هزینه استهلاک چیست؛ 4 روش محاسبه استهلاک دارایی
مطالعه متمرکز
استهلاک در حسابداری یک مفهوم کاربردی و مهم می‌باشد که شناسایی و محاسبه آن در بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌ها از اهمیت بسیاری برخوردار است. شما وارد هر شرکت یا بنگاه اقتصادی شوید دارایی‌هایی دارند که هر سال کهنه می‌شوند و شما به عنوان یک حسابدار باید هزینه کهنگی آن را محاسبه و ثبت کنید.
با توجه به این مهم، بر آن شدیم که در این مقاله از سری مقالات آموزش حسابداری شما را با مفهوم و روش های محاسبه استهلاک (Depreciation Calculation Methods) و تاثیر آن بر صورت‌های مالی آشنا کنیم.
استهلاک (Depreciation) چیست؟
به سرشکن کردن تدریجی بهای تمام شده خریداری شده دارایی‌های بلندمدت به طور منظم نسبت به سال‌های عمر مفید آن هزینه استهلاک گویند. استهلاک به معنای کهنگی و فرسودگی می‌باشد که سالانه باید هزینه فرسودگی دارایی را محاسبه و ثبت کرد.
قبل از اینکه به روش های محاسبه استهلاک بپردازیم بهتر است با انواع دارایی‌های استهلاک پذیر آشنا شویم.
دارایی های ثابت
دارایی‌های ثابت به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:
1. دارایی های ثابت مشهود
2. دارایی های ثابت نامشهود
1. دارایی های ثابت مشهود
دارایی هایی که قابل مشاهده و قابل لمس (فیزیکی) هستند. مثل: ساختمان، زمین، تجهیزات، اثاثه، ماشین آلات و وسایل نقلیه. دارایی‌های ثابت مشهود به دو دسته دارایی‌های استهلاک پذیر و دارایی‌های استهلاک ناپذیر تقسیم می‌شوند.
1.1. دارایی های ثابت استهلاک پذیر
این دارایی‌ها دارای عمر معین و محدودی هستند و طی عمر مفید برآوردی خودشان مستهلک می‌شوند. مانند: ساختمان، اثاثه، ماشین آلات، تجهیزات و وسایل نقلیه.
1.2. دارایی های ثابت استهلاک ناپذیر
این دارایی‌ها عمر نامحدودی دارند و در اثر استفاده تحلیل نمی‌روند. مثل: زمین. (مگر در شرایط خاص، مثلا زمین کشاورزی استهلاک پذیر است).
2. دارایی های ثابت نامشهود
دارایی هایی که قابل مشاهده یا قابل لمس نیستند. مثل حق امتیاز، حق تالیف، حق اختراع و سرقفلی.
نکته مهم
هر دو گروه دارایی‌های ثابت مشهود و نامشهود استهلاک پذیرند، البته موارد استثنا هم وجود دارد که در بالا گفته شد.
عوامل تعیین هزینه استهلاک
عوامل تعیین هزینه استهلاک در حسابداری عبارتند از:
1. بهای تمام شده تاریخی دارایی: (شامل قیمت خرید + هزینه حمل + هزینه نصب + ارزش افزوده)
2. عمر مفید برآوردی: منظور تعداد سالی است که میتوان به صورت استاندارد از دارایی استفاده کرد.
3. ارزش اسقاط: ارزش دارایی بعد از سپری کردن عمر مفید (ارزش قراضه)
هزینه استهلاک در حسابداری چگونه محاسبه میشود؟
محاسبه استهلاک دارایی با در اختیار داشتن بهای تمام شده دارایی (که شامل بهای خرید آن و ارزش افزوده و هزینه‌های حمل و نصب آن است) و عمر مفید و ارزش اسقاط آن به دست می‌آید.
بنابراین، محاسبه استهلاک به یک عامل واقعی (بهای تمام شده تاریخی) و دو عامل برآوردی یا تخمینی (عمر مفید دارایی و ارزش اسقاط آن) بستگی دارد که اطلاعات مربوط به عمر مفید و ارزش اسقاط و روش محاسبه استهلاک را میتوان در جدول موضوع استهلاک ماده 149 قانون مالیات های مستقیم مشاهده کرد.
روش های محاسبه استهلاک
1. روش خط مستقیم
ساده‌ترین و رایج‌‌ترین روش محاسبه استهلاک، استهلاک خط مستقیم است که هزینه استهلاک دارایی‌ها در این روش برای هر سال یکسان می‌باشد و از فرمول زیر استفاده میشود:
فرمول هزینه استهلاک به روش خط مستقیم = (بهای تمام شده دارایی – ارزش اسقاط) ÷ عمر مفید
2. روش نزولی
در محاسبه استهلاک به روش نزولی فرض بر این است که دارایی ثابت در سال‌های اول عمر مفید خود منافع بیشتری نسبت به سال‌های آخر ارائه می‌کند. بنابراین بازده دارایی نو بیش از دارایی کهنه می‌باشد. درنتیجه هر سال که از عمر مفید دارایی می‌گذرد هزینه استهلاک آن نسبت به سال قبل کاهش می‌یابد.
فرمول هزینه استهلاک به روش نزولی = (بهای تمام شده دارایی – مانده استهلاک انباشته) × نرخ نزولی
3. روش نزولی مضاعف
این روش با دوبرابر کردن روش نزولی به دست می‌آید و برای مستهلک کردن دارایی‌های ثابت در سال‌های ابتدایی استفاده میشود و به شرکت‌ها اجازه میدهد که مالیات‌های درآمد را به سال‌های دیگر موکول کنند.
فرمول هزینه استهلاک به روش نزولی مضاعف = (بهای تمام شده – استهلاک انباشته) × 2 ÷ عمر مفید
4. روش مجموع سنوات
برای محاسبه استهلاک به روش مجموع سنوات ابتدا باید سال‌های عمر مفید برآوردی را با هم جمع کنیم تا مجموع سنوات به دست آید و در مخرج کسر قرار دهیم. صورت کسر ما سال‌های عمر مفید است که به صورت نزولی کاهش پیدا می‌کند. سپس بهای تمام شده را از ارزش اسقاط کم میکنیم و در کسر ضرب می‌نماییم.
فرمول هزینه استهلاک به روش مجموع سنوات = (بهای تمام شده – ارزش اسقاط) × عمر مفید باقیمانده ÷ مجموع سنوات
بدین صورت که برای دارایی با 4 سال عمر مفید:
مجموع سنوات = 1+2+3+4 = 10
قابل ذکر است با توجه به مثال بالا که عمر مفید 4 سال است در سال اول، عمر مفید باقیمانده را 4 و در سال دوم عمر مفید باقیمانده را 3 و در سال سوم عمر مفید باقیمانده را 2 و در سال چهارم عمر مفید باقیمانده را 1 در نظر می‌گیریم و با استفاده از فرمول بالا، هزینه استهلاک را محاسبه میکنیم.
نکته مهم
باید توجه داشته باشید علاوه بر این روش‌ها، روش‌های دیگری نیز برای محاسبه استهلاک وجود دارد ولی ما به مهم‌ترین آن‌ها پرداختیم.
ثبت استهلاک در پایان سال به چه صورت است؟
در تمام روش های محاسبه استهلاک، باید در پایان سال بعد از محاسبه استهلاک، ثبت زیر در دفاتر انجام شود:
| شرح | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| هزینه استهلاک | ** | |
| استهلاک انباشته | ** |
استهلاک انباشته چیست؟
به مجموع استهلاک سنوات گذشته دارایی‌های ثابت، استهلاک انباشته گویند. اساساً، استهلاک انباشته کل هزینه‌ای است که شرکت از زمان استفاده از دارایی به هزینه استهلاک اختصاص داده است. استهلاک انباشته دارای ماهیت بستانکار بوده و جزو حساب های دائمی می‌باشد، که به دوره مالی بعد منتقل می‌گردد.
نحوه ثبت استهلاک انباشته در ترازنامه (صورت وضعیت مالی)
استهلاک انباشته در سمت راست ترازنامه، زیر بهای تمام شده دارایی می‌آید تا از بهای تمام شده کم گردد و ارزش دفتری دارایی به دست آید. از سوی دیگر استهلاک باعث کاهش حقوق صاحبان سهام (از طریق کاهش سود انباشته) میشود.
آشنایی با ترازنامه حسابداری
سخن آخر
در این مقاله با روش های محاسبه استهلاک آشنا شدیم و آموختیم برای انتخاب روش محاسبه استهلاک دارایی خود باید به ماده 149 قانون مالیات‌های مستقیم رجوع کنیم و عمر مفید و ارزش اسقاط و روش محاسبه استهلاک را از این جدول استخراج کنیم.
بعد از محاسبه استهلاک و انجام ثبت لازم آن باید توجه داشته باشیم که هزینه استهلاک همراه با هزینه‌های دیگر در صورت سود و زیان منعکس میشود و جز حساب های موقت است و هر سال در پایان سال بسته میشود.
هزینه استهلاک همچنین باعث کاهش هزینه‌های مالیاتی نیز شده که به آن سپر مالیاتی گفته میشود. به علت اینکه هزینه باعث کاهش سود میشود و از آنجایی که سود تعیین کننده مالیات شرکت است، بنابراین هزینه استهلاک در کاهش سود و در نتیجه کاهش مالیات نقش دارد.
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
دیدگاهتان را بنویسید
4 دیدگاه
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
منظورتون ازین متن رو میتونید بیشتر توضیح بدید ؟
“استهلاک همچنین باعث کاهش هزینه‌های مالیاتی نیز شده که به آن سپر مالیاتی گفته میشود. اما استهلاک انباشته به عنوان یک حساب دائمی در ترازنامه (صورت وضعیت مالی) گزارش میشود و مانده آن هر سال به سال بعد منتقل میشود.”
من درست متوجه شدم، هزینه استهلاک هرساله را از هزینه‌های مالیاتی کم میکنیم؟ و از طرفی دیگر استهلاک انباشته کار خود را انجام میدهد یعنی از سالی به سال بعد منتقل میشود.
برداشتی که میتونیم از پاراگراف آخر داشته باشیم:
“به علت ابنکه هزینه باعث کاهش سود میشه و از آنجایی که سود تعیین کننده مالیات شرکت است، بنابراین هزینه استهلاک در کاهش سود و در نتیجه کاهش مالیات نقش دارد.”
با سلام.
در توضیحات
“استهلاک انباشته چیست؟
به مجموع استهلاک سنوات گذشته دارایی‌های ثابت استهلاک انباشته گویند. اساساً، استهلاک انباشته کل هزینه‌ای است که شرکت از زمان استفاده از دارایی به هزینه استهلاک اختصاص داده است. ماهیت حساب‌ها در حسابداری را اگر بخواهیم بگوییم، هزینه استهلاک دارای ماهیت بستانکار بوده و جزو حساب‌های دائمی می‌باشد، که به دوره مالی بعد منتقل می‌گردد.”
بند آخر نوشته شده هزینه استهلاک دارای ماهیت بستانکار هست . منظورتان استهلاک انباشته بوده است.
خیلی ممنونم؛ عالی بود.
لطفاً میشود مقاله‌ای برای مازاد تجدید ارزیابی نیز بگذارید.
سپاسگزارم 🙏
درود و احترام
بله؛ “استهلاک انباشته دارای ماهیت بستانکار بوده و جزو حساب‌های دائمی می‌باشد.”
متن مقاله اصلاح گردید.
موضوع مازاد تجدید ارزیابی را هم در لیست انتشار قرار دادیم.