حسابداری پیمانکاری چیست؟
مطالعه متمرکز
قراردادهای پیمانکاری و اجرای آنها از اهمیت بالایی برای طرفین قرارداد، یعنی کارفرما و پیمانکار برخوردار است. تمام درآمدها و هزینه‌های مربوط به قراداد باید مورد محاسبه قرار بگیرند. با این اوصاف حسابداری پیمانکاری چیست و چه وظایفی به عهده دارد؟ حسابداری پیمانکاری یکی از مهم ترین شاخه های حسابداری است که به بررسی و محاسبه صورت‌های مالی در پروژه‌های پیمانکاری می‌پردازد. امروزه اهمیت وجود حسابدار برای همه ارگان‌ها و کسب و کارها ثابت شده است. شرکتهای پیمانکاری هم از این قاعده مستثنی نیستند. در این مطلب قصد داریم به طور جامع به بررسی اهمیت حسابداری پیمانکاری در آموزش حسابداری بپردازیم.
حسابداری پیمانکاری چیست؟
همانطور که می‌دانید، پیمانکاری نوعی تعهد و مسئولیت‌پذیری در قبال یک پروژه است که به صورت کاملا حرفه‌ای انجام می‌شود. پیمانکار یا شرکت پیمانکاری، فرد یا گروهی از افراد هستند که دارای مهارت، اطلاعات، دانش و روابط خوبی در زمینه مورد نظر هستند. پیمانکاری فعالیتی است که برای انجام فعالیت‌های مشخص با افراد حقیقی و حقوقی قرارداد بسته می‌شود. برای انتخاب پیمانکار از روشی به نام مناقصه استفاده می‌کنند.
پیمانکاران معمولا در زمینه‌های مختلفی ازجمله تجهیزات کشاورزی، ساختمانی، راه و ترابری، صنعت و معدن، تاسیسات، آثار باستانی، ارتباطات، نفت و گار و … فعالیت می‌کنند. هر فردی که دارای مهارت و دانش در این زمینه‌ها باشد، می‌تواند به صورت عضو در پیمانکاری فعالیت کند. با این اوصاف حسابداری پیمانکاری چیست؟
پیمانکاران برای تهیه اسناد و اطلاعات مربوط به هزینه و درآمد، نیاز به بررسی دقیق‌تر دارند. تمام فعالیت‌های اقتصادی پیمانکاران باید محاسبه شوند. به همین دلیل پیمانکاران به حسابداری نیاز دارند که اصطلاحا به آن حسابدار پیمانکاری گفته می‌شود. به این ترتیب حسابدار پیمانکار، باید اطلاعات کافی در خصوص قوانین قراردادهای پیمانکاری، پیمان‌های ارزی، قوانین مالیاتی و … داشته باشد. همچنین باید تمام این موارد را به صورت دقیق محاسبه و ارزیابی کند. می‌توان گفت بدون این نوع حسابداری، فعالیت‌های پیمانکاران به نتیجه و سرانجام مطلوبی نخواهد رسید؛ حتی ممکن است باعث لغو پروژه شود. این حسابداران باید بر تمام قوانین پیمانکاری احاطه داشته باشند.
قبل از اینکه وارد ادامه مباحث شویم بهتر است با واژه پیمانکار آشنا شوید. پیمانکار شخص حقیقی یا حقوقی است که مسئولیت‌هایی را برعهده دارد. شرکت پیمانکاری در قرارداد با اشخاص حقیقی و حقوقی، فعالیت‌هایی مانند تهیه، حمل و باربری، نصب، ساخت، اجرا و… را انجام می‌دهد. شرکتهای پیمانکاری می‌توانند با توجه به تجربه، توان مالی، منابع نیروی انسانی و… انجام پروژه‌های مختلف را قبول کنند. ممکن است شرکت کارفرما، کسی را به عنوان ناظر بر کار پیمانکار مشخص کند. اما تمامی این موارد باید در چارچوب قرارداد پیمانکاری باشد. به طور کلی شرکتهای پیمانکاری به ۱۱ دسته بندی مختلف تقسیم می‌شوند:
- ساختمان
- راه و ترابری
- صنعت و معدن
- تاسیسات و تجهیزات
- کشاورزی
- آب
- مرمت آثار باستانی
- کاوش‌های زمینی
- ارتباطات
- نفت و گاز
- نیرو
قراردادهای پیمانکاری
برای عقد قرارداد پیمانکاری، باید ابتدا با انواع آن آشنا شوید. قراردادهایی که بسته می‌شوند، بسته به نوع شرکت، نحوه پرداخت هزینه‌ها، نوع پروژه و … متفاوت خواهند بود. در پاسخ به سوال حسابداری پیمانکاری چیست، باید حتما با انواع قراردادهای پیمانکاری هم آشنایی داشته باشید. این قراردادها عبارتند از:
- قراردادهای دائمی
- قراردادهای پرداخت کلی
- قراردادهای ساخت و توسعه
- قراردادهای مدیریت پروژه
- قراردادهای سنجشی
- قراردادهای مدیریتی
- قراردادهای طراحی و ساخت
برای هر کدام از قراردادهای ذکر شده، اسناد و اطلاعات مالی مختلفی وجود دارد.
اهمیت حسابداری پیمانکاری چیست؟
وقتی برای انجام پروژه‌ای قرارداد نوشته و امضا می‌شود، یعنی هر دو طرف تعهداتی در قبال یکدیگر دارند که موظف به رعایت آن هستند. به همین دلیل حسابداری پیمانکاری و محاسبه دقیق مباحث مالی هم از اهمیت بالایی برخوردار است. این موضوع ضروریت مدیریت و محاسبه هزینه‌ها را نشان می‌دهد.
آشنایی با نحوه انجام حسابداری در قراردادهای پیمانکاری
نحوه پرداخت هزینه‌ها در پروژه با توافق بین کارفرما و پیمانکار تعیین می‌شود. حسابدار باید به امور مالی، هزینه‌ها، معاملات مخارج و … رسیدگی کند. البته نوع قرارداد بین کارفرما و پیمانکار، روی انتخاب روش‌های حسابداری تاثیر زیادی دارد. به همین دلیل حسابداران پیمانکاری، باید اطلاعاتی در خصوص قراردادهای خدماتی، ساختمان، عمرانی و پروژه‌ای داشته باشند.
روشی که توسط حسابدار پیمانکاری به کار گرفته می‌شود، باید کارآمد و موثر باشد. حسابدار باید روش‌های مربوط به پروژه‌های پیمانکاری را یاد بگیرد. چرا که امکان تغییر روش در اواسط پروژه وجود ندارد. به همین دلیل اگر روش حسابداری نامناسب انتخاب شود، پروژه با مشکل مواجه خواهد شد. به همین دلیل باید قبل از شروع پروژه، بهترین روش برای محاسبه مخارج و درآمدها انتخاب شود.
وظایف حسابداری پیمانکاری چیست؟
این نوع حسابداران با توجه به نوع و سطح پروژه، وظایف مشخصی دارند. رسیدگی به امور مالی و انجام اصول حسابداری، رایج‌ترین و ابتدایی‌ترین فعالیتی است که هر حسابداری باید انجام دهد. با این حال وظایف حسابدار پیمانکاری چیست؟ باید توجه داشته باشید که بسیاری از عملیات‌های حسابداری پیمانکاری، قبل از شروع پروژه انجام شوند. این حسابداران باید فعالیت‌های زیر را انجام دهند:
- ثبت هزینه‌ها
- ثبت دفاتر قانونی پیمانکاری
- ثبت اسناد تنخواه
- ثبت پیش دریافت‌ها
- طراحی کدینگ حساب‌ها
- تفکیک پروژه نسبت به هزینه
علاوه بر این، حسابدار باید گزارشات و اطلاعات مالی را به کارفرما تحویل دهد. حسابدار پیمانکاری موظف است تا لیست بدهکاران و بستانکاران را بر اساس تفکیک پروژه به پیمانکار ارائه دهد. همچنین باید کنترل ورود و خروج انبار را هم داشته باشد.
مهم‌ترین روش‌های حسابداری پیمانکاری چیست؟
روش‌های حسابداری پیمانکاری به دو دسته کلی تقسیم می‌شود که در هر کدام از این روش‌ها، محاسبه دقیق هزینه و درآمد از اهمیت بالایی برخوردار است که در ادامه با این روش‌ها آشنا می‌شوید.
حسابداری پیمانکاری تکمیل شده
در این روش، درآمد و سود ناخالص پروژه به صورت یکجا به کارفرما ارائه می‌شود. به این ترتیب هزینه‌ها بعد از اتمام بخش عمده‌ای از پروژه دریافت می‌شود. تمامی مخارج مربوطه هم بعد از امضای قرارداد محاسبه می‌شوند. مزیت این روش آن است که سود ناخالص پیمان زمانی تعیین می‌شود که پروژه اتمام پیدا کرده باشد. اما در قراردادهای بلند مدت که سود ناخالص پیمان چند سال در یک سال مالی پرداخت می‌شود، امکان بروز ضریب مالیاتی برای پیمانکار وجود دارد. ضریب مالیاتی می‌تواند پیمانکار را مشمول پرداخت مالیات بر درآمد زیادی کند.
حسابداری پیمانکاری درصد پیشرفت کار
در این روش اطلاعات مخارج و هزینه‌ها، باید در بازه زمانی مشخص به کارفرما ارائه شود. در طول بازه زمانی مورد نظر، باید درصدی از پروژه انجام شده باشد. به این ترتیب وقتی پروژه به درصد خاصی می‌رسد، تهیه صورت‌های مالی انجام و برای کارفرما ارسال می‌شود. کارفرما در این نوع قراردادها، هزینه‌ها را باید با نرخ توافق شده پرداخت کند. در این روش کارفرما از پیشرفت کار توسط پیمانکار مطمئن می‌شود. همچنین کارفرما ملزم به پرداخت هزینه‌ها به یکباره نیست. برای پیمانکار هم ریسک نوسانات قیمتی بسیار کمتر می‌شود.
مزیت این روش برای کارفرما آن است که از اتمام پروژه توسط پیمانکار مطمئن می‌شود. علاوه بر آن کارفرما ملزم به پرداخت یکباره تمامی هزینه‌های پروژه نیست. او می‌تواند هزینه‌ها را به مرور به پیمانکار پرداخت کند. پیمانکار هم با استفاده از این روش ریسک نوسانات بازار ارز و تغییر قیمت‌ها را کاهش می‌دهد. در کنار آن، پیمانکار می‌تواند سود ناخالص را هم روی مخارج ماهانه محاسبه نماید.
نکته مهم
تغییر روش محاسبه امور مالی در شرکتهای پیمانکاری در وسط پروژه ممکن نیست. این کار می‌تواند تمامی حساب ها، مخارج و هزینه‌ها را دچار مشکل کند. برای جلوگیری از اشتباه و خطاهای تغییر روش حسابداری، تمامی فاکتورها باید قبل از انتخاب روش در نظر گرفته شود.
وضعیت بازار کار حسابداری پیمانکاری چگونه است؟
پروژه‌های پیمانکاری همیشه رونق خوبی داشته و دارند. حسابداران پیمانکاری علاوه بر آموزش‌های عمومی حسابداری، دوره‌های سطح بالایی را هم آموزش می‌بینند. بازار کار حسابداری بیشتر بستگی به سطح مهارت‌های شما دارد. اگر مهارت‌های مرتبط با حسابداری پیمانکاری را یاد بگیرید، مشکلی در پیدا کردن شغل نخواهید داشت. علاوه بر بازار کار، درآمد این شغل هم بسیار مناسب است. البته میزان درآمد بستگی به گستردگی و نوع پروژه دارد. هرچقدر پروژه بزرگ‌تر باشد، طبیعتا کسب درآمد از حسابداری هم بیشتر می‌شود.
آموزش‌های لازم برای حسابداری پیمانکاری چیست؟
اصول حسابداری پیمانکاری
حسابداری پیمانکاری بر پایه اصول حسابداری عمومی استوار است. این اصول شامل موارد زیر می‌شوند:
اصل هزینه تاریخی
این اصل به این معناست که هزینه‌ها بر اساس هزینه واقعی و تاریخی ثبت می‌شوند، نه بر اساس ارزش فعلی یا تخمینی آنها.
اصل تنوع
این اصل بیان می‌کند که هر پروژه و قرارداد پیمانکاری باید به طور جداگانه و به صورت مجزا در نظر گرفته شود و هزینه‌ها و درآمدهای آن به طور مستقل ثبت و رصد شوند.
اصل تطبیق هزینه و درآمد
بر اساس این اصل، هزینه‌ها و درآمدها باید به صورت همزمان و متناسب با هم در نظر گرفته شوند. به عبارت دیگر، هزینه‌های هر پروژه باید با درآمدهای حاصل از آن پروژه متناسب باشند.
اصل محدودیت منابع
این اصل بیان می‌کند که منابع شرکت پیمانکاری، از جمله نیروی کار، مواد و تجهیزات، باید به طور محدود و بهینه استفاده شوند و هزینه‌ها به این منابع تخصیص داده شوند.
اصل پایایی
این اصل بیان می‌کند که اطلاعات مالی و مالیاتی باید قابل اعتماد باشند. این شامل صحت، کاملیت، قابلیت تحقق مجدد و قابلیت اعتماد اطلاعات است.
اصل انطباق با قوانین و مقررات
این اصل بیان می‌کند که حسابداری پیمانکاری باید با قوانین و مقررات مالی و مالیاتی مربوطه سازگار باشد. این شامل قوانین مالیاتی، استانداردهای حسابداری و مقررات مربوط به صنعت شرکت می‌شود.
اهمیت حسابداری پیمانکاری
برای یادگیری مهارت‌های مربوط به حسابداری پیمانکاری، باید در دوره‌های آن شرکت کنید. در دوره‌ها، صفر تا صد حسابداری پیمانکاری آموزش داده می‌شوند. با یادگیری این اصول و مبانی، می‌توانید وارد بازار کار شوید که در ادامه برخی از این مبانی را ذکر کرده ایم.
مبانی حسابداری پیمانکاری
این نوع حسابداری هم دارای اصول و مبانی اولیه است که قبل از ورود به بازار کار باید با آنها آشنا باشید. این مبانی عبارتند از:
- شیوه ثبت مخارج
- آشنایی با مراحل اجرای پروژه
- بررسی و محاسبه سود قراردادها
- مفاهیم مهندسی مرتبط با پروژه‌ها
- ارزیابی درآمدها
- شیوه حل مسائل کاربردی
- آشنایی با کلیات بیمه
- آشنایی با مسائل مالیاتی
- تهیه صورت‌های مالی
فعالیت و استانداردهای حسابداری پیمانکاری
در این دوره‌ها فعالیت‌ها و استانداردهایی که یک حسابداری پیمانکاری موظف به رعایت آنهاست، آموزش داده می‌شوند. این فعالیت‌ها عبارتند از:
- ترازنامه
- گزارشگیری
- ثبت و بررسی ذخایر
- ثبت و بررسی درآمدهای عملیاتی
- ثبت و بررسی صورت‌های سود و زیان
- بررسی موجودی
- ثبت دارائی‌های مشهود و نامشهود
مبانی حقوقی قراردادهای پیمانکاری
هر حسابدار پیمانکار، باید با مسائل حقوقی مربوط به پروژه‌ها و قراردادها آشنایی داشته باشد. این مسائل حقوقی عبارتند از اختیارات، آئین‌نامه‌ها، تکالیف و بخشودگی‌ها. مبحث حقوقی قراردادها را نمی‌توان از حسابداری پیمانکاری جدا دانست. برخی از مفاهیم اصلی حسابداری پیمانکاری عبارتند از:
[custom-Box-tip]
مدیریت هزینه
یک حسابدار پیمانکاری، باید با مدل‌های کنترل هزینه، روش‌های پیش‌بینی هزینه و مدیریت ریسک آشنایی داشته باشد. حسابداران نقش بسیار مهمی در مدیریت هزینه‌های پروژه‌ها دارند. تمامی صورت‌های مالی در پروژه‌های پیمانکاری از زیر دست حسابداران عبور می‌کنند.
پیمانکاری ارزی
پیمانکاری ارزی در مورد پروژه‌های خارجی معنی می‌دهد. در این پروژه‌ها درآمد و هزینه‌ها با احتساب نرخ ارزهای رایج محاسبه می‌شوند. به همین دلیل حسابدار پیمانکاری، باید روی پیمانکاری ارزی مسلط باشد. در این نوع پیمانکاری، روش سود صفر، طبقه‌بندی اقلام ترازنامه‌ای، اندازه‌گیری درصد پیشرفت پروژه و … باید آموزش داده شوند.
قانون کار
در دوره‌های آموزشی حسابداری پیمانکاری مباحثی مثل قانون کار و بیمه تامین اجتماعی هم آموزش داده می‌شود. به این ترتیب یک حسابدار پیمانکاری، باید روی قانون کار کشور، بیمه و حقوق تامین اجتماعی، قرارداد کار و … تسلط کافی داشته باشد.
مدیریت ریسک‌های مالی
مدیریت ریسک‌های مالی در حسابداری پیمانکاری به کنترل و مدیریت ریسک‌های مالی در پروژه‌های شرکت می‌پردازد. این شامل شناسایی ریسک‌های مالی، ارزیابی ریسک‌ها، اندازه‌گیری ریسک‌ها و اجرای استراتژی‌های مدیریت ریسک است.
گزارشگری مالی
گزارشگری مالی در حسابداری پیمانکاری شامل تهیه و ارائه گزارشات مالی دقیق و قابل فهم است. این گزارشات شامل ترازنامه، صورت سود و زیان، گزارش هزینه و سایر اطلاعات مالی مربوطبه پروژه‌های شرکت می‌شود. این گزارشات به مدیران و سایر صاحبان سهام، بانک‌ها، مشتریان و سایر ذینفعان کمک می‌کنند تا از وضعیت مالی شرکت آگاه شوند.
برخی از اصطلاحات رایج در حسابداری پیمانکاری
در حسابداری پیمانکاری هم اصطلاحات رایجی وجود دارد که حسابدار باید با آنها آشنایی داشته باشد. در ادامه با این اصطلاحات آشنا خواهید شد:
- قرارداد: وقتی کارفرما و پیمانکار با یکدیگر به توافق می‌رسند، باید آن را به صورت مکتوب دربیاورند که به آن قرارداد گفته می‌شود.
- کارفرما: به اشخاص حقیقی یا حقوقی که انجام پروژه را به پیمانکاران واگذار می‌کنند، کارفرما گفته می‌شود.
- قرارداد مقطوع: منظور از این نوع قرارداد در حسابداری پیمانکاری چیست؟ در قراردادهای مقطوع همه دستمزدها و هزینه‌های واحدهای پیمانکاری ثبت می‌شوند. البته باید برای جبران خسارت احتمالی و افزایش قیمت‌ها هم ماده‌ای درنظر گرفته شود.
- قرارداد دست دوم: در این نوع قراردادها، پیمانکاران بخشی از پروژه، مثل رنگ‌کاری، جوشکاری و … را به پیمانکار دیگری واگذار می‌کنند.
- کار گواهی نشده: وقتی پروژه‌ای که به پیمانکار واگذار می‌شود، کیفیت و پیشرفت مطلوبی نداشته باشد، کار گواهی نشده خواهد بود.
- قرارداد امانی: در این نوع قراردادها، پیمانکار باید بهای تمام شده‌ای را قبول کند که حاشیه سود به آن تعلق گرفته است. این مبلغ ممکن است ثابت یا درصدی باشد.
- شاخص: شاخص درواقع عددی است که به صورت درصدی قیمت هر دوره نسبت به دوره پایه را مشخص می‌کند.
- ناظر مقیم: به ناظری که کارفرما به صورت کتبی به پیمانکار معرفی کرده است ناظر مقیم گفته می‌شود. این ناظر معمولا به صورت دائمی در محل پروژه اقامت دارد و به صورت مستقیم بر امور نظارت می‌کند.
ابزارهای حسابداری پیمانکاری
حسابداری پیمانکاری از ابزارهای مختلفی برای ثبت و رصد سوابق مالی و مالیاتی استفاده می‌کند. برخی از این ابزارها عبارتند از:
۱.نرم‌افزار حسابداری
نرمافزارهای حسابداری مانند یاس سیستم به شرکتهای پیمانکاری کمک می‌کنند تا سوابق مالی خود را به صورت مؤثر و دقیق ثبت کنند و گزارش‌های مالی را تولید کنند.
۲.نرمافزارهای مدیریت پروژه
نرمافزارهای مدیریت پروژه مانند Microsoft Project و Primavera P6 نیز برای حسابداری پیمانکاری مفید هستند. این نرم‌افزارها به شرکتهای پیمانکاری کمک می‌کنند تا هزینه‌ها و زمان‌بندی پروژه‌ها را به صورت مدیرانه و کارآمد مدیریت کنند.
۳.ابزارهای مالیاتی
ابزارهای مالیاتی مانند TurboTax و H&R Block نقش مهمی در حسابداری پیمانکاری دارند. این ابزارها به شرکتهای پیمانکاری کمک می‌کنند تا مالیات خود را به صورت صحیح و بهینه محاسبه کنند و ارسال دهند.
۴.سیستم‌های مدیریت اسناد
سیستم‌های مدیریت اسناد مانند SharePoint و Google Drive نیز در حسابداری پیمانکاری مورد استفاده قرار می‌گیرند. این سیستم‌ها به شرکتهای پیمانکاری کمک می‌کنند تا سوابق و اسناد مالی و مالیاتی خود را به صورت مرتب و قابل دسترس ذخیره و مدیریت کنند.
نتیجه گیری
حسابداری پیمانکاری در مورد محاسبات و رسیدگی به امور مالی قراردادها و پروژه‌های پیمانکاری معنی می‌دهد. وقتی کارفرما و پیمانکار به توافق می‌رسند، قراردادی امضا می‌کنند که اهمیت بسیار بالایی دارد. این نوع حسابداری باید اطلاعات و مهارت کافی در خصوص انواع قرارداد، هزینه‌ها و درآمد و … داشته باشد.
دیدگاهتان را بنویسید