مالیات چیست؟ افراد مشمول مالیات و انواع آن

مهم نیست ساکن کدام کشور هستیم، مالیات بخش‌ جدایی‌ناپذیر زندگی همه است و دولت باید از افراد واجد شرایط مالیات دریافت کند. دولت‌ها مالیاتی که دریافت می‌کنند را برای کارهای عمومی هزینه می‌کنند تا رفاه برای شهروندان برقرار شود. 

اما مالیات فقط به این موارد خلاصه نمی‌شود و باید بدانیم که مالیات به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟ چه کسانی از پرداخت آن معاف هستند و انواع مالیات چیست؟ ما همه این سوالات را همراه با سوال‌های مهم دیگری در خصوص مالیات در این مقاله پاسخ داده‌ایم. اگر قصد یادگیری درباره مالیات را دارید، این مقاله راهنمای شما است.  

تعریف مالیات

یکی از سرفصل‌های آموزش مالیات، تعریف مالیات است که به نوعی انتقال بخشی از درآمدهای جامعه به دولت تلقی می‌شود. این انتقال، هزینه اجتماعی است که همه مردم موظف به پرداخت آن هستند. البته این هزینه‌ها در نهایت به نفع مردم جامعه صرف خواهند شد. دولت با استفاده از درآمد مالیات، اقدام به فراهم‌سازی زیرساخت‌های عدالت اجتماعی می‌کند.

قانون مالیات در تمام دنیا وجود دارد و یکی از مهم‌ترین مباحث اقتصاد محسوب می‌شود. این قانون در هر کشوری متفاوت از کشورهای دیگر است. با این حال الزامی بودن پرداخت مالیات در همه کشورها برقرار است. در ماده 51 قانون اساسی کشور ما هم به این بحث اشاره شده که تمامی مالیات‌ها باید به واسطه قانون وضع شوند. همچنین موارد مربوط به بخشودگی و معافیت مالیات هم در قانون مشخص شده است. در قانون مالیات‌های مستقیم به الزام ارسال اظهارنامه مالیاتی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی در مهلت مقرر هم اشاره شده است.

از نظر اقتصاددانان، مالیات نوعی انتقال منابع مالی از بخش خصوصی به بخش دولتی محسوب می‌شود. به طور واضح نقطه اشتراک همه تعاریف مالیاتی، اجباری بودن انتقال منابع مالی است. به همین دلیل همه اشخاص حقیقی و حقوقی، باید اطلاعات کافی در خصوص مالیات و قوانین مربوط به آن داشته باشند.

افراد مشمول مالیات

باید گفت که به نوعی همه مردم جامعه درگیر بحث مالیات هستند؛ چه به صورت مستقیم و چه به صورت غیرمستقیم. برای مثال در بحث مالیات بر ارزش افزوده، همه افراد جامعه مشمول این قانون می‌شوند. با این حال برخی اشخاص باید اظهارنامه مالیاتی ارائه دهند. در قانون مالیات‌های مستقیم، مشمولین مالیات به گروه‌های مختلف تقسیم می‌شوند؛ این گروه‌ها عبارتند از:

• کلیه اشخاص حقیقی ایرانی مقیم کشور که به نوعی در داخل یا خارج از ایران درآمد کسب می‌کنند.
• کلیه اشخاص حقیقی ایرانی مقیم خارج از کشور که در داخل ایران کسب درآمد می‌کنند.
• کلیه مالکین (اشخاص حقیقی یا حقوقی) نسبت به اموال یا املاک خود در داخل کشور.
• کلیه اشخاص حقوقی ایرانی که به نحوی در داخل یا خارج کشور درآمد کسب می‌کنند.
• کلیه اشخاص حقوقی غیرایرانی که به نوعی در داخل ایران درآمد کسب می‌کنند.

البته بر اساس همین قانون، برخی نهادها، سازمان‌ها، کسب و کارها و اشخاص حقیقی تحت شرایط خاصی معاف از پرداخت هرگونه مالیات هستند.

معافیت‌ های مالیاتی شامل چه اشخاصی می‌شود؟

همانطور که قانون برخی از اشخاص را اجبار به پرداخت مالیات کرده، برخی دیگر را هم از پرداخت مالیات معاف کرده است. بحث معافیت مالیاتی در بندهای مختلف قانون مالیات‌های مستقیم ازجمله 53، 81، 139 و 145 بیان شده است.

هدف از طرح معافیت‌های مالیاتی، کمک به برخی اشخاص و کسب و کارها در راستای رشد اقتصادی است. به عبارتی طرح‌های معافیت نوعی حمایت دولت از اشخاص و کسب‌وکارها محسوب می‌شود. 
برای مثال؛ فعالیت‌های بخش کشاورزی، شرکت‌های دانش‌بنیان، فعالیت‌های خیریه، فعالیت‌های داوطلبانه و … معاف از پرداخت مالیات هستند. همچنین برای کسب و کارهای نوپا هم از این قانون استفاده می‌شود. این طرح باعث ایجاد انگیزه بیشتر سرمایه‌گذاران، برای سرمایه‌گذاری در کسب و کارهای نوپا می‌شود.

انواع مالیات‌ های مستقیم

مالیات به طور کلی به دو دسته مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شود. وقتی مودی یا پرداخت‌کننده مالیات یک شخص باشد، مالیات مستقیم خواهد بود. خود قانون مالیات‌ های مستقیم هم به انواع مختلفی دسته‌بندی می‌شود که در ادامه آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

مالیات بر ارث

شاید بتوان گفت مهم‌ترین نوع مالیات‌های مستقیم، مالیات بر ارث است. این نوع مالیات همانطور که از نامش پیداست، شامل اموال و دارایی‌های شخص فوت شده می‌شود.

مالیات حق تمبر

این نوع مالیات که در مواد 44 تا 51 قانون مالیات‌های مستقیم به آن اشاره شده است، شامل الصاق و ابطال تمبر بر اسناد، مدارک و اوراق که برای رسمیت بخشیدن به آن‌ها است از مودی دریافت می‌شود.

مالیات بر درآمد

مالیات بر درآمد یکی از معروف‌ترین و شناخته‌شده‌ترین انواع مالیات‌ است که هم شامل اشخاص حقیقی و هم اشخاص حقوقی می‌شود. مالیات بر درآمد، تنها درآمد افراد را و نه صرفاً ثروت آن‌ها را مبنا قرار می‌دهد. البته خود مالیات بر درآمد به انواع مختلفی از جمله درآمد املاک، درآمد مشاغل، مالیات حقوق، درآمد اتفاقی، درآمد اشخاص حقوقی و درآمد کشاورزی تقسیم می‌شود.

انواع مالیات‌ های غیرمستقیم

مالیات های غیر مستقیم به صورت غیرمستقیم از اشخاص حقیقی یا حقوقی دریافت می‌شود. قانون مالیات‌های غیرمستقیم هم به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

مالیات بر واردات

هدف از مالیات بر واردات، نوعی حمایت دولت از تولیدکنندگان داخلی است. مالیات بر واردات تابع قوانین و سیاست‌های کلی بازرگانی و اقتصادی کشور است. نرخ این نوع مالیات براساس ارزش و قیمت کالا یا خدمات تعیین می‌شود. مالیات بر واردات هم به سه نوع سودبازرگانی، حقوق و عوارض گمرکی و واردات اتومبیل تقسیم می‌شود.

مالیات بر ارزش افزوده

تقریباً همه افراد جامعه با مالیات بر ارزش افزوده سروکار دارند. به تفاوت بین کالا یا خدمات عرضه شده با ارزش کالا یا خدمات خریداری شده، مالیات بر ارزش افزوده می‌گویند. این نوع مالیات به صادرات و واردات کالا هم تعلق می‌گیرد.

منظور از نرخ مالیات چیست؟

نرخ مالیات مبلغی است که مودیان مالیاتی موظف به پرداخت آن به سازمان امور مالیاتی کشور هستند. نرخ مالیاتی توسط دولت وضع می‌شود. این نرخ هر ساله ممکن است دست‌خوش تغییراتی شود. به همین دلیل نرخ ثابتی برای انواع مالیات‌ها وجود ندارد. نرخ مالیات حقوق هم برای کارمندان از اهمیت بالایی برخوردار است.

نرخ مالیات باید به صورت عادلانه تعیین شود تا پرداخت آن باعث ورشکستگی یا از دست رفتن منابع مالی کسب و کارها نشود.

فرار مالیاتی چیست؟ عواقب فرار مالیاتی

هدف از دریافت مالیات توسط دولت، جبران هزینه‌های خدماتی است که برای جامعه انجام می‌شود. به عبارتی دولت برای حفظ منافع اجتماعی و اقتصادی اقدام به وضع قوانین مالیاتی می‌کند. البته این قوانین و مالیات باید دارای ضمانت اجرایی باشند تا دولت دچار کسری بودجه و نقدینگی نشود. به همین دلیل پرداخت مالیات برای اشخاص حقیقی یا حقوقی، اجباری شده است. با این حال باز هم افرادی وجود دارند که به صورت آگاهانه یا ناآگاهانه مالیات را پرداخت نمی‌کنند.

وظایف و تکالیف مودیان مالیاتی

تکالیف و وظایف مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی با یکدیگر متفاوت هستند. برای مثال افرادی که شرکت تاسیس می‌کنند، موظف به تشکیل پرونده مالیاتی در خصوص حق تمبر سرمایه هستند. بعد از محاسبه مالیات حق تمبر توسط سازمان مالیاتی، مودی ملزم به پرداخت آن در مهلت تعیین شده است.

اشخاص حقوقی موظف هستند تا دفاتر روزنامه و کل را به شکل الکترونیکی در سامانه جامع شرکت‌ها ثبت کنند. در مورد همه مالیات‌ها هم اشخاص موظف به تهیه و تنظیم اظهارنامه مالیاتی هستند. نکته حائز اهمیت این است که اشخاص باید این مدارک و اظهارنامه‌ها را به صورت الکترونیکی برای سازمان امور مالیاتی ارسال کنند.

اظهارنامه مالیاتی چیست؟

همه مودیان مالیاتی باید اطلاعات مالی خود را به سازمان امور مالیاتی کشور ارسال کنند. این مدارک چگونه و از چه طریقی ارسال می‌شوند؟ معمولاً اصل در قانون مالیاتی بر صداقت و خوداظهاری مودیان گذاشته می‌شود. به همین دلیل از اظهارنامه مالیاتی برای ارسال اطلاعات استفاده می‌شود.

ارسال لیست مالیات برای مودیان ضروری است. در این لیست کلیه اطلاعات مالی مورد نیاز سازمان امور مالیاتی درج می‌شوند. تمامی این اطلاعات و اظهارنامه‌ها از طریق  سایت سازمان امور مالیاتی ارسال می‌شوند. این اطلاعات در سامانه بارگذاری شده و توسط کارشناسان اداره مالیاتی بررسی می‌شوند.

مالیات تکلیفی بیشتر چیست؟

این شیوه پرداخت مالیات برای بیشتر مالیات‌ها صدق می‌کند. از جمله این مالیات‌ها، می‌توان به ارزش افزوده، درآمد حق‌الوکاله، درآمد اجاره، نقل و انتقال سهام، درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی و درآمد حقوق اشاره کرد.

دادرسی مالیاتی چیست؟

با توجه به وضع قوانین مالیاتی، ممکن است این تصور برای افراد ایجاد شود که راه‌اندازی کسب و کار بسیار دشوار و پرهزینه خواهد بود. با این حال خدماتی وجود دارد که پشتیبانی مالیاتی اشخاص را برعهده می‌گیرد. دادرسی مالیاتی یکی از خدماتی است که بعد از ارسال اظهارنامه معنی پیدا می‌کند.

گاهی اوقات بعد از بررسی اظهارنامه توسط کارشناس، مبلغ نرخ مالیات تغییر می‌کند. اگر نرخ مالیات بسیار زیاد باشد، قطعاً هزینه‌های سنگینی به کسب و کار وارد می‌کند. در این حالت استفاده از نظرات کارشناسی باتجربه و آگاه برای کاهش هزینه‌های مالیاتی بسیار کارگشا خواهد بود. به عبارتی دادرسی مالیاتی نوعی اعتراض به میزان مالیات در نظر گرفته شده برای مودیان است. این دادرسی توسط وکلا یا مشاوران مالیاتی انجام می‌شود.

سوال مالیاتی داری؟ از ما بپرس

وقتی صحبت از قوانین و مسائل حقوقی می‌شود، طبیعی است که بسیاری افراد اطلاعات کافی در این خصوص نداشته باشند. چرا که این حوزه تخصصی محسوب می‌شود. قوانین مربوط به مالیات هم از این قاعده مستثنی نیستند. علاوه بر این بسیاری افراد وقت و انرژی پیگیری مسائل مربوط به مالیات را هم ندارند. با این حال کارشناسان و مراکز معتبری هم وجود دارند که اقدام به ارائه اطلاعات و حتی دادرسی به اشخاص حقیقی و حقوقی می‌کنند.

موسسه محاسبان یکی از معتبرترین مراکزی است که اقدام به ارائه خدمات مشاوره مالیاتی و دادرسی مالیاتی به مودیان می‌کند. شما می‌توانید کلیه سوالات و ابهامات خود در خصوص مالیات را از کارشناسان کاربلد و متخصص ما در محاسبان بپرسید. همچنین کارشناسان ما پرونده‌های مالیاتی شما را در مراجع قانونی پیگیری می‌کنند تا حقی از شما ضایع نشود. برای کسب اطلاعات بیشتر با ما در ارتباط باشید.

جمع‌بندی

در این مقاله به صورت مفصل درباره مالیات، انواع آن، مالیات تکلیفی، وظایف مودیان مالیاتی و قوانین مالیات و جرایم مالیاتی صحبت کردیم. از آن‌جایی که پرداخت مالیات اهمیت بسیاری دارد، فرار مالیاتی یا پرداخت نکردن مالیات عواقب سنگینی برای کسب‌وکارها دارد. از سوی دیگر پرداخت مالیات زیاد هم سبب فشار مالی به مشاغل می‌شود. پیشنهاد می‌کنیم که تمام تکالیف مالیاتی خود را به صورت قانونی پیش ببرید و در صورت مواجه شدن با مشکل، آن را با یک مشاوره مالیاتی در میان بگذارید.

سوالات متداول