هزینه استهلاک چیست؛ 4 روش محاسبه استهلاک دارایی

استهلاک به فرآیندی گفته میشود که طی آن ارزش داراییهای ثابت به مرور زمان کاهش مییابد. این کاهش معمولاً ناشی از عوامل مختلفی همچون استفاده مداوم، فرسودگی فیزیکی، کهنگی فناوری یا تغییرات اقتصادی است. محاسبه استهلاک در حسابداری اهمیت ویژهای دارد، زیرا به شرکتها امکان میدهد تا هزینههای مرتبط با داراییهای خود را به طور منظم در طول عمر مفید آنها توزیع کنند و به این ترتیب، تصویر دقیقتری از وضعیت مالی و عملکرد کسبوکار ارائه دهند.
[mo-toc]
استهلاک (Depreciation) چیست؟
استهلاک به معنای سرشکن کردن تدریجی بهای تمامشده داراییهای بلندمدت، مانند ماشینآلات و ساختمانها در طول عمر مفید آنها است. این فرآیند به دلیل کهنگی، فرسودگی یا استفاده مداوم از دارایی رخ میدهد. این هزینه باید سالانه محاسبه و به عنوان بخشی از هزینههای عملیاتی در دفاتر مالی ثبت شود تا کاهش ارزش دارایی به دلیل فرسودگی و کهنگی به طور دقیق منعکس شود.
قبل از اینکه به روشهای محاسبه استهلاک بپردازیم، بهتر است با انواع داراییهای استهلاک پذیر آشنا شویم.
دارایی های ثابت استهلاک پذیر
داراییهای ثابت به دو دسته زیر تقسیم میشوند:
- دارایی های ثابت مشهود
- دارایی های ثابت نامشهود
1. دارایی های ثابت مشهود
داراییهایی که قابل مشاهده و قابل لمس (فیزیکی) هستند. مثل: ساختمان، زمین، تجهیزات، اثاثه، ماشین آلات و وسایل نقلیه. داراییهای ثابت مشهود به دو دسته داراییهای استهلاک پذیر و داراییهای استهلاک ناپذیر تقسیم میشوند.
1.1. دارایی های ثابت استهلاک پذیر
این داراییها دارای عمر معین و محدودی هستند و طی عمر مفید برآوردی خودشان مستهلک میشوند. مانند: ساختمان، اثاثه، ماشین آلات، تجهیزات و وسایل نقلیه.
1.2. دارایی های ثابت استهلاک ناپذیر
این داراییها عمر نامحدودی دارند و در اثر استفاده تحلیل نمیروند. مثل: زمین. (مگر در شرایط خاص، مثلا زمین کشاورزی استهلاک پذیر است).
2. دارایی های ثابت نامشهود
داراییهایی که قابل مشاهده یا قابل لمس نیستند. مثل: حق امتیاز، حق تالیف، حق اختراع و سرقفلی.
نکته مهم
هر دو گروه داراییهای ثابت مشهود و نامشهود استهلاک پذیرند، البته موارد استثنا هم وجود دارد که در بالا گفته شد.
عوامل تعیین هزینه استهلاک

عوامل تعیین هزینه استهلاک در حسابداری عبارتند از:
- بهای تمام شده تاریخی دارایی: شامل قیمت خرید + هزینه حمل + هزینه نصب + ارزش افزوده
- عمر مفید برآوردی: منظور تعداد سالی است که میتوان به صورت استاندارد از دارایی استفاده کرد.
- ارزش اسقاط: ارزش دارایی بعد از سپری کردن عمر مفید (ارزش قراضه)
هزینه استهلاک در حسابداری چگونه محاسبه میشود؟
محاسبه استهلاک دارایی با در اختیار داشتن بهای تمام شده دارایی (که شامل بهای خرید آن و ارزش افزوده و هزینههای حمل و نصب آن است)، عمر مفید و ارزش اسقاط آن به دست میآید.
بنابراین، محاسبه استهلاک به یک عامل واقعی (بهای تمام شده تاریخی) و دو عامل برآوردی یا تخمینی (عمر مفید دارایی و ارزش اسقاط آن) بستگی دارد که اطلاعات مربوط به عمر مفید و ارزش اسقاط و روش محاسبه استهلاک را میتوان در جدول موضوع استهلاک ماده 149 قانون مالیات های مستقیم مشاهده کرد.
جدول محاسبه استهلاک
دانلود pdf جدول استهلاک ماده 149 قانون مالیاتهای مستقیم
روش های محاسبه استهلاک

در ادامه به بررسی چهار روش مختلف برای محاسبه استهلاک داراییها میپردازیم. هر یک از این روشها ویژگیها و شرایط خاص خود را دارند که میتوانند بسته به نوع نیاز سازمانها، مورد استفاده قرار گیرند:
1. محاسبه استهلاک به روش خط مستقیم
سادهترین و رایجترین روش محاسبه استهلاک، استهلاک خط مستقیم است که هزینه استهلاک داراییها در این روش برای هر سال یکسان میباشد و از فرمول زیر استفاده میشود:
فرمول هزینه استهلاک به روش خط مستقیم = (بهای تمام شده دارایی – ارزش اسقاط) ÷ عمر مفید
2. محاسبه استهلاک به روش نزولی
در محاسبه استهلاک به روش نزولی، فرض بر این است که دارایی ثابت در سالهای ابتدایی عمر مفید خود بازده و منافع بیشتری نسبت به سالهای پایانی فراهم میکند؛ بنابراین، داراییهای جدیدتر نسبت به داراییهای قدیمیتر عملکرد بهتری دارند.
درنتیجه هر سال که از عمر مفید دارایی میگذرد، هزینه استهلاک آن نسبت به سال قبل کاهش مییابد.
فرمول هزینه استهلاک به روش نزولی = (بهای تمام شده دارایی – مانده استهلاک انباشته) × نرخ نزولی
3. محاسبه استهلاک به روش نزولی مضاعف
این روش با دوبرابر کردن روش نزولی به دست میآید و برای مستهلک کردن داراییهای ثابت در سالهای ابتدایی استفاده میشود و به شرکتها اجازه میدهد که مالیاتهای درآمد را به سالهای دیگر موکول کنند.
فرمول هزینه استهلاک به روش نزولی مضاعف = (بهای تمام شده – استهلاک انباشته) × 2 ÷ عمر مفید
4. محاسبه استهلاک به روش مجموع سنوات
برای محاسبه استهلاک به روش مجموع سنوات ابتدا باید سالهای عمر مفید برآوردی را با هم جمع کنیم تا مجموع سنوات به دست آید و در مخرج کسر قرار دهیم. در این روش، صورت کسر شامل سالهای عمر مفید است که به صورت نزولی کاهش مییابد؛ سپس بهای تمامشده از ارزش اسقاط کسر میشود و در این کسر ضرب میشود.
فرمول هزینه استهلاک به روش مجموع سنوات = (بهای تمام شده – ارزش اسقاط) × عمر مفید باقیمانده ÷ مجموع سنوات
بدین صورت که برای دارایی با 4 سال عمر مفید:
مجموع سنوات = 1 + 2 + 3 + 4 = 10
قابل ذکر است با توجه به مثال بالا که عمر مفید 4 سال است، در سال اول، عمر مفید باقیمانده را 4 و در سال دوم عمر مفید باقیمانده را 3 و در سال سوم عمر مفید باقیمانده را 2 و در سال چهارم عمر مفید باقیمانده را 1 در نظر میگیریم و با استفاده از فرمول بالا، هزینه استهلاک را محاسبه میکنیم.
نکته مهم
باید توجه داشته باشید علاوه بر این روشها، روشهای دیگری نیز برای محاسبه استهلاک وجود دارد ولی ما به مهمترین آنها پرداختیم.
مثال محاسبه استهلاک
در این بخش، دو مثال از روشهای مختلف محاسبه استهلاک آورده شده است. اولین مثال مربوط به روش خط مستقیم و دومین مثال مربوط به روش نزولی مضاعف است که به طور دقیق نحوه محاسبه استهلاک در هر کدام از این روشها را نشان میدهد.
مثال روش خط مستقیم
کالایی با عنوان دستگاه فتوکپی به مبلغ ۲۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال در ابتدای سال ۱۴۰۰ خریداری شده است و نرخ استهلاک آن ۸ سال میباشد. بنابراین، باید مبلغ خریداری شده (بهای تمامشده) را بر ۸ سال عمر مفید آن تقسیم کرد که برابر ۲.۵۰۰.۰۰۰ ریال در هر سال به عنوان هزینه استهلاک محاسبه میشود.
سال | شرح | بهای تمام شده | نرخ استهلاک | استهلاک سال | استهلاک انباشته | ارزش دفتری |
1400 | دستگاه فتوکپی | 20.000.000 | 8 ساله | 2.500.000 | 2.500.000 | 17.500.000 |
1401 | دستگاه فتوکپی | 20.000.000 | 8 ساله | 2.500.000 | 5.000.000 | 15.000.000 |
1402 | دستگاه فتوکپی | 20.000.000 | 8 ساله | 2.500.000 | 7.500.000 | 12.500.000 |
مثال روش نزولی مضاعف
تجهیزات آزمایشگاهی در سال ۱۴۰۰ با نرخ استهلاک ۲۵٪ و بهای تمامشده ۸.۰۰۰.۰۰۰ ریال خریداری شده است.
سال | شرح | بهای تمام شده | نرخ استهلاک | استهلاک سال | استهلاک انباشته | ارزش دفتری |
1400 | تجهیزات آزمایشگاهی | 8.000.000 | 25% | 2.000.000 | 0 | 6.000.000 |
1401 | تجهیزات آزمایشگاهی | 8.000.000 | 25% | 1.500.000 | 3.500.000 | 4.500.000 |
1402 | تجهیزات آزمایشگاهی | 8.000.000 | 25% | 1.125.000 | 4.625.000 | 3.375.000 |
ثبت استهلاک در پایان سال به چه صورت است؟
در تمام روش های محاسبه استهلاک، باید در پایان سال بعد از محاسبه استهلاک، ثبت زیر در دفاتر انجام شود:
شرح | بدهکار | بستانکار |
---|---|---|
هزینه استهلاک | ** | |
استهلاک انباشته | ** |
استهلاک انباشته چیست؟
به مجموع استهلاک سنوات گذشته داراییهای ثابت، استهلاک انباشته گویند. اساساً، استهلاک انباشته کل هزینهای است که شرکت از زمان استفاده از دارایی به هزینه استهلاک اختصاص داده است. استهلاک انباشته دارای ماهیت بستانکار بوده و جزء حساب های دائمی میباشد، که به دوره مالی بعد منتقل میشود.
نحوه ثبت استهلاک انباشته در ترازنامه
استهلاک انباشته در سمت راست ترازنامه، زیر بهای تمامشده دارایی درج میشود تا از بهای تمامشده کسر شود و ارزش دفتری دارایی محاسبه شود. از سوی دیگر استهلاک باعث کاهش حقوق صاحبان سهام (از طریق کاهش سود انباشته) میشود.
جمع بندی
در این مقاله با روش های محاسبه استهلاک آشنا شدیم و آموختیم برای انتخاب روش محاسبه استهلاک دارایی خود باید به ماده 149 قانون مالیاتهای مستقیم رجوع کنیم و عمر مفید و ارزش اسقاط و روش محاسبه استهلاک را از این جدول استخراج کنیم.
بعد از محاسبه استهلاک و انجام ثبت لازم آن باید توجه داشته باشیم که هزینه استهلاک همراه با هزینههای دیگر در صورت سود و زیان منعکس میشود و جز حساب های موقت است و هر سال، در پایان سال بسته میشود.
هزینه استهلاک همچنین باعث کاهش هزینههای مالیاتی نیز شده که به آن سپر مالیاتی گفته میشود. به علت اینکه هزینه باعث کاهش سود میشود و از آنجایی که سود تعیین کننده مالیات شرکت است، بنابراین هزینه استهلاک در کاهش سود و در نتیجه کاهش مالیات نقش دارد.
سوالات متداول
1. استهلاک چیست؟
استهلاک به معنای سرشکن کردن تدریجی بهای تمامشده داراییهای بلندمدت، مانند ماشینآلات و ساختمانها، در طول عمر مفید آنهاست. این فرایند به دلیل کهنگی، فرسودگی یا استفاده مداوم از دارایی رخ میدهد.
2. روشهای محاسبه استهلاک کدامند؟
روش خط مستقیم
روش نزولی
روش نزولی مضاعف
روش مجموع سنوات
3. استهلاک انباشته چیست؟
به مجموع استهلاک سنوات گذشته داراییهای ثابت، استهلاک انباشته گویند. اساساً، استهلاک انباشته کل هزینهای است که شرکت از زمان استفاده از دارایی به هزینه استهلاک اختصاص داده است.
دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
سلام : 100 عدد دارئی داریم به ارزش شوع 20000 ریال بدون ارزش اسقاط و عمر مفید 10 سال و هرسال یک عدد از آنها دراول سال به هر علتی اسقاط می شود و با روش مستقیم استهلاک آن محاسبه میگردد . استهلاک جاری آنها (مجموع) در هرسال چگونه محاسبه میگردد؟
سلام وقتتون بخیر
با توجه به اینکه در زمان اسقاط شدن باید بهای تمام شده دارایی ثابت از سیستم شما خارج شود، پس محاسبه استهلاک هر سال بر اساس دارایی های باقیمانده انجام میشود.
منظورتون ازین متن رو میتونید بیشتر توضیح بدید ؟
“استهلاک همچنین باعث کاهش هزینههای مالیاتی نیز شده که به آن سپر مالیاتی گفته میشود. اما استهلاک انباشته به عنوان یک حساب دائمی در ترازنامه (صورت وضعیت مالی) گزارش میشود و مانده آن هر سال به سال بعد منتقل میشود.”
من درست متوجه شدم، هزینه استهلاک هرساله را از هزینههای مالیاتی کم میکنیم؟ و از طرفی دیگر استهلاک انباشته کار خود را انجام میدهد یعنی از سالی به سال بعد منتقل میشود.
برداشتی که میتونیم از پاراگراف آخر داشته باشیم:
“به علت ابنکه هزینه باعث کاهش سود میشه و از آنجایی که سود تعیین کننده مالیات شرکت است، بنابراین هزینه استهلاک در کاهش سود و در نتیجه کاهش مالیات نقش دارد.”
با سلام.
در توضیحات
“استهلاک انباشته چیست؟
به مجموع استهلاک سنوات گذشته داراییهای ثابت استهلاک انباشته گویند. اساساً، استهلاک انباشته کل هزینهای است که شرکت از زمان استفاده از دارایی به هزینه استهلاک اختصاص داده است. ماهیت حسابها در حسابداری را اگر بخواهیم بگوییم، هزینه استهلاک دارای ماهیت بستانکار بوده و جزو حسابهای دائمی میباشد، که به دوره مالی بعد منتقل میگردد.”
بند آخر نوشته شده هزینه استهلاک دارای ماهیت بستانکار هست . منظورتان استهلاک انباشته بوده است.
خیلی ممنونم؛ عالی بود.
لطفاً میشود مقالهای برای مازاد تجدید ارزیابی نیز بگذارید.
سپاسگزارم 🙏
درود و احترام
بله؛ “استهلاک انباشته دارای ماهیت بستانکار بوده و جزو حسابهای دائمی میباشد.”
متن مقاله اصلاح گردید.
موضوع مازاد تجدید ارزیابی را هم در لیست انتشار قرار دادیم.