مالیات مشاغل چیست؟ نحوه محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل 1403

قطعاً هر کدام از ما می‌دانیم که هر جامعه‌ای برای اداره شدن نیاز به صرف هزینه دارد و در تمامی دنیا، بخش قابل توجهی از این هزینه‌ها از طریق اخذ مالیات تأمین می‌شود. در این بین برخی از اشخاص با توجه به قوانین وضع شده مشمول بوده و برخی دیگر غیرمشمول هستند. پس با توجه به توضیحات ذکر شده، پرداخت مالیات برای افراد مشمول ضروری و قطعی است.

مالیات، خود به چند دسته تقسیم می‌شود که مالیات مشاغل یکی از انواع مالیات‌ها است. با توجه به گستردگی مشاغل، نرخ محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل بسیار اهمیت پیدا کرده و به یکی از مهم‌ترین چالش‌های اشخاص حقیقی و صاحبان مشاغل و حِرَف تبدیل شده است.

به طور کلی همه اشخاص حقیقی و حقوقی که فعالیت اقتصادی خاصی را انجام داده و درآمدی را از این طریق کسب می‌کنند، مشمول مالیات بر درآمد مشاغل می‌شوند. پرداخت این نوع مالیات از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین دلیل هنگام تنظیم اظهارنامه باید نهایت دقت را به خرج دهید. در این مقاله، به معرفی مالیات مشاغل و نحوه محاسبه آن در سال 1403 خواهیم پرداخت.

مالیات مشاغل چیست؟

اشخاص مطابق با قانون مالیات‌های مستقیم باید مبلغی را تحت عنوان مالیات بر درآمد مشاغل به سازمان امور مالیاتی پرداخت کنند. مالیات مشاغل یکی از انواع مالیات‌های مستقیم است که سازمان امور مالیاتی به نسبت عملکرد سالانه و سود کلیه اشخاص، تشخیص و از تمامی اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی مطالبه می‌کند.

درآمد مشمول مالیات مشاغل

به هر نوع درآمدی که شخص حقیقی از طریق اشتغال کسب می‌کند، درآمد آن شخص گفته می‌شود. این نوع درآمدها باتوجه به قانون مالیات‌های مستقیم، محاسبه و از درآمد شخص کسر می‌شود. طبق تبصره ماده ۹۳ قانون مالیات‌های مستقیم، درآمد ناشی از مضاربه و درآمد شرکت‌های مدنی هم مشمول این نوع مالیات خواهد بود.

پس به طور کلی هر شخصی در هر فعالیت و کسب و کاری که درآمد کسب می‌کند، مشمول مالیات مشاغل می‌شود که این مالیات در یک دوره یک ساله محاسبه و به سازمان امور مالیاتی پرداخت می‌شود.

نحوه تشخیص درآمد مشمول مالیات مشاغل

طبق قانون ملاک تشخیص مالیات بر درآمد مشاغل، خوداظهاری مودیان مالیاتی است. با این حال ممکن است قصوری در این زمینه به‌وجود بیاید و مدارک آن توسط ممیزی سازمان مالیاتی تشخیص داده شود. یکی از این ممیزی‌ها، تراکنش‌های بانکی مودی مالیاتی است.

چه اشخاصی مشمول مالیات مشاغل می‌شوند؟

کلیۀ اشخاص حقیقی که شغل و درآمد دارند، مشمول پرداخت این نوع مالیات می‌شوند. طبق تعریف سازمان امور مالیاتی، کلیه اصناف، کسبه، صاحبان کارخانه‌ها، کارگاه‌های تولیدی و… به نسبت درآمدی که به دست می‌آورند، باید مالیات آن را پرداخت کنند. همچنین کلیۀ شرکت‌های مدنی و اشخاصی که به مشاغل آزاد می‌پردازند، مشمول مالیات مشاغل خواهند بود.

گروه بندی مشاغل مالیاتی

یکی از مهم‌ترین نکاتی که قبل از تعیین مالیات مورد توجه قرار می‌گیرد، موضوع تقسیم‌بندی انواع مشاغل در کشور است. به طور کلی شخص حقیقی باید اطلاع داشته باشد که در کدام گروه از مشاغل و با چه قوانین مالیاتی خاصی قرار دارد؛ چرا که در صورت عدم اطلاع از این موضوع و دادن اطلاعات غلط به سازمان امور مالیاتی با جرائم سنگینی روبرو خواهند شد.

طبق ماده 95 قانون مالیات‌های مستقیم، صاحبان مشاغل باید اسناد و مدارک مربوط به دفاتر تجاری خود را تنظیم و برای تشخیص به سازمان مالیاتی تقدیم کنند. این ماده صاحبان مشاغل را به 3 دسته اصلی تقسیم می‌کند، که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

گروه اول: مشاغلی با درآمد بالای 300 میلیارد ریال

در آخرین تغییرات و بخشنامه‌های ابلاغی سازمان امور مالیاتی دسته‌بندی اشخاص حقیقی به این صورت شکل گرفته است که صاحبان مشاغلی که براساس اظهارنامه مالیاتی، فروش ابرازی یا تشخیصی قطعی شده دو سال پیش آن‌ها تا پایان دی ماه بیش از 300 میلیارد ریال است، در این دسته جای می‌گیرند؛ که البته این دسته‌بندی برای سال 1402 تعیین شده است. با این حال برخی مشاغل اعلامی از سوی سازمان امور مالیاتی فارغ از میزان فعالیت و درآمد، در این گروه قرار می‌گیرند، به عبارتی حتی با درآمد صفر نیز در گروه اول قرار می‌گیرند.

گروه دوم: مشاغلی با درآمد بین 100 تا 300 میلیارد ریال

کلیۀ صاحبان مشاغل که درآمد ابزاری آن‌ها بر اساس اظهارنامه مالیات مشاغل دو سال آخر بین 100 تا 300 میلیارد ریال است، در این دسته جای می‌گیرند.

گروه سوم: مشاغل با درآمد کمتر از 100 میلیارد ریال

کلیۀ مشاغلی که در دسته اول و دوم جای نمی‌گیرند را در دسته سوم قرار می‌دهند. مشخص است که روند مالیاتی گروه دوم و سوم به مراتب ساده‌تر از گروه اول است و به نسبت درآمد کمتری که دارند، مشمول تکالیف مالیاتی کمتری هم هستند.

حتی این مشاغل با استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم، می‌توانند هیچ‌گونه اظهارنامه مالیاتی خاصی ارائه نکنند و با پر کردن فرم تبصره 100، درآمد و سود خود را اعلام و مالیات خود را پرداخت کنند. با این توضیحات، گروه اول روند پیچیده‌تر و به مراتب سخت‌گیرانه‌تری دارد و درواقع روند مالیاتی این گروه بسیار شبیه به شرکت‌ها بوده و تابع آن قواعد خاص است.

جدول مالیات بر درآمد مشاغل

مالیات اشخاص حقیقی صاحبان مشاغل بر اساس نرخ‌های ماده 131 قانون مالیات مستقیم تعیین می‌شود. به این ترتیب و با اعمال سقف معافیت ماده 101 ق.م.م برای عملکرد سال 1402، نرخ پرداخت مالیات برای عملکرد سال 1403 به صورت زیر خواهد بود:

برای سال ۱۴۰۳ معافیت ماده ۱۰۱ مبلغ ۱.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال تعین شده است و در صورت استفاده از سامانه مودیان و انجام تکالیف و ارسال صورتحساب در سامانه مودیان، مبلغ معافیت ماده ۱۰۱ تا سقف ۱.۴۴۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال قابل محاسبه خواهد بود (در صورتی که صاحبان مشاغل از پایانه فروشگاهی موضوع ماده (۱) قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان مصوب ۲۱/۰۷/۱۳۹۸ با امکان درج مشخصات کالا و هویت خریدار استفاده کنند، معافیت ماده ۱۰۱ قانون مالیات‌های مستقیم مبلغ ۱.۴۴۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال تعیین می‌شود) و معافیت ماده ۵۷ قانون مالیات های مستقیم هم مبلغ ۷۵۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال تعیین شده است.

نحوه محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل

موضوع محاسبه میزان مالیات بر درآمد مشاغل از اهمیت بالایی برخوردار است. در همین راستا ماده‌های 94 و 100 قانون مالیات‌های مستقیم، نحوه محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل را مشخص کرده‌اند.

نحوه محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل به دو روش صورت می‌گیرد:

1. مشاغلی که اظهارنامه عملکرد ارسال می‌کنند:

مودیانی که اظهارنامه عملکرد ارائه می‌دهند، در واقع گزارشی جامع و دقیق از وضعیت مالی و اقتصادی خود به سازمان امور مالیاتی ارائه می‌کنند. این گزارش جزئیات مهمی همچون درآمدها، هزینه‌ها، سود و زیان، وضعیت مالی و سایر عوامل مرتبط با عملکرد مالی یک کسب‌وکار را نمایش می‌دهد.

به عنوان مثال، برای محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل ابتدا باید همه معافیت‌ها، به جز معافیت ماده 101 قانون مالیات‌های مستقیم را از درآمد مشمول مالیات کسر کرده، سپس مبلغ به‌دست آمده را به نسبت سهم هر شریک بین آن‌ها تقسیم کرد. در مرحله بعد، سهم هر شریک از میزان معافیت ماده 101 قانون مالیات‌های مستقیم و معافیت ویژه هر شریک مانند معافیت ماده 137 قانون مالیات‌های مستقیم را از درآمد مشمول مالیات کسر و در نهایت مالیات هر شریک را جداگانه با نرخ ماده 131 محاسبه کرد.

مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی، بر اساس آخرین بخشنامه قانون بودجه سال ۱۴۰۳، به شرح زیر محاسبه می‌شود:

2. مشاغلی که فرم تبصره ماده ۱۰۰ ارسال می‌کنند:

سازمان امور مالیاتی با هدف حمایت از کسب‌وکارهای کوچک و مشاغل خرد، شرایط ویژه‌ای را در قالب تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم ارائه کرده است. بر اساس این تبصره، برخی از مشاغل از پرداخت مالیات به‌صورت پیچیده و ارائه اظهارنامه مالیاتی و دفاتر قانونی معاف هستند و مالیات آن‌ها به شکل مقطوع محاسبه می‌شود.

این مالیات بر اساس استعلام درآمد از حساب‌های بانکی و بررسی سوابق مالیات پرداختی سال‌های گذشته تعیین و مطالبه می‌شود و رویکردی ساده و کارآمد برای محاسبه مالیات اشخاص حقیقی فراهم می‌کند.

در سال ۱۴۰۳، معافیت مالیات بر درآمد حقوق به میزان ۱۲۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال در ماه تعیین شده است. علاوه بر این، صاحبان مشاغلی که مجموع فروش کالا و خدمات آن‌ها در طول سال حداکثر ۱,۴۴۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال باشد (معادل ۱۰ برابر معافیت ماده ۸۴ قانون مالیات‌های مستقیم) مشمول این مالیات خواهند بود.

نرخ‌های محاسبه مالیات مشاغل

طبق این قانون نرخ مالیات مشاغل اشخاص حقیقی در سال 1403 به شرح زیر است:

فرمول محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل

فرمول محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی صاحبان مشاغل به شرح زیر است: 

درآمد خالص مودی = کل درآمد حاصل از فروش – هزینه‌های قابل قبول مالیاتی – معافیت‌ها

سود مشمول مالیات = درآمد خالص مودی * ضریب اینتا کد مالیاتی

محاسبه مالیات بر اساس ماده 131 = اعمال نرخ پلکانی ماده 131 بر اساس حجم فعالیت

مالیات مشاغل خانگی

مالیات مشاغل خانگی معمولاً بر اساس در درآمد حاصل از فعالیت اینگونه کسب‌وکارها انجام می‌شود. این مالیات معمولاً شامل مالیات بر درآمد و در برخی موارد شامل مالیات بر ارزش افزوده است.

در بسیاری از موارد مشاغل خانگی مشمول مالیات مستقیم به عنوان مالیات بر درآمد هستند. به این معنا که صاحبان کسب‌وکارهای خانگی باید درآمد خود را اعلام کرده و مبلغ مالیات مرتبط را بپردازند. از طرفی دیگر ممکن است برخی از مشاغل خانگی به عنوان عوارض غیر مستقیم مانند مالیات بر ارزش افزوده مشمول مالیات شوند. این مالیات معمولاً براساس درآمد تولید یا ارائه خدمات محاسبه می‌شود و میزان آن به عددی ثابت یا درصدی از ارزش افزوده تعیین می‌شود.

از طرفی دیگر، در برخی شرایط ممکن است بر اساس نوع فعالیت یا میزان درآمد معاف از پرداخت مالیات باشند، مانند مشاغل خانگی فعال در حوزه‌های فرهنگی.

معافیت مالیات بر درآمد مشاغل

در بحث معافیت‌ها هم تفاوت‌هایی بین اشخاص حقیقی و حقوقی وجود دارد. به عنوان مثال برای اشخاص حقیقی سالانه میزان معافیتی وجود دارد که می‌توانند تا آن میزان از پرداخت مالیات معاف شوند. این مبلغ سالانه توسط سازمان امور مالیاتی اعلام می‌شود. به عنوان مثال برای سال 1403 این مبلغ 475,000,000 ریال اعلام شده است.

نکات مهم هنگام ارسال اظهارنامه مالیاتی

اظهارنامه درواقع کارنامه عملکرد مالی مودیان مالیاتی را نشان می‌دهد. در این اظهارنامه کلیه اسناد و مدارک مالی ثبت و به صورت الکترونیکی به سازمان امور مالیاتی تسلیم می‌شود. طبق ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم، مودیان مالیات بر درآمد مشاغل، موظف به تنظیم و تکمیل اظهارنامه مالیاتی برای هر واحد شغلی به صورت جداگانه هستند. این اظهارنامه باید تا پایان خرداد ماه هر سال تسلیم سازمان امور مالیاتی شود.

البته طبق تبصره ماده 100، سازمان امور مالیاتی می‌تواند برخی از مشاغل را معاف از پرداخت مالیات کند. با این حال سایر مشاغل، موظف به ارائه اظهارنامه مالیاتی تا آخر خرداد هر سال هستند. به همین دلیل بهتر است در زمان مقرر اقدام به تنظیم و ارسال اظهارنامه مالیاتی کنید؛ چراکه در غیر این صورت با جرائم سنگینی روبرو خواهید شد.

پرداخت مالیات مشاغل از طریق نرم افزار

همانطور که اشاره شد، امروزه اظهارنامه‌های مالیاتی و پرداخت مالیات به صورت الکترونیکی انجام می‌شود. به همین دلیل بهتر است صاحبان مشاغل هم اطلاعات و اسناد دقیق خود را تسلیم سازمان امور مالیاتی کنند. برای تسریع و تسهیل انجام این کار، می‌توانید از نرم‌افزارهای حسابداری موجود استفاده کنید.

جرائم مالیات مشاغل

طبق تبصره 3 ماده 177 قانون مالیات‌های مستقیم، صاحبان کسب‌وکارها موظف به ارائه مدارک ظرف 4 ماه بعد از شروع فعالیت به سازمان مالیاتی کشور هستند. عدم رعایت این ماده باعث جریمه شدن مودیان مالیاتی معادل 10 درصد از مالیات قطعی می‌شود. همچنین از کلیۀ معافیت‌ها و تسهیلات مالیاتی محروم خواهند شد.

بنابراین بهتر است برای پیشگیری از مواجه شدن با چنین جریمه‌هایی، بیش از پیش به مالیات مشاغل اهمیت دهید و از پرداخت به موقع این مالیات غافل نشوید.

نتیجه‌گیری

هر شخصی که اقدام به فعالیت اقتصادی می‌کند و از این راه درآمدی به دست می‌آورد، درآمد او مشمول مالیات مشاغل می‌شود. پرداخت این مالیات برای مودیان ضروری است و باید اظهارنامه مالیاتی خود را تا پایان خرداد هر سال تسلیم سازمان امور مالیاتی کنند. در صورتی که اظهارنامه در زمان مقرر تنظیم و ارسال نشود، مودیان مالیاتی با جرائمی روبرو خواهند شد. البته برخی از مشاغل به طور کلی معاف از مالیات هستند. همچنین برای تعیین میزان مالیات بر درآمد مشاغل، کلیه مشاغل را به 3 دسته تقسیم می‌کنند.

این مشاغل باتوجه به درآمدی که دارند مشمول مالیات می‌شوند. مالیات مبحث پیچیده و حساسی است که هرگونه اشتباه در محاسبات آن ممکن است عواقب ناگواری را به دنبال داشته باشد. از این رو کمک گرفتن از تیمی کاربلد و باتجربه در این زمینه یا یادگیری مباحث مربوط به مالیات در کنار چنین تیمی بر آینده کسب‌وکارها موثر است. به همین خاطر است که راهنمای خبره‌ای برای نشان دادن مسیر نیاز دارید که تیم محاسبان بهترین گزینه پیش روی شماست.

سوالات متداول