حسابرسی پیمانکاری چیست؟ مراحل انجام حسابرسی پیمانکاری

در دنیای پیچیده و پرچالش امروز، پروژه‌های پیمانکاری به عنوان یکی از اصلی‌ترین ابزارهای توسعه اقتصادی و زیرساختی شناخته می‌شوند. با توجه به حجم بالای سرمایه‌گذاری و منابع انسانی در این پروژه‌ها، تضمین صحت و دقت در مدیریت مالی و اجرایی آن‌ها امری حیاتی است. در این راستا، حسابرسی پیمانکاری به عنوان یک ابزار کلیدی برای نظارت و ارزیابی عملکرد پیمانکاران، نقش اساسی ایفا می‌کند.

این فرایند به شفاف‌سازی و بهبود کیفیت اطلاعات مالی کمک کرده و به کارفرمایان و ذینفعان این امکان را می‌دهد که با اطمینان بیشتری تصمیم‌گیری کنند. همچنین، حسابرسی پیمانکاری با شناسایی و مدیریت ریسک‌ها، امکان کنترل دقیق‌تر هزینه‌ها و زمان‌بندی پروژه‌ها را فراهم می‌آورد. در ادامه، به بررسی عمیق‌تر مفهوم، اهمیت و مراحل انجام حسابرسی پیمانکاری خواهیم پرداخت.

حسابرسی پیمانکاری چیست؟

حسابرسی پیمانکاری به بررسی و ارزیابی فعالیت‌ها و گزارش‌های مالی پیمانکاران در طول یک پروژه اشاره دارد. این حسابرسی می‌تواند شامل بررسی هزینه‌ها، درآمدها، و انطباق با قراردادهای پیمانکاری باشد.

مراحل حسابرسی پیمانکاری

حسابرسی شرکت‌های پیمانکاری فرآیندی ضروری است که به هدف ارزیابی کارایی و شفافیت مالی این شرکت‌ها انجام می‌شود. این نوع حسابرسی نه‌تنها به بررسی اسناد و مدارک مالی می‌پردازد، علاوه بر این بر برابری عملیات با الزامات قانونی و قراردادی هم تمرکز دارد. مراحل کلیدی حسابرسی پیمانکاری به شرح زیر است:

۱. بررسی قوانین و مقررات

در ابتدا، لازم است که قوانین مصوب کمیسیون معاملات و هیئت مدیره در رابطه با نحوه انعقاد قراردادها مورد بررسی قرار گیرد. این مرحله به شناسایی چارچوب‌های قانونی و الزامات قراردادی کمک می‌کند.

۲. گردش حساب هزینه‌ها

دریافت گردش حساب هزینه یا پروژه و انتخاب ۳ یا ۴ صورت وضعیت بر اساس حجم رسیدگی مورد نیاز.

۳. تطبیق سپرده‌ها و پیش‌پرداخت‌ها با مفاد قرارداد

یکی از مراحل مهم حسابرسی، بررسی سپرده‌ها و پیش‌پرداخت‌های قراردادها است. این بررسی شامل ارزیابی مبلغ سپرده‌های انجام شده و اطمینان از تطابق آن‌ها با مفاد قرارداد می‌شود.

۴. گردش حساب‌ها

دریافت گردش حساب پیش‌پرداخت و سایر حساب‌های مرتبط با پیمانکار بر اساس یک قرارداد (مانند علی‌الحساب یا حساب‌های انتظامی)، و بررسی تضمین‌های دریافتی تحت عنوان پیش‌پرداخت، سپرده حسن انجام کار و سپرده حسن اجرای تعهدات با حساب‌های انتظامی. همچنین، تطابق نحوه پیش‌پرداخت با شرایط عمومی پیمان مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

۵. کنترل صورت وضعیت

بررسی صورت وضعیت پیمانکاری از لحاظ مطابقت با قرارداد، تهیه خلاصه‌ای از قرارداد و کپی‌برداری از آن، جمع‌آوری مستندات مربوط به صورت وضعیت و همچنین، بررسی امضاهای مجاز صورت وضعیت‌ها (شامل ناظر کارفرما، مهندس ناظر، رئیس برنامه‌ریزی و پروژه، رئیس امور پیمان‌ها، مدیر مالی و رئیس طرح).

۶. کنترل محاسبات

بررسی محاسبات پیش‌پرداخت، بیمه، مالیات، سپرده حسن انجام کار، سپرده حسن انجام تعهدات و عوارض مرتبط با هر صورت وضعیت.

۷. رسیدگی به حساب علی الحساب و گرفتن مجوزات لازم

بررسی حساب علی‌الحساب (از طریق سندرسی) و دریافت مجوزهای لازم برای پرداخت علی‌الحساب، شامل تعیین اینکه این پرداخت‌ها از کدام صورت وضعیت‌ها ناشی شده و اطمینان از تسویه آن‌ها با اولین صورت وضعیت پس از پرداخت علی‌الحساب.

۸. بررسی پیشرفت فیزیکی پروژه

ارزیابی پیشرفت فیزیکی پروژه بر اساس جدول زمان‌بندی ارائه‌شده توسط پیمانکار در قرارداد و همچنین بررسی گزارش‌های ماهانه شرکت تحت عنوان گزارش پیشرفت کار.

وظایف حسابرس پیمانکاری

شرکت‌های پیمانکاری به طور کلی به یازده دسته مختلف تقسیم می‌شوند، از جمله ساختمان، راه و ترابری، صنعت و معدن، تأسیسات و تجهیزات و… . هر یک از این دسته‌ها نیازمند تخصص خاصی در زمینه حسابداری، حسابرسی پیمانکاری و آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات مختص خود هستند.

حسابداران و حسابرسان فعال در این حوزه‌ها باید دانش عمیقی از نوع قراردادها و پروژه‌ها داشته باشند تا بتوانند به‌طور مؤثر عمل کنند. حسابرسان باید با شجاعت و دقت به بررسی حساب‌های پیمانکاران بپردازند. بخشی از دارایی‌های جاری شامل حساب‌های پیمانکاری می‌شود، نظیر بانک، صندوق، تنخواه گردان و دریافتنی‌ها. در این راستا، چند نکته اساسی وجود دارد که باید مدنظر قرار گیرد:

نکات کلیدی در حسابرسی پروژه‌های پیمانکاری

حسابرسی پروژه‌های پیمانکاری نیازمند توجه به جزئیات خاصی است که می‌تواند به شفافیت مالی و انطباق با استانداردها کمک کند. در ادامه، نکات مهم این فرایند بیان شده است:

• ارزیابی دقیق برآوردهای کمی و ریالی پروژه‌ها برای تعیین نقاط قوت و ضعف
• تطبیق هزینه‌ها با میزان پیشرفت فیزیکی پروژه‌ها به منظور شناسایی انحرافات
• بررسی مستندات مرتبط با برنامه زمان‌بندی پروژه‌ها برای اطمینان از انطباق با جدول زمان‌بندی
• شناسایی تفاوت‌ها بین برآوردهای پیمان و میزان کار انجام‌شده مطابق با آخرین صورت وضعیت تأیید شده، به منظور پیشگیری از پرداخت‌های اضافی به پیمانکار
• ارزیابی پیشرفت فیزیکی و ریالی پروژه‌ها تا تاریخ ترازنامه و شناسایی علل انحرافات
• بررسی موجودی مواد و کالا و درصد پیشرفت کار در پایان دوره مالی
• ارزیابی کنترل‌های داخلی در خصوص مواد و مصالح ارائه‌شده به پیمانکاران
• بررسی انطباق مواد مصرفی با نیازهای پروژه و مستندات فنی و شناسایی علل انحرافات
• بررسی کسر سپرده بیمه ماده ۳۸ تامین اجتماعی و مالیات ماده ۱۰۴ قانون مالیات‌های مستقیم مرتبط با پیمانکاران دست دوم
• ارزیابی پروژه‌های در حال تکمیل و مستندات مربوط به آن‌ها
• بررسی مدارک انتخاب پیمانکاران، از جمله استعلام‌ها و مراحل مناقصه
• ارزیابی حساب‌های پیش‌پرداخت‌ علی‌الحساب پیمانکاران
• بررسی تضامین مربوط به قراردادهای بین کارفرمایان و پیمانکاران
• تحلیل هزینه‌های تأمین مالی شرکت برای شناسایی مخارج تولیدی و هزینه‌های مالی مربوط به دارایی‌های واجد شرایط
• بررسی وضعیت تحویل قطعی پروژه‌ها به کارفرما و استرداد تضامین
• ارزیابی پروژه‌های فسخ‌شده و مراحل اقامه دعوی
• بررسی بیمه تجهیزات و تعهدات طرفین
• اطمینان از تطابق هزینه‌های پیمان در هر سال
• بررسی جریمه‌های تأخیر و پاداش‌های تسریع در اجرای پروژه
• تحلیل آیین‌نامه تسهیم هزینه‌های مشترک به بهای تمام شده پروژه‌ها
• شناسایی هزینه‌های جذب نشده به دلیل عدم استفاده کامل از منابع انسانی و ماشین‌آلات
• بررسی زیان‌های دوره‌ای پروژه‌ها و ذخیره زیان
• ارزیابی تناسب تخصیص هزینه‌ها با کار واقعی انجام شده
• بررسی سیستم‌های کنترل داخلی برای جذب مواد و مصالح مصرف شده و هزینه‌های سربار جذب نشده به پروژه‌ها

جمع بندی

در نهایت، حسابرسی پیمانکاری نه‌تنها به بهبود کارایی و اثربخشی پروژه‌ها کمک می‌کند، بلکه به عنوان ابزاری اساسی در تضمین دقت اطلاعات مالی و کاهش ریسک‌های مرتبط با پروژه‌های بزرگ عمل می‌کند.

با توجه به پیچیدگی‌های موجود، انجام حسابرسی‌های منظم می‌تواند به شفافیت مالی و کنترل هزینه‌ها منجر شود و در نهایت به موفقیت پایدار پروژه‌ها کمک کند. از این رو، برقراری یک سیستم حسابرسی قوی به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از مدیریت پروژه‌های پیمانکاری، امری ضروری به شمار می‌آید.

سوالات متداول