هر جامعه‌ای برای اداره شدن نیاز به هزینه دارد. بخش قابل توجهی از این هزینه‌ها از طریق مالیات‌ها تامین می‌شود. به همین دلیل پرداخت آن برای افراد مشمول ضروری و قطعی است. مالیات مشاغل یکی از انواع مالیات‌هاست که بیشتر مربوط به کسبه و صاحبان مشاغل می‌شود. محاسبه و نرخ مالیات بر درآمد مشاغل یکی از چالش‌های صاحبان مشاغل است. با این اوصاف مالیات بر درآمد مشاغل چگونه محاسبه می‌شود؟

به طور کلی همه اشخاص حقیقی و حقوقی که فعالیت اقتصادی خاصی را انجام داده و درآمدی را از این طریق کسب می‌کنند، مشمول مالیات بر درآمد مشاغل می‌شوند. پرداخت این نوع مالیات از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین دلیل هنگام تنظیم اظهارنامه باید نهایت دقت را به خرج دهید. در این مطلب به معرفی این مالیات و نحوه محاسبه آن در سال 1401 خواهیم پرداخت.

منظور از مالیات مشاغل چیست؟

یکی از مشکلاتی که بیشتر افراد در مشاغل خود با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، مالیاتی است که به آنها تعلق می‌گیرد. مالیات شامل قوانین نسبتا پیچیده‌ای است که ما قصد داریم به بیان ساده آنها را مطرح کنیم. به طور کلی مالیات‌ها به دو گروه مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شوند. مالیات‌های مستقیم همانطور که از عنوان آن پیداست، به صورت مستقیم به دارایی‌ها یا درآمدهای شخص تعلق می‌گیرد. مالیات بر دارایی و درآمد ازجمله مهم‌ترین آنها هستند.

مالیات غیرمستقیم معمولا به کالا و خدمات تعلق گرفته و مصرف‌کننده آن را پرداخت می‌کند. ازجمله مالیات‌های غیرمستقیم، می‌توان به مالیات واردات و ارزش افزوده اشاره کرد.

مالیات مشاغل طبق ماده 86 قانون مالیات‌های مستقیم در دسته مالیات مستقیم قرار می‌گیرد. همچنین طبق تبصره این ماده، مالیات بر حقوق، نوعی مالیات تکلیفی محسوب می‌شود. مالیات‌های تکلیفی دسته‌ای از مالیات‌ها هستند که شناسایی، محاسبه و پرداخت آنها برعهده کارفرماست. به این ترتیب کارکنان هیچ وظیفه‌ای در قبال تعیین میزان آن ندارند. معمولا شرکت‌ها و سازمان‌ها با استفاده از نرم‌افزارهای خاصی که در این زمینه طراحی شده‌اند، اقدام به محاسبه مالیات بر حقوق می‌کنند.

مالیات مشاغل؛ بررسی مفهوم درآمد مشاغل

به هر نوع درآمدی که شخص حقیقی از طریق اشتغال کسب می‌کند، درآمد آن شخص گفته می‌شود. این نوع درآمدها باتوجه به قانون مالیات‌های مستقیم، محاسبه و از درآمد شخص کسر می‌شود. طبق تبصره ماده 93 قانون مالیات‌های مستقیم، درآمد ناشی از مضاربه و درآمد شرکت‌های مدنی هم مشمول این نوع مالیات خواهد بود.

درآمدی که مربیان و ورزشکاران حرفه‌ای ایرانی و خارجی هم بدست می‌آورند، مشمول مالیات مشاغل می‌شود و باشگاه‌ها و فدراسیون‌های ورزشی موظف به ثبت قرارداد در سازمان لیگ و ارائه گزارش آن به مالیات هستند. اشتغال و کسب درآمد ورزشکاران و مربیان حرفه‌ای هم طبق قانون شامل مالیات بر مشاغل می‌شود.

به طور کلی هر شخصی در هر فعالیت و کسب و کاری که درآمد کسب می‌کند، مشمول مالیات می‌شود. فرقی نمی‌کند که شخص در چه حوزه‌ای مشغول به فعالیت و کسب درآمد است. مالیات بر مشاغل در یک دوره یک ساله محاسبه و پرداخت می‌شود.

آشنایی با قوانین دقیق مالیات مشاغل به شما کمک می‌کند که به سادگی از جریمه‌های مالی که عدم پرداخت این نوع مالیات به دنبال دارد، پیشگیری کنید. برای آگاهی دقیق‌تر از این قوانین، پیشنهاد می کنیم مطالبی که در ادامه مطرح می‌شوند را با دقت بیشتری مطالعه کنید.

چه اشخاصی مشمول مالیات مشاغل می‌شوند؟

کلیه اشخاص حقیقی که شغل و درآمدی دارند، مشمول پرداخت این نوع مالیات می‌شوند. طبق تعریف سازمان امور مالیاتی، کلیه اصناف، کسبه، صاحبان کارخانه‌ها، کارگاه‌های تولیدی و … به نسبت درآمدی که به دست می‌آورند، باید مالیات آن را پرداخت کنند. همچنین کلیه شرکت‌های مدنی و اشخاصی که به مشاغل آزاد می‌پردازند، مشمول مالیات خواهند بود.

طبق قانون، صاحبان مشاغل موظف هستند تا 4 ماه بعد از راه‌اندازی کسب و کار، خود را به سازمان امور مالیاتی معرفی کنند. این اشخاص موظف به تهیه و تنظیم اظهارنامه مالیاتی فعالیت‌های شغلی خود در خرداد ماه هر سال هستند. به این ترتیب کلیه افرادی که در هر صنفی مشغول به فعالیت هستند، باید نسبت به تقدیم اظهارنامه خود اقدام کنند.

مالیات مشاغل؛ تقسیم‌بندی صاحبان مشاغل

یکی از مهم‌ترین نکاتی که قبل از تعیین مالیات مورد توجه قرار می‌گیرد، موضوع تقسیم‌بندی انواع مشاغل در کشور است. به طور کلی شخص حقیقی باید اطلاع داشته باشد که در کدام گروه از مشاغل و با چه قوانین مالیاتی خاصی قرار دارد؛ چرا که در صورت عدم اطلاع از این موضوع و دادن اطلاعات غلط به سازمان امور مالیاتی با جرائم سنگینی روبرو خواهند شد.

طبق ماده 95 قانون مالیات‌های مستقیم، صاحبان مشاغل باید اسناد و مدارک مربوط به دفاتر تجاری خود را تنظیم و برای تشخیص به سازمان مالیاتی تقدیم کنند. این ماده صاحبان مشاغل را به 3 دسته اصلی تقسیم می‌کند که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.

گروه اول مشاغل؛ مشاغلی با درآمد بالای 55 میلیارد ریال

صاحبان مشاغلی که براساس اظهارنامه مالیاتی، عملکرد یا درآمد دو سال آخر درآمد آنها بیش از 55 میلیارد ریال است در این دسته جای می‌گیرند. برای مثال مبنای گروه‌بندی در سال 1401، اظهارنامه مالیاتی عملکرد شخص در سال 1399 است. به عبارت دیگر برای این که از گروه‌بندی خود در سال 1401 مطلع باشید، باید به اظهارنامه سال 1399 خود مراجعه کنید. در این سال اگر درآمد ابزاری شما (فروش کالا و ارائه خدمات) بیش از 55 میلیارد ریال باشد در گروه اول مشاغل قرار می‌گیرید.

با این حال برخی مشاغل فارغ از میزان فعالیت و درآمد در این گروه قرار می‌گیرند. ازجمله این مشاغل، می‌توان به صاحبان کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی، صاحبان هتل‌های سه ستاره و بیشتر، صاحبان صرافی، واردکنندگان یا صادرکنندگان، صاحبان بیمارستان، درمانگاه و …، فروشگاه‌های زنجیره‌ای و صاحبان موسسات حمل و نقل زمینی، دریایی و هوایی اشاره کرد.

گروه دوم مشاغل؛ مشاغلی با درآمد بین 18 تا 55 میلیارد ریال

کلیه صاحبان مشاغل که درآمد ابزاری آنها بر اساس اظهارنامه مالیات مشاغل دو سال آخر بین 18 تا 55 میلیارد ریال است در این دسته جای می‌گیرند.

گروه سوم مشاغل

کلیه مشاغلی که در دسته اول و دوم جای نمی‌گیرند را در دسته سوم قرار می‌دهند. پرواضح است که روند مالیاتی گروه دوم و سوم به مراتب ساده‌تر از گروه اول است. حتی این مشاغل با استفاده از تبصره ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم، می‌توانند هیچ گونه اظهارنامه مالیاتی خاصی ارائه نکنند. با این حال گروه اول روند پیچیده‌تر و به مراتب سخت‌گیرانه‌تری دارد. درواقع روند مالیاتی این گروه، شبیه به شرکت‌ها بوده و قواعد خاص خود را دارد.

مالیات مشاغل چگونه محاسبه می‌شود؟

موضوع محاسبه میزان مالیات بر درآمد مشاغل از اهمیت بالایی برخوردار است. در همین راستا ماده‌های 94 و 100 قانون مالیات‌های مستقیم، نحوه محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل را مشخص کرده‌اند. طبق ماده 94، کل درآمد فروش خدمات یا کالاها به اضافه سایر درآمدهای اضافی، پس از کسر هزینه‌های مختلف، مشمول مالیات می‌شود.

طبق قانون فوق همه درآمدهای شخص شامل مالیات خواهد شد. برای مثال اگر شما فروشگاه لوازم خانگی داشته باشید و در کنار آن به فروش ماشین هم بپردازید، تمام درآمد شما از هر دو طریق، بعد از کسر هزینه‌های مختلف و استهلاک، مشمول مالیات خواهد شد.

از سوی دیگر طبق ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم، مودیان مالیاتی باید اظهارنامه مالیاتی فعالیت شغلی خود در یک سال مالیاتی را تهیه و تنظیم کرده و خرداد ماه سال بعد تسلیم سازمان امور مالیاتی کند. طبق این قانون نرخ مالیات مشاغل اشخاص حقیقی در سال 1401 به شرح زیر است:

درآمد تا سقف 2 میلیارد ریال، مشمول مالیات سالانه با نرخ 15 درصد؛ یعنی 200 میلیون تومان درآمد اولیه شخص مشمول نرخ 15 درصدی مالیات می‌شود
درآمد نسبت به مازاد 2 میلیارد ریال تا سقف 4 میلیارد ریال، مشمول مالیات سالانه با نرخ 20 درصد؛ یعنی 200 میلیون تومان دوم از درآمد شخص، مشمول نرخ مالیاتی 20 درصدی می‌شود
درآمد نسبت به مازاد 4 میلیارد ریال، مشمول مالیات سالانه با نرخ 25 درصد؛ یعنی مازاد درآمد فرد نسبت به 400 میلیون تومان در سال، مشمول نرخ 25 درصدی می‌شود

درآمد مشمول مالیات مشاغل چگونه تشخیص داده می‌شود؟

طبق قانون ملاک تشخیص مالیات بر درآمد مشاغل، خوداظهاری مودیان مالیاتی است. با این حال ممکن است قصوری در این زمینه بوجود بیاید و مدارک آن توسط ممیزی سازمان مالیاتی تشخیص داده شود. یکی از این ممیزی‌ها، تراکنش‌های بانکی مودی مالیاتی است.

با تمام این اوصاف، همچنان مبنای اصلی تعیین درآمد مشاغل، خوداظهاری صاحبان مشاغل است. به طور کلی اصل بر صداقت مودیان مالیاتی گذاشته می‌شود؛ مگر آن که با اسناد و مدارکی خلاف آن ثابت شود.

نکاتی که هنگام تنظیم اظهارنامه باید رعایت کنید

اظهارنامه درواقع کارنامه عملکرد مالی مودیان مالیاتی را نشان می‌دهد. در این اظهارنامه کلیه اسناد و مدارک مالی ثبت و به صورت الکترونیکی به سازمان امور مالیاتی تسلیم می‌شود. طبق ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم، مودیان مالیات بر درآمد مشاغل، موظف به تنظیم و تکمیل اظهارنامه مالیاتی برای هر واحد شغلی به صورت جداگانه هستند. این اظهارنامه باید تا پایان خرداد ماه هر سال تسلیم سازمان امور مالیاتی شود.

البته طبق تبصره ماده فوق، سازمان امور مالیاتی می‌تواند برخی از مشاغل را معاف از پرداخت مالیات بکند. با این حال سایر مشاغل، موظف به ارائه اظهارنامه مالیاتی تا آخر خرداد هر سال هستند. امروزه اظهارنامه‌های مالیاتی به صورت الکترونیکی به سایت سازمان امور مالیاتی ارسال می‌شوند.

همانطور که اشاره شد، این اظهارنامه باید تا پایان خرداد ماه هر سال تنظیم و تسلیم سازمان امور مالیاتی شود. به همین دلیل بهتر است در زمان مقرر اقدام به تنظیم و ارسال اظهارنامه بکنید. در غیر این صورت با جرائم سنگینی روبرو خواهید شد.

بررسی جرائم مالیات مشاغل

طبق تبصره 3 ماده 177 قانون مالیات‌های مستقیم، صاحبان کسب و کارها موظف به ارائه مدارک ظرف 4 ماه بعد از شروع فعالیت به سازمان مالیاتی کشور هستند. عدم رعایت این ماده باعث جریمه شدن مودیان مالیاتی معادل 10 درصد از مالیات قطعی می‌شود. همچنین از کلیه معافیت‌ها و تسهیلات مالیاتی محروم خواهند شد.

طبق ماده 190 قانون مالیات‌های مستقیم، هرگونه تاخیر در پرداخت مالیات مشاغل، شامل جریمه‌ای معادل 2.5 درصد مالیات برای هر ماه خواهد بود. همچنین در صورت عدم تسلیم صورت سود و زیان و ترازنامه، معادل 20 درصد مالیات را برای هر یک از موارد ذکر شده جریمه خواهند شد.

بنابراین بهتر است برای پیشگیری از مواجه شدن با چنین جریمه هایی، بیش از پیش به مالیات مشاغل اهمیت دهید و از پرداخت به موقع این مالیات غافل نشوید.

پرداخت مالیات مشاغل از طریق نرم‌افزار

همانطور که اشاره شد، امروزه اظهارنامه‌های مالیاتی و پرداخت مالیات به صورت الکترونیکی انجام می‌شود. به همین دلیل بهتر است صاحبان مشاغل هم اطلاعات و اسناد دقیق خود را تسلیم سازمان امور مالیاتی کنند. برای تسریع و تسهیل انجام این کار، می‌توانید از نرم‌افزارهای حسابداری موجود استفاده کنید.

نرم‌افزارهای زیادی در این حوزه وجود دارند که با استفاده از آنها می‌توانید کلیه امور مربوط به مالیات مشاغل را سر و سامان دهید. استفاده از چنین نرم افزارهایی محاسبات را برای شما ساده‌تر می کند. از طرفی دقت چنین نرم افزارهایی بالاست و به این ترتیب احتمال بروز هر گونه خطا به حداقل می‌رسد.

نتیجه گیری

هر شخصی که اقدام به فعالیت اقتصادی می‌کند و از این راه درآمدی به دست می‌آورد، درآمد او مشمول مالیات مشاغل می‌شود. پرداخت این مالیات برای مودیان ضروری است و باید اظهارنامه مالیاتی خود را تا پایان خرداد هر سال تسلیم سازمان امور مالیاتی کنند. در صورتی که اظهارنامه در زمان مقرر تنظیم و ارسال نشود، مودیان مالیاتی با جرائمی روبرو خواهند شد. البته برخی از مشاغل به طور کلی معاف از مالیات هستند. همچنین برای تعیین میزان مالیات بر درآمد مشاغل، کلیه مشاغل را به 3 دسته تقسیم می‌کنند.

این مشاغل باتوجه به درآمدی که دارند مشمول مالیات می‌شوند. مالیات مبحث پیچیده و حساسی است که هر گونه اشتباه در محاسبات آن ممکن است عواقب ناگواری را به دنبال داشته باشد. از این رو کمک گرفتن از تیمی کاربلد و باتجربه در این زمینه یا یادگیری مباحث مربوط به مالیات در کنار چنین تیمی بر آینده کسب و کارها موثر است. به همین خاطر است که راهنمای خبره‌ای برای نشان دادن مسیر نیاز دارید که تیم محاسبان بهترین گزینه پیش روی شماست.