شیفت کاری چیست؟ انواع شیفت کاری + مزایا و معایب آن

شیفت‌های کاری به سازمان‌ها کمک می‌کند که در تمام ساعات شبانه‌روز خدمات ارائه دهند، به‌ویژه در مشاغلی که نیاز به فعالیت مداوم دارند، مانند بیمارستان‌ها و نیروگاه‌ها. این شیفت‌ها تضمین می‌کند که سازمان‌ها در هر لحظه آماده ارائه خدمات باشند. در این مقاله، انواع شیفت کاری، از جمله ۲۴-۲۴ و ۲۴-۴۸ و قوانین مرتبط با آن‌ها را بررسی می‌کنیم که نشان دهیم چگونه بر کارایی سازمان‌ها و سلامت کارکنان تأثیر‌ می‌گذارند.

تعریف شیفت کاری

شیفت کاری برنامه‌‌ای است که کارکنان در ساعاتی غیر از زمان‌های معمول کار می‌کنند. این شیوه کاری بیشتر در مشاغلی مانند بیمارستان‌ها، کارخانه‌ها، حمل‌ونقل عمومی و مراکز امداد که نیاز به فعالیت شبانه‌روزی دارند، استفاده می‌شود. شیفت‌های کاری کمک می‌کند که سازمان‌ها در تمام ساعت‌ها بهره‌وری داشته باشند و به نیازهای مداوم پاسخ دهند. 

انواع شیفت کاری

در محیط‌های کاری، شیفت‌های مختلفی وجود دارد که با توجه به نیاز شغل و شرایط هر سازمان انتخاب می‌شوند.

1. شیفت ثابت

ساعات کاری مشخص و بدون تغییر است. کارکنان هر روز در یک ساعت مشخص، مانند ۹ صبح تا ۵ عصر کار می‌کنند. این شیفت بیشتر در اداره‌های دولتی و دفاتر شرکت‌ها استفاده می‌شود.

2. شیفت چرخشی

در این شیفت، کارکنان به صورت دوره‌ای در شیفت‌های صبح، عصر یا شب کار می‌کنند. این شیوه برای مشاغلی که نیاز  فعالیت ۲۴ ساعته دارند، مانند بیمارستان‌ها و کارخانه‌ها کاربرد دارد. معمولاً شیفت‌ها هفتگی یا ماهانه تغییر می‌کنند. 

3. شیفت شبانه

در این شیفت، کارکنان شب‌ها (معمولاً از ساعت ۱۰ شب تا ۶ صبح) کار می‌‌کنند. این شیفت بیشتر در بیمارستان‌ها، داروخانه‌های شبانه‌روزی، آتش‌نشانی‌ها و برخی کارخانه‌ها استفاده می‌شود. پرستاران و کارکنان بیمارستان‌ها نمونه‌ای از کسانی هستند که شیفت شب دارند.

4. شیفت فشرده هفتگی

در این شیفت، کارکنان ساعات بیشتری را در روزهای کمتری کار می‌کنند. به عنوان مثال، فرد ممکن است ۳ یا ۴ روز در هفته، ۱۰ تا ۱۲ ساعت کار کند و بقیه روزها را استراحت کند.

5. شیفت 8 ساعته

کارکنان روزانه ۸ ساعت کار می‌کنند، مثلاً ۶ صبح تا ۲ بعدازظهر. این شیفت در اداره‌ها، کارخانه‌ها و سازمان‌ها رایج است.

6. شیفت 12-12

در این شیفت فرد ۱۲ ساعت کار می‌کنند و سپس ۱۲ ساعت استراحت دارد. این شیفت بیشتر در مشاغلی مانند بخش‌های دولتی، نظامی و برخی از کارخانه‌ها استفاده می‌شود که می‌تواند به صورت چرخشی تغییر کند.

7. شیفت 24-24

کارکنان ۲۴ ساعت پیوسته کار می‌کنند و سپس ۲۴ ساعت استراحت دارند. این شیفت در مشاغلی مانند خدمات اضطراری و امنیتی رایج است. طبق قانون کار، افراد در این شیفت باید اضافه کار ماهانه دریافت کنند.

8. شیفت 24-48

فرد ۲۴ ساعت پیوسته کار می‌کند و پس از آن ۴۸ ساعت استراحت دارد. این شیفت معمولاً در مشاغلی مانند آتش‌نشانی، پلیس و اورژانس استفاده می‌شود.

قانون شیفت کاری 24-24 ساعت

در شیفت ۲۴-۲۴ ساعت، فرد ۲۴ ساعت کار می‌کند و سپس ۲۴ ساعت استراحت دارد. طبق قانون کار، این شیفت معادل ۴۴ ساعت کار هفتگی است. هر‌ ساعت بیشتر از این مقدار، اضافه‌کاری محسوب می‌شود. در مجموع فرد ۳۶۰ ساعت در ماه کار می‌کند که ۱۲۰ ساعت آن اضافه‌کاری است. علاوه بر حقوق پایه، فوق العاده نوبت کاری هم پرداخت می‌شود.

قانون شیفت کاری 24-48 ساعت

در شیفت ۲۴-۴۸ ساعت، فرد ۲۴ ساعت کار می‌کند و سپس ۴۸ ساعت استراحت می‌کند. طبق قانون کار، ساعات کار هفتگی معمولاً از ۴۴ ساعت هفتگی بیشتر نمی‌شود. برای کار شبانه، ۳۵٪ بیشتر از دستمزد پایه پرداخت می‌شود. ساعت‌های بیش از ۴۴ ساعت در هفته، به عنوان اضافه‌کاری محاسبه می‌شود. اگر فرد مرخصی بگیرد، ۲۴ ساعت از مرخصی‌اش کم می‌شود.

مزایا شیفت کاری برای کارکنان

• افزایش درآمد: کارکنان شیفت‌ شب یا چرخشی، معمولاً دستمزد بالاتر یا اضافه‌کاری دریافت می‌کنند.
• انعطاف‌پذیری: برخی کارکنان ترجیح می‌دهند ساعات کاری‌شان منعطف باشد که بتوانند به امور شخصی رسیدگی کنند.
• فرصت برای فعالیت‌های دیگر: کار کردن در شیفت‌های غیرمعمول می‌تواند زمان آزاد برای انجام کارهای شخصی یا حرفه‌ای را فراهم کند.

معایب شیفت کاری برای کارکنان

• مشکلات سلامتی: شیفت‌های شبانه ممکن است که الگوی خواب کارکنان را بهم بریزد و باعث خستگی، مشکلات گوارشی و ضعف سیستم ایمنی شود.
• کاهش کیفیت زندگی اجتماعی: هم‌زمانی ساعت‌های کار با زمان‌های اجتماعی ممکن است باعث کاهش روابط خانوادگی و اجتماعی شود. 
• افت بهره‌وری: کمبود خواب و تغییر ساعت بدن می‌تواند تمرکز و کارایی را کاهش دهد.

مزایا شیفت کاری برای سازمان‌ها

• افزایش بهره‌وری: مدیریت درست شیفت‌ها باعث می‌شود سازمان‌ها خدمات ۲۴ ساعت ارائه دهند و بهره‌وری را افزایش دهند. 
• انعطاف‌پذیری در تأمین نیروی کار: سازمان‌ها می‌توانند با شیفت‌های مختلف، در زمان‌های شلوغ نیروی بیشتری به کار بگیرند.

معایب شیفت کاری برای سازمان‌ها

• افزایش هزینه‌ها: شیفت‌های مختلف می‌توانند هزینه‌هایی مثل اضافه‌کاری و مزایای شیفت شب را افزایش دهند.
• افت کیفیت کار: اگر از کارکنان به درستی مراقبت نشود، ممکن است کیفیت کار پایین بیاید و خطاها بیشتر شود.

جمع‌بندی

شیفت‌های کاری برای مشاغل ضروری بهره‌وری را افزایش می‌دهند، اما نیاز به مدیریت مناسب دارند که هزینه‌ها کنترل شده، سلامت کارکنان حفظ شود و کیفیت کار بالا بماند. بنابراین اگر جایی مشغول به کار هستید که شیفت کاری دارید و دربارهٔ ساعت کاری و میزان پرداختی خود سؤال دارید، می‌توانید از طریق رزرو نوبت مشاوره بیمه و کار مؤسسه محاسبان، سؤال‌های خود را از مشاور محاسبان بپرسید و به حق‌وحقوق خود آگاه شوید.

سوالات متداول