مرخصی استحقاقی چیست؟ ( انواع مرخصی استحقاقی + مدت زمان و شرایط استفاده)

بر اساس قانون کار، همه کارگران و کارمندان چه در سازمان‌های دولتی و چه خصوصی، می‌توانند از برخی مرخصی‌ طی سال استفاده ‌کنند. مرخصی استحقاقی یکی از متداول‌ترین انواع مرخصی به‌شمار می‌رود که به آن مرخصی سالانه نیز می‌گویند. این مرخصی، به نیروی کار این امکان را می‌دهد که در مدت زمان یک ماه در سال، بدون کسری حقوق، به کارهای شخصی خود بپردازد و در محل کار حضور پیدا نکند. لازم به ذکر است که نیروی کار می‌تواند زمان استفاده از مرخصی استحقاقی را به دلخواه خود در طی سال انتخاب کند. در ادامه با این نوع مرخصی و قوانین مربوط به آن آشنا شوید.

تعریف قانونی مرخصی استحقاقی

بر اساس ماده 62 قانون کار، مرخصی استحقاقی به کلیه افرادی که در بخش‌های دولتی و خصوصی، مشغول به کار هستند، اختصاص پیدا می‌کند. این مرخصی شامل روزهایی در ماه می‌شود که انتخاب آنها به توافق طرفین یعنی کارگر و کارفرما بستگی دارد. در مدتی که نیروی کار در مرخصی سالانه به سر می‌برد، کارفرما موظف است حقوق و مزایای او را به‌طور کامل پرداخت کند.

مدت زمان مرخصی استحقاقی

مدت زمان این مرخصی، یکی از نکات مهمی است که همه کارگران و کارمندان باید نسبت به آن آگاهی کامل داشته ‌باشند. به‌طور کلی، هر شخص در ماه، 2 روز و نیم امکان استفاده از مرخصی استحقاقی را دارد. این میزان مرخصی، در طی سال جمعاً 192 ساعت خواهد شد. در واقع هر نیروی کاری، می‌تواند به‌مدت 26 روز در سال از این مرخصی استفاده کند. زمان استفاده از مرخصی استحقاقی به توافق کارفرما نیز بستگی دارد.

آیا امکان دریافت مبلغ مرخصی استحقاقی در صورت عدم استفاده از آن وجود دارد؟

در صورتی که نیروی کار از مرخصی استحقاقی خود استفاده نکند، کارفرما موظف است که در پایان سال مبلغ 9 روز مرخصی را به او پرداخت کند. لازم به ذکر است که اگر قرارداد فرد تمدید شود امکان انتقال این 9 روز مرخصی به سال آینده وجود دارد. همچنین اگر نیروی کار در طی سال، بیشتر از 9 روز از مرخصی خود استفاده نکند، امکان دریافت مبلغ بیشتر وجود نخواهد داشت و مرخصی او به ‌اصطلاح سوخت می‌شود.

با انواع مرخصی استحقاقی آشنا شوید

این نوع مرخصی انواع مختلفی دارد و مسئولین مربوطه مدت زمان آن را در سازمان‌ها و شرکت‌های عمومی یا خصوصی، توسط نرم افزارهای حسابداری پیشرفته محاسبه می‌کنند. در ادامه با انواع مرخصی استحقاقی آشنا شوید.

• مرخصی روزانه: مرخصی روزانه یکی از انواع مرخصی استحقاقی است و مدت زمان آن بیش از 6 ساعت در طول روز خواهد بود. در واقع اگر نیروی کار به بیش از 6 ساعت در طول روز به مرخصی نیاز داشته ‌باشد، باید با رضایت کارفرما از مرخصی روزانه خود استفاده کند.
• مرخصی ساعتی: اگر نیروی کار به کمتر از 6 ساعت مرخصی در طول روز نیاز داشته‌ باشد، می‌تواند با هماهنگی کارفرما از مرخصی ساعتی خود استفاده کند.
• مرخصی پاس شیر: این نوع مرخصی استحقاقی، به مادران دارای نوزاد زیر 2 سال، تعلق می‌گیرد. در واقع مادرانی که نوزاد زیر 2 سال دارند، می‌توانند در هر سه ساعت، نیم ساعت محل کار را ترک کنند. همچنین می‌توانند محل کار را یک ساعت زودتر از سایر کارمندان ترک کنند. لازم به ذکر است که استفاده از مرخصی پاس شیر نیز باید با هماهنگی و رضایت کارفرما باشد.

شرایط مرخصی استحقاقی برای کارگران فصلی و مشاغل دشوار

مدت زمان مرخصی برای کارگران فصلی و افراد دارای مشاغل سخت، متفاوت است. بر اساس ماده 68 قانون کار، مرخصی استحقاقی برای افرادی که به‌صورت فصلی یا کمتر از یک‌سال مشغول به کار هستند، بر اساس ماه‌های کارکرد آن‌ها محاسبه خواهد شد. همچنین افراد دارای مشاغل سخت مثل کارگران دکل نفتی، کارگران نصب کابل برق، آتش‌نشانان و… 3 روز در ماه می‌توانند از مرخصی استحقاقی استفاده‌ کنند. در واقع این مرخصی برای افراد دارای مشاغل سخت، 5 هفته در سال خواهد بود. البته نیروی کار باید بر اساس قانون، بخشی از مرخصی را در نیمه اول سال و بخشی را در نیمه دوم استفاده کند.

آیا امکان تمدید مرخصی استحقاقی وجود دارد؟

در صورتی که نیروی کار تمایل به تمدید مرخصی استحقاقی خود داشته ‌باشد، باید درخواست خود را به‌صورت کتبی به کارفرما اعلام کند. در صورت تایید و موافقت کارفرما، زمان مرخصی بلافاصله از اتمام مرخصی قبلی محاسبه خواهد شد. با اتمام زمان مرخصی استحقاقی یا عدم رضایت کارفرما به تمدید آن، کارگر موظف است که در محل کار خود حضور پیدا کند.

مرخصی حج چیست و نحوه استفاده از آن چگونه است؟

مرخصی حج در واقع نوعی مرخصی استحقاقی محسوب‌ می‌شود. بر اساس ماده 67 قانون کار، به‌طور کلی هر شخصی در کل مدت زمان کاری خود، می‌تواند یک ماه از مرخصی حج واجب استفاده کند. البته در صورتی که نیروی کار، یک ماه کامل مرخصی استحقاقی مطالبه داشته‌ باشد، می‌تواند از مرخصی حج استفاده کند.

10 نکته مهم در رابطه با مرخصی استحقاقی

اکنون که با تعریف و قوانین کلی مرخصی استحقاقی آشنا شده‌اید، در ادامه با سایر نکات مهم در رابطه با این نوع مرخصی نیز آشنا شوید.

زمان مرخصی برای کارگران فصلی

مدت زمان مرخصی برای کارکرد کمتر از یک‌سال، بر اساس ماه‌های کارکرد تعیین می‌شود.

استفاده یکجا از مرخصی

اگر نیروی کار قصد استفاده از مرخصی استحقاقی خود را به‌صورت یکجا داشته ‌باشد، با احتساب 4 جمعه و با رضایت کارفرما، می‌تواند یک 30 روز به مرخصی برود.

فوت، بازنشتگی، از کار افتادگی کارگر

بر اساس ماده 69 قانون کار، در صورت وقوع شرایط خاص مثل تعطیلی محل کار، از کارافتادگی نیروی کار، بازنشستگی یا فوت شخص که منجر به فسخ قرارداد کاری می‌شوند، کارفرما موظف است مطالبات مرخصی نیروی کار را به او یا ورثه پرداخت کند.

نحوه تمدید مرخصی استحقاقی

برای تمدید مدت زمان مرخصی، نیروی کار باید درخواست خود را به‌صورت کتبی به کارفرما اعلام کند؛ و در صورت توافق او، امکان تمدید زمان مرخصی وجود خواهد داشت.

جابه‌جایی مرخصی

بر اساس ماده 69 قانون کار، امکان جابه‌جایی مرخصی در روزهای سال بین کارگران وجود دارد.

تعطیلات رسمی

علاوه بر جمعه‌ها و تعطیلات رسمی، روز 11 اردیبهشت (روز کارگر) نیز جزء روزهای تعطیل با حقوق به‌شمار می‌رود.

ذخیره مرخصی

بر اساس ماده 66 قانون کار، فقط امکان ذخیره و دریافت مبلغ به‌ازای 9 روز مرخصی برای نیروی کار وجود دارد.

عدم توافق طرفین

در صورت عدم توافق کارگر و کارفرما در رابطه با روزهای مرخصی، اداره کار نظر نهایی را در این رابطه خواهد داد.

ترک کار و استعفا

در صورتی که نیروی کار محل کار را بدون هماهنگی ترک کند یا از کار خود استعفا دهد، مطالبات مرخصی استحقاقی به او تعلق نخواهد گرفت.

بیماری در زمان مرخصی استحقاقی

 اگر نیروی کار در زمان این نوع مرخصی بیمار شود، می‌تواند با ارائه مدارک لازم، از مرخصی استعلاجی خود استفاده کرده و زمان مرخصی استحقاقی خود را به‌وقت دیگری موکول کند.

اخراج کارگر در زمان مرخصی

در صورت توافق طرفین بر مدت زمان و نحوه استفاده از مرخصی، کارفرما به هیچ‌عنوان حق اخراج نیروی کار را به‌دلیل عدم حضور در محل کار ندارد و در صورت اخراج او، کارگر می‌تواند به‌صورت قانونی اقدامات لازم را انجام دهد.

جمع ‌بندی

بر اساس قانون کار، هر کارگر یا کارمندی بر اساس شرایط مختلف، می‌تواند از انواع مختلف مرخصی مثل مرخصی استعلاجی، استحقاقی یا بدون حقوق استفاده کند. در این مطلب به بررسی نکات و قوانین مربوط به مرخصی استحقاقی پرداختیم. مرخصی استحقاقی، یکی از اصلی‌ترین انواع مرخصی در قانون کار است که در هر ماه دو روز و نیم به نیروی کار تعلق می‌گیرد. به‌طور کلی در مرخصی استحقاقی با هماهنگی و رضایت کارفرما نسبت به زمان آن، حق هر نیروی کاری محسوب ‌می‌شود و کارفرمایان امکان اخراج نیروی کار را به‌دلیل استفاده از این نوع مرخصی نخواهند داشت.