، بهترین روش برای محاسبه مخارج و درآمدها انتخاب شود.

وظایف حسابداری پیمانکاری چیست؟

این نوع حسابداران با توجه به نوع و سطح پروژه، وظایف مشخصی دارند. رسیدگی به امور مالی و انجام اصول حسابداری، رایج‌ترین و ابتدایی‌ترین فعالیتی است که هر حسابداری باید انجام دهد. با این حال وظایف حسابدار پیمانکاری چیست؟ باید توجه داشته باشید که بسیاری از عملیات‌های حسابداری پیمانکاری، قبل از شروع پروژه انجام شوند. این حسابداران باید فعالیت‌های زیر را انجام دهند:

علاوه بر این، حسابدار باید گزارشات و اطلاعات مالی را به کارفرما تحویل دهد. حسابدار پیمانکاری موظف است تا لیست بدهکاران و بستانکاران را بر اساس تفکیک پروژه به پیمانکار ارائه دهد. همچنین باید کنترل ورود و خروج انبار را هم داشته باشد.

مهم‌ترین روش‌های حسابداری پیمانکاری چیست؟

روش‌های حسابداری پیمانکاری به دو دسته کلی تقسیم می‌شود که در هر کدام از این روش‌ها، محاسبه دقیق هزینه و درآمد از اهمیت بالایی برخوردار است که در ادامه با این روش‌ها آشنا می‌شوید.

حسابداری پیمانکاری تکمیل شده

در این روش، درآمد و سود ناخالص پروژه به صورت یکجا به کارفرما ارائه می‌شود. به این ترتیب هزینه‌ها بعد از اتمام بخش عمده‌ای از پروژه دریافت می‌شود. تمامی مخارج مربوطه هم بعد از امضای قرارداد محاسبه می‌شوند. مزیت این روش آن است که سود ناخالص پیمان زمانی تعیین می‌شود که پروژه اتمام پیدا کرده باشد. اما در قراردادهای بلند مدت که سود ناخالص پیمان چند سال در یک سال مالی پرداخت می‌شود، امکان بروز ضریب مالیاتی برای پیمانکار وجود دارد. ضریب مالیاتی می‌تواند پیمانکار را مشمول پرداخت مالیات بر درآمد زیادی کند.

مزیت این روش برای کارفرما آن است که از اتمام پروژه توسط پیمانکار مطمئن می‌شود. علاوه بر آن کارفرما ملزم به پرداخت یکباره تمامی هزینه‌های پروژه نیست. او می‌تواند هزینه‌ها را به مرور به پیمانکار پرداخت کند. پیمانکار هم با استفاده از این روش ریسک نوسانات بازار ارز و تغییر قیمت‌ها را کاهش می‌دهد. در کنار آن، پیمانکار می‌تواند سود ناخالص را هم روی مخارج ماهانه محاسبه نماید.

وضعیت بازار کار حسابداری پیمانکاری چگونه است؟

پروژه‌های پیمانکاری همیشه رونق خوبی داشته و دارند. حسابداران پیمانکاری علاوه بر آموزش‌های عمومی حسابداری، دوره‌های سطح بالایی را هم آموزش می‌بینند. بازار کار حسابداری بیشتر بستگی به سطح مهارت‌های شما دارد. اگر مهارت‌های مرتبط با حسابداری پیمانکاری را یاد بگیرید، مشکلی در پیدا کردن شغل نخواهید داشت. علاوه بر بازار کار، درآمد این شغل هم بسیار مناسب است. البته میزان درآمد بستگی به گستردگی و نوع پروژه دارد. هرچقدر پروژه بزرگ‌تر باشد، طبیعتا کسب درآمد از حسابداری هم بیشتر می‌شود.

آموزش‌های لازم برای حسابداری پیمانکاری چیست؟

اصول حسابداری پیمانکاری

حسابداری پیمانکاری بر پایه اصول حسابداری عمومی استوار است. این اصول شامل موارد زیر می‌شوند:

اصل هزینه تاریخی

این اصل به این معناست که هزینه‌ها بر اساس هزینه واقعی و تاریخی ثبت می‌شوند، نه بر اساس ارزش فعلی یا تخمینی آن‌ها.

اصل تنوع

این اصل بیان می‌کند که هر پروژه و قرارداد پیمانکاری باید به طور جداگانه و به صورت مجزا در نظر گرفته شود و هزینه‌ها و درآمدهای آن به طور مستقل ثبت و رصد شوند.

اصل محدودیت منابع

این اصل بیان می‌کند که منابع شرکت پیمانکاری، از جمله نیروی کار، مواد و تجهیزات، باید به طور محدود و بهینه استفاده شوند و هزینه‌ها به این منابع تخصیص داده شوند.

اصل پایایی

این اصل بیان می‌کند که اطلاعات مالی و مالیاتی باید قابل اعتماد باشند. این شامل صحت، کاملیت، قابلیت تحقق مجدد و قابلیت اعتماد اطلاعات است.

اهمیت حسابداری پیمانکاری

برای یادگیری مهارت‌های مربوط به حسابداری پیمانکاری، باید در دوره‌های آن شرکت کنید. در دوره‌ها، صفر تا صد حسابداری پیمانکاری آموزش داده می‌شوند. با یادگیری این اصول و مبانی، می‌توانید وارد بازار کار شوید که در ادامه برخی از این مبانی را ذکر کرده ایم.

مبانی حسابداری پیمانکاری

این نوع حسابداری هم دارای اصول و مبانی اولیه است که قبل از ورود به بازار کار باید با آنها آشنا باشید. این مبانی عبارتند از:

فعالیت و استانداردهای حسابداری پیمانکاری

در این دوره‌ها فعالیت‌ها و استانداردهایی که یک حسابداری پیمانکاری موظف به رعایت آنهاست، آموزش داده می‌شوند. این فعالیت‌ها عبارتند از:

• ترازنامه
• گزارشگیری
• ثبت و بررسی ذخایر
• ثبت و بررسی درآمدهای عملیاتی
• ثبت و بررسی صورت‌های سود و زیان
• بررسی موجودی
• ثبت دارائی‌های مشهود و نامشهود

پیمانکاری ارزی

پیمانکاری ارزی در مورد پروژه‌های خارجی معنی می‌دهد. در این پروژه‌ها درآمد و هزینه‌ها با احتساب نرخ ارزهای رایج محاسبه می‌شوند. به همین دلیل حسابدار پیمانکاری، باید روی پیمانکاری ارزی مسلط باشد. در این نوع پیمانکاری، روش سود صفر، طبقه‌بندی اقلام ترازنامه‌ای، اندازه‌گیری درصد پیشرفت پروژه و … باید آموزش داده شوند.

قانون کار

در دوره‌های آموزشی حسابداری پیمانکاری مباحثی مثل قانون کار و بیمه تامین اجتماعی هم آموزش داده می‌شود. به این ترتیب یک حسابدار پیمانکاری، باید روی قانون کار کشور، بیمه و حقوق تامین اجتماعی، قرارداد کار و … تسلط کافی داشته باشد.

گزارشگری مالی

گزارشگری مالی در حسابداری پیمانکاری شامل تهیه و ارائه گزارشات مالی دقیق و قابل فهم است. این گزارشات شامل ترازنامه، صورت سود و زیان، گزارش هزینه و سایر اطلاعات مالی مربوطبه پروژه‌های شرکت می‌شود. این گزارشات به مدیران و سایر صاحبان سهام، بانک‌ها، مشتریان و سایر ذینفعان کمک می‌کنند تا از وضعیت مالی شرکت آگاه شوند.

برخی از اصطلاحات رایج در حسابداری پیمانکاری

در حسابداری پیمانکاری هم اصطلاحات رایجی وجود دارد که حسابدار باید با آنها آشنایی داشته باشد. در ادامه با این اصطلاحات آشنا خواهید شد:

• قرارداد: وقتی کارفرما و پیمانکار با یکدیگر به توافق می‌رسند، باید آن را به صورت مکتوب دربیاورند که به آن قرارداد گفته می‌شود.
• کارفرما: به اشخاص حقیقی یا حقوقی که انجام پروژه را به پیمانکاران واگذار می‌کنند، کارفرما گفته می‌شود.
• قرارداد مقطوع: منظور از این نوع قرارداد در حسابداری پیمانکاری چیست؟ در قراردادهای مقطوع همه دستمزدها و هزینه‌های واحدهای پیمانکاری ثبت می‌شوند. البته باید برای جبران خسارت احتمالی و افزایش قیمت‌ها هم ماده‌ای درنظر گرفته شود.
• قرارداد دست دوم: در این نوع قراردادها، پیمانکاران بخشی از پروژه، مثل رنگ‌کاری، جوشکاری و … را به پیمانکار دیگری واگذار می‌کنند.
• کار گواهی نشده: وقتی پروژه‌ای که به پیمانکار واگذار می‌شود، کیفیت و پیشرفت مطلوبی نداشته باشد، کار گواهی نشده خواهد بود.
• قرارداد امانی: در این نوع قراردادها، پیمانکار باید بهای تمام شده‌ای را قبول کند که حاشیه سود به آن تعلق گرفته است. این مبلغ ممکن است ثابت یا درصدی باشد.
• شاخص: شاخص درواقع عددی است که به صورت درصدی قیمت هر دوره نسبت به دوره پایه را مشخص می‌کند.
• ناظر مقیم: به ناظری که کارفرما به صورت کتبی به پیمانکار معرفی کرده است ناظر مقیم گفته می‌شود. این ناظر معمولا به صورت دائمی در محل پروژه اقامت دارد و به صورت مستقیم بر امور نظارت می‌کند.

ابزارهای حسابداری پیمانکاری

حسابداری پیمانکاری از ابزارهای مختلفی برای ثبت و رصد سوابق مالی و مالیاتی استفاده می‌کند. برخی از این ابزارها عبارتند از:

۳.ابزارهای مالیاتی

ابزارهای مالیاتی مانند TurboTax و H&R Block نقش مهمی در حسابداری پیمانکاری دارند. این ابزارها به شرکت‌های پیمانکاری کمک می‌کنند تا مالیات خود را به صورت صحیح و بهینه محاسبه کنند و ارسال دهند.

۴.سیستم‌های مدیریت اسناد

سیستم‌های مدیریت اسناد مانند SharePoint و Google Drive نیز در حسابداری پیمانکاری مورد استفاده قرار می‌گیرند. این سیستم‌ها به شرکت‌های پیمانکاری کمک می‌کنند تا سوابق و اسناد مالی و مالیاتی خود را به صورت مرتب و قابل دسترس ذخیره و مدیریت کنند.