درآمد عملیاتی در حسابداری چیست؟ فرمول درآمد عملیاتی

در دنیای امروز، فهم دقیق و عمیق از عملکرد مالی یک شرکت به یکی از نیازهای اساسی برای مدیران و سرمایه‌گذاران تبدیل شده است. در این راستا، «درآمد عملیاتی» به‌عنوان یکی از مهم‌ترین معیارها، نقش کلیدی ایفا می‌کند. این مفهوم نه تنها نمایانگر موفقیت یک شرکت در تولید و فروش محصولات و خدمات خود است، بلکه ابزار مهمی برای ارزیابی کارایی و سودآوری به شمار می‌رود. تحلیل درآمد عملیاتی می‌تواند به ما کمک کند تا نقاط قوت و ضعف یک کسب‌وکار را شناسایی کنیم و در نهایت تصمیمات بهتری برای آینده مالی آن اتخاذ کنیم. در این مقاله، به بررسی ابعاد مختلف این درآمد و روش‌های محاسبه آن خواهیم پرداخت.

فهرست مطالب

درآمد عملیاتی چیست؟

درآمد عملیاتی به کل درآمدی اشاره دارد که یک شرکت از فعالیت‌های اصلی خود به دست می‌آورد. این درآمد معمولاً شامل فروش کالاها و خدمات است و به طور مستقیم از هزینه‌های مرتبط با تولید و ارائه این کالاها و خدمات کسر می‌شود.

بیشتر بخوانید: درآمد و هزینه چیست

فرمول درآمد عملیاتی

در حسابداری، درآمد عملیاتی یک معیار اساسی برای ارزیابی عملکرد مالی یک شرکت است. این درآمد به روش‌های مختلف محاسبه می‌شود که می‌توان به دو رویکرد اصلی: بالا به پایین و پایین به بالا و همچنین طبقه‌بندی هزینه‌ها در حسابداری بهای تمام شده اشاره کرد.

1. رویکرد بالا به پایین

در این روش، ابتدا از سود ناخالص شروع می‌کنیم و هزینه‌های مربوطه را کسر می‌کنیم. فرمول به‌صورت زیر است:

درآمد عملیاتی=GP−OE−D−A

GP: سود ناخالص (سود حاصل از فروش کالاها پس از کسر بهای تمام شده کالاهای فروخته شده)
OE: هزینه‌های عملیاتی (هزینه‌های فروش، اداری و عمومی که برای راه‌اندازی کسب‌وکار ضروری هستند و شامل هزینه‌های بهره و مالیات نمی‌شوند)
D: استهلاک
A: استهلاک

در اینجا، با توجه به اینکه هزینه‌های عملیاتی شامل هزینه‌های تخصیصی نمی‌شوند، بنابراین لازم است استهلاک و هزینه‌های مربوط به آن نیز کسر شوند.

۲. رویکرد پایین به بالا

در این رویکرد، به جای شروع از درآمد، می‌توان با استفاده از درآمد خالص، درآمد عملیاتی را محاسبه کرد. فرمول به این صورت است:

درآمد عملیاتی=NI+IE+TE

NI: درآمد خالص
IE: هزینه‌های بهره
TE: هزینه‌های مالیات

در این فرمول، نیاز به یک صورت سود و زیان کامل است، زیرا درآمد خالص به‌عنوان آخرین جزء صورت‌های مالی در نظر گرفته می‌شود. معمولاً شرکت‌ها درآمد عملیاتی خود را در انتهای گزارش مالی ارائه می‌دهند.

۳. رویکرد حسابداری بهای تمام شده

این رویکرد می‌تواند شامل هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم باشد که برای محاسبات داخلی در نظر گرفته می‌شوند. در این روش، فرمول به این شکل است:

درآمد عملیاتی=NR−DC−IC

NR: درآمد خالص
DC: هزینه‌های مستقیم
IC: هزینه‌های غیرمستقیم

در صورتی که بازده محصول یا سایر کسری‌ها برای درآمد ناخالص وجود داشته باشد، می‌توان از درآمد خالص برای محاسبه درآمد عملیاتی استفاده کرد. با کسر تخفیف‌ها و بازگشت کالاها، درآمد خالص به دست می‌آید و سپس با اضافه کردن هزینه‌های بهره و مالیات، به درآمد عملیاتی دست می‌یابیم.

دامنه کاربرد

استاندارد حسابداری شماره 3، باید برای حسابداری درآمد عملیاتی حاصل از معاملات و رویدادهای زيـر بکار گرفته شود:

فروش کالا
ارائه خدمات
استفاده ديگران از دارايی‌های واحد تجاری كه مولد سود تضمين شده، درآمد حق امتياز و سود سهام است.

اندازه گیری درآمد عملیاتی

این درآمد باید بر اساس ارزش منصفانه حساب‌های دریافتنی یا مطالبات اندازه‌گیری شود. معمولاً، میزان درآمد عملیاتی ناشی از یک معامله بر اساس توافقی که بین واحد تجاری و خریدار یا مصرف‌کننده دارایی وجود دارد، تعیین می‌شود. این مبلغ به ارزش منصفانه مطالبات، از جمله هرگونه تخفیف تجاری، مرتبط است.

در بسیاری از مواقع، پرداخت‌ها به‌صورت نقدی یا معادل نقدی انجام می‌شود، که در این صورت میزان درآمد عملیاتی معادل مبلغ وجه نقد دریافتی است. با این حال، زمانی که جریان نقدی به آینده موکول شود و مبلغ اضافی بر اساس قرارداد بین فروشنده و خریدار دریافت شود، ارزش منصفانه به‌عنوان قیمت فروش نقدی در نظر گرفته می‌شود. در این حالت، مبلغ اضافی دریافتی به‌عنوان درآمد عملیاتی محسوب نمی‌شود و باید به‌عنوان درآمد تأمین مالی یا درآمد بهره به‌طور جداگانه شناسایی شود.

هر زمان کالا یا خدماتی با کالاها یا خدمات دیگری که ماهیت و ارز مشابه دارند، مبادله شود، این مبادله به‌عنوان یک معامله شناخته نمی‌شود. اما اگر کالاها یا خدمات متفاوتی رد و بدل شوند، این تبادل یک معامله سودآور تلقی می‌شود. در این حالت، درآمد عملیاتی بر اساس ارزش منصفانه کالاها یا خدمات دریافتی، پس از تعدیل جریان نقدی اندازه‌گیری می‌شود.

اگر ارزش منصفانه کالاها یا خدمات دریافتی به‌طور قابل‌اعتماد برآورد نشود، این درآمد بر اساس ارزش منصفانه کالاها یا خدمات ارائه‌شده و با تعدیل جریان‌های نقدی محاسبه می‌شود. این امر به شرکت‌ها کمک می‌کند تا درآمدهای خود را به‌طور دقیق و منطقی شناسایی کنند و در نتیجه، تصویری روشن از عملکرد مالی خود ارائه دهند.

درآمد عملیاتی در مقایسه با سایر محاسبات مالی

در این قسمت از مقاله به تفاوت درآمد عملیاتی با سایر محاسبات مالی در حسابداری خواهیم پرداخت:

درآمد عملیاتی در مقایسه با درآمد

در تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی یک شرکت، “درآمد” اغلب در بالاترین سطح گزارشگری مالی قرار دارد. درآمد ناخالص نمایانگر مجموع درآمدهایی است که یک شرکت در یک دوره خاص کسب کرده است. در مقابل، درآمد خالص مجموع درآمد بعد از کسر تخفیف‌ها، بازگشت کالا و سایر کسری‌ها از کل فروش می‌باشد. در حالی که درآمد به خودی خود هیچ هزینه‌ای را در بر نمی‌گیرد، درآمد عملیاتی به هزینه‌ها توجه دارد. در واقع این درآمد تقریباً تمامی هزینه‌های مرتبط با فعالیت‌های شرکت را شامل می‌شود. در حالی که درآمد ممکن است نشان‌دهنده موفقیت فروش یک محصول باشد، درآمد عملیاتی بیشتر بر کارآمدی شرکت در مدیریت هزینه‌ها و کسب درآمد تأکید می‌کند.

درآمد عملیاتی در مقایسه با درآمد خالص

مهم است که تفاوت بین درآمد عملیاتی و درآمد خالص را در نظر بگیریم. درآمد عملیاتی شامل هزینه‌هایی مانند هزینه کالاهای فروخته شده و هزینه‌های عملیاتی است، اما سایر درآمدها و هزینه‌های غیرعملیاتی در محاسبه درآمد خالص لحاظ می‌شوند. به‌طور کلی، درآمد عملیاتی بیشتر از درآمد خالص خواهد بود زیرا درآمد خالص هزینه‌های بیشتری را نسبت به درآمد عملیاتی شامل می‌شود. به همین دلیل، سود خالص معمولاً آخرین خط در صورت سود و زیان است، در حالی که درآمد عملیاتی معمولاً چند خط بالاتر قرار دارد.

درآمد عملیاتی در مقایسه با درآمد قبل از سود و مالیات

از نظر تعریف، درآمد عملیاتی به سود یک شرکت قبل از بهره و مالیات شباهت دارد و به آن سود عملیاتی یا سود دوره‌ای نیز گفته می‌شود. هر دو معیار نمایانگر درآمد شرکت قبل از کسر هزینه‌های غیرقابل کنترل هستند. اگرچه درآمد قبل از سود و مالیات ممکن است هزینه‌های عملیاتی دیگری را نیز شامل شود، اما برای اکثر شرکت‌ها این دو اندازه‌گیری تقریباً یکسان خواهند بود. درآمد قبل از سود و مالیات و استهلاک با درآمد عملیاتی متفاوت است زیرا درآمد عملیاتی شامل هزینه‌های استهلاک می‌شود. در عوض، درآمد قبل از سود و مالیات و استهلاک بدون احتساب هزینه‌های استهلاک محاسبه می‌شود.

درآمد عملیاتی و غیر عملیاتی

درآمد عملیاتی و غیرعملیاتی به دو نوع متفاوت از درآمدهایی اشاره دارند که یک شرکت در فرآیندهای تجاری خود به دست می‌آورد. درآمد عملیاتی به درآمد حاصل از فعالیت‌های اصلی و روزمره یک شرکت، مانند فروش کالاها و ارائه خدمات اشاره دارد و به‌طور مستقیم با عملکرد تجاری آن مرتبط است. در مقابل، درآمد غیرعملیاتی شامل درآمدهایی است که از منابع غیر مرتبط با فعالیت‌های اصلی کسب‌وکار حاصل می‌شود، مانند سود حاصل از سرمایه‌گذاری‌ها و فروش دارایی‌های غیرجاری.

بهای تمام شده درآمد عملیاتی چیست؟

بهای تمام شده کالای فروش رفته شامل هزینه‌های مستقیم تولید کالاهای فروخته شده توسط یک شرکت است. این هزینه‌ها شامل هزینه مواد مصرفی و نیروی کار مستقیم مرتبط با تولید می‌باشد. بهای تمام شده در صورت سود و زیان نمایش داده می‌شود و برای محاسبه حاشیه سود ناخالص شرکت از درآمد کسر می‌شود.

درآمد عملیاتی بانک

درآمدهای عملیاتی بانک عبارتند از:

سود دریافتی از سرمايه‌گذاری‌ها ومشاركت‌ها
سود سپرده قانونی
درآمد معاملات ارزی
سود اوراق مشاركت
كارمزد دريافتی
سود دریافتی از تسهيلات
سود دريافتی بابت معاملات قديم
وجه التزام دريافتی از محل تسهيلات اعطايی
وجه التزام دريافتی از محل سایر مطالبات
ساير درآمدها

سایر درآمدهای عملیاتی چیست؟

شامل مواردی است که برای شرکت درآمدزا بوده، اما در صورت سود و زیان به‌طور جزئی گزارش نمی‌شوند.

جمع بندی

درآمد عملیاتی یکی از مهم‌ترین مفاهیم در حسابداری است که نشان‌دهنده توانایی شرکت در تولید و فروش محصولات و خدمات خود است. تحلیل دقیق درآمد عملیاتی می‌تواند به مدیران و سرمایه‌گذاران کمک کند تا تصمیمات بهتری در زمینه سرمایه‌گذاری و مدیریت منابع اتخاذ کنند. با شرکت در دوره‌های صفر تا صد حسابداری در آموزشگاه محاسبان، به تمامی مفاهیم کلیدی حسابداری و نحوه محاسبه آن‌ها به صورت کاربردی مسلط خواهید شد.

سوالات متداول

1. درآمد عملیاتی چیست؟

درآمد عملیاتی به کل درآمدی اشاره دارد که یک شرکت از فعالیت‌های اصلی خود به دست می‌آورد. این درآمد معمولاً شامل فروش کالاها و خدمات است و به طور مستقیم از هزینه‌های مرتبط با تولید و ارائه این کالاها و خدمات کسر می‌شود.