دارایی ثابت چیست؟ انواع دارایی ثابت + ثبت حسابدرای و محاسبه استهلاک آن‌ها

دارایی یعنی همه منابع و اموال اقتصادی که طی معامله‌های اقتصادی کسب می‌شوند. به عبارت ساده‌تر در فرایند مالی و اقتصادی تعدادی منابع اقتصادی به مالکیت یک واحد تجاری در می‌آید.

دارایی‌ها منابعی هستند که در آینده برای سازمان‌ها سود مالی و اقتصادی دارند و همچنین از ارزش اقتصادی برخوردار هستند، یعنی قابلیت خرید و فروش و مبادله شدن دارند.  یکی دیگر از ویژگی‌های دارایی‌ها مالکیت است یعنی به راحتی به وجه نقد یا معادل‌های آن‌ها تبدیل می‌گردند. اگر میخواهید با دارایی ثابت، انواع آن، ثبت حسابداری و روش‌های محاسبه استهلاک آن‌ها آشنا شوید، با ما همراه باشید!

طبقه بندی دارایی‌ها

در یک سازمان مجموعه دارایی به تمام املاک و تجهیزات که تحت مالکیت صاحبان سازمان قرار دارند گفته می‌شود. بنابراین دارایی‌های یک سازمان را میتوان به شکل زیر دسته بندی کرد.

به طور کلی اموال و دارایی‌‌های یک شرکت، سازمان یا مجموعه را میتوان به دو دسته کلی دارایی‌‎های جاری و غیر جاری تقسیم کرد. از این رو دلیلی که سبب ایجاد تفاوت میان این دو نوع می‌شود مدت زمان و عمر مفید مربوط به استفاده از این اموال است.

دارایی‌های جاری

به آن دسته از اموال و دارایی‌ها، جاری گفته می‌شود که در هر لحظه و زمانی یک شرکت، سازمان و مجموعه می‌تواند آن‌ها را به وجه نقد تبدیل کند. همچنین به طور معمول و از نظر منطقی میتوان انتظار تبدیل شدن آن‌ها به وجه نقد در طی یک سال آینده را داشت. به علاوه از این جهت دارایی‌های جاری برای یک شرکت، سازمان یا مجموعه مهم هستند که با استفاده از آن‌ها می‌توانند منابع مالی مورد نیاز  خود را تامین کنند. 

دارایی‌های غیر جاری

دارایی های غیر جاری (ثابت)، به اموال و دارایی های یک شرکت، سازمان یا مجموعه که مربوط به سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت هستند و ارزش آن‌ها در طی یک سال مالی قابل محاسبه نیست گفته می‌شود. از این رو از جمله دارایی‌های غیرجاری می‌توان به دارایی ثابت مشهود، دارایی‌های نامشهود سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت و پیش پرداخت‌هایی اشاره کرد که بیش از یک سال مالی به موعد سررسید آن‌ها باقی مانده است.

ویژگی های دارایی ثابت

• دارایی ثابت را نمی‌توان در طول یک سال مصرف و یا آن‌ها را به نقدینگی تبدیل کرد.
• با چشم قابل دیدن هستند و استفاده آن‌ها بیش از یک دوره مالی می‌باشد (ساختمان، وسیله نقلیه ،ماشین آلات و زمین)
• به مرور زمان مستهلک و فرسوده می‌شوند.
•  از آنجایی که استفاده از این دارایی‌ها بیش از یک دوره مالی است، از آن‌ها میتوان به عنوان یک منبع درآمدزایی استفاده کرد.
•  در صورت‌های مالی و ترازنامه‌ها به عنوان ماشین آلات، تجهیزات، املاک و… ثبت می‌شوند و دارای ماهیت بدهکار هستند.

دسته بندی دارایی های ثابت (بر مبنای وجود فیزیکی)

دارایی ثابت بر مبنای وجود فیزیکی به دو دسته مشهود و غیر مشهود تقسیم بندی می‌شود:

دارایی ثابت مشهود

دارایی‌های مشهود دارایی‌هایی هستند که به صورت فیزیکی قابل دیدن یا لمس کردن هستند. دارایی های ثابت مشهود مانند زمین ساختمان‌ها، ماشین آلات و… این دارایی‌ها اغلب تضمین کننده بقا و قدرت شرکت هستند.

نکته مهم: قابلیت نقدینگی دارایی ثابت مشهود زمان بر است و این دارایی‌ها متعلق به سازمان‌ها هستند.

دارایی ثابت نامشهود

دارایی‌های نامشهود دارای ماهیت فیزیکی نیستند و قابل لمس نمی‌باشند. در طبقه‌بندی دارایی‌های ثابت قرار می‌گیرند و اگرچه قابل دیدن نیستند اما سود آتی شرکت را تضمین می‌کنند. مثل حق چاپ، حق ثبت اختراع، سرقفلی، برند و نام تجاری.

نکته مهم: دارایی ثابت نامشهود می‌تواند در بازه زمانی محدود و یا به صورت نامحدود در اختیار یک شرکت باشد.

اهمیت دارایی های ثابت

دارایی های ثابت یکی از مهم‌ترین بخش‌ها و سرمایه‌های یک سازمان و موسسه می‌باشند. مدیران برای ادامه یافتن حیات تجاری خود باید در این زمینه، استراتژی‌های کافی و مفیدی اجرا کنند. به علاوه دارایی‌ها از این جهت برای یک شرکت، سازمان یا مجموعه مهم هستند که با استفاده از آن‌ها می‌توانند منابع مالی مورد نیاز خود را تامین کنند.

دارایی های ثابت در ترازنامه

در صورت‌های مالی دو نوع دارایی جاری و غیرجاری در سمت راست گزارش، لحاظ می‌شوند. دارایی های ثابت و دارایی‌های جاری، حساب‌های دائمی به شمار می‌روند و همانطور که می‌دانیم ماهیت حساب هر یک از دارایی‌ها در حسابداری بدهکار است. به همین خاطر دارایی‌ها در ستون سمت راست ترازنامه قرار می‌گیرند و در مقابل آن‌ها بدهی‌ها و سرمایه شرکت قرار دارد.

👈 بیشتر بخوانید: آشنایی با ترازنامه حسابداری

حسابداری دارایی ثابت

رویدادهای مربوط به خرید، فروش و استهلاک دارایی ثابت در حسابداری دارای ثبت مخصوص به خود است که شامل موارد زیر است:

استهلاک دارایی های ثابت

دارایی های ثابت طی عمر مفیدی که دارند مستهلک می‌شوند. شرکت‌ها معمولاً استهلاک دارایی‌ها را با هدف کاهش مالیات و یا سایر دلایل حسابداری انجام می‌دهند. استهلاک دارایی ثابت مشهود به سه گروه دسته‌بندی می‌شود:

✅ دارایی‌های استهلاک‌پذیر: بسیاری از دارایی‌های ثابت مشهود طی عمر مفیدی که دارند تحلیل می‌روند یا مستهلک می‌شوند از جمله تجهیزات و ماشین آلات.

✅ دارایی‌های استهلاک ناپذیر: برای این دسته از دارایی‌ها نمیتوان عمر مفید یا بازه زمانی مشخصی برای مستهلک شدن تعیین کرد. برای مثال میتوان به دارایی ثابت همچون زمین اشاره کنیم که بر اثر مرور زمان یا استفاده تحلیل نمی‌رود و مستهلک نمی‌شود.

✅ دارایی‌های نقصان ناپذیر: این دارایی‌ها بر اساس استخراج یا استفاده کاهش پیدا می‌کنند یا تهی می‌شوند و به مواد اولیه یا کالا تبدیل می‌شوند. به عنوان مثال معادن و جنگل‌ها.

دارایی ثابت با گذشت زمان در حسابداری دچار استهلاک می‌شود. روش‌های مختلفی برای تعیین استهلاک دارایی ثابت استفاده می‌شود که محبوب‌ترین آن‌ها عبارت است از روش خط مستقیم که در ادامه به بررسی جزئی هر یک خواهیم پرداخت.

روش های محاسبه استهلاک دارایی ثابت

محاسبه استهلاک دارایی های ثابت طبق ماده 149 قانون مالیات‌های مستقیم به سه روش به شرح زیر انجام می‌شود:

1. روش خط مستقیم
2. روش مانده نزولی
3. روش تعداد تولید

محاسبه استهلاک دارایی ثابت به روش خط مستقیم:
در این روش مبلغ استهلاک پذیر دارایی طی دوره عمر مفید تعیین می‌شود و هر سال به طور مساوی مستهلک می‌گردد.
هزینه استهلاک خط مستقیم = (بهای تمام شده دارایی – ارزش اسقاط) ÷ عمر مفید

محاسبه استهلاک به روش مانده نزولی:
برای محاسبه استهلاک به روش مانده نزولی نرخ استهلاک در طی سال‌های عمر مفید دارایی در بهای تمام شده منهای استهلاک انباشته ضرب خواهد شد.

محاسبه استهلاک به روش تعداد تولید:
در روش میزان تولید به هر یک از واحدهای تولید شده مبلغ ثابتی از استهلاک اختصاص می‌یابد.
هزینه استهلاک به روش تعداد تولید = (بهای تمام شده – ارزش اسقاط) ÷ میزان تولید

کلام آخر
دارایی های ثابت در واقع دارایی‌هایی هستند که نمیتوان آن‌ها را در طول یک سال مصرف کرد و به نوعی سرمایه شرکت محسوب می‌شوند. دارایی های ثابت در ترازنامه تحت عنوان املاک، ماشین آلات و تجهیزات ثبت می‌شوند.