مرخصی استحقاقی چیست؟ انواع مرخصی استحقاقی و شرایط دریافت آن
مطالعه متمرکز
بر اساس قانون کار، همه کارگران و کارمندان چه در سازمان‌های دولتی و چه خصوصی، می‌توانند از مرخصی طی سال استفاده کنند. مرخصی استحقاقی یکی از متداول‌ترین انواع مرخصی به‌شمار می‌رود که به آن مرخصی سالانه نیز می‌گویند. نیروی کار می‌تواند یک ماه در سال بدون کسری حقوق از نظر روحی و جسمی استراحت کند و تنها به کارهای شخصی خود بپردازد و در محل کار حاضر نباشد. لازم به توضیح است که نیروی کار می‌تواند زمان استفاده از مرخصی استحقاقی را به دلخواه خود در طی سال انتخاب کند. در ادامه با این نوع مرخصی و قوانین مربوط به آن آشنا شوید.
مرخصی استحقاقی چیست؟
بر اساس ماده 62 قانون کار، مرخصی استحقاقی به کلیه افرادی که در بخش‌های دولتی و خصوصی، مشغول به کار هستند، اختصاص پیدا می‌کند. مرخصی استحقاقی شامل روزهایی در ماه است که به توافق کارگر و کارفرما مشخص می‌شود. براساس قانون کار، کارفرما در مدتی که نیروی کار در مرخصی سالانه است، وظیفه پرداخت حقوق و مزایای او را دارد.
مدت زمان مرخصی استحقاقی
مدت زمان این مرخصی، یکی از نکات مهمی است که همه کارگران و کارمندان باید نسبت به آن آگاهی کامل داشته باشند. به‌طور کلی، هر شخص در ماه، 2 روز و نیم امکان استفاده از مرخصی استحقاقی را دارد. این میزان مرخصی، در طی سال جمعاً 192 ساعت خواهد شد. در واقع هر نیروی کاری، می‌تواند به‌مدت 26 روز در سال از این مرخصی استفاده کند. فقط زمان استفاده از مرخصی استحقاقی باید کاملاً با توافق کارفرما باشد.
شرایط دریافت مبلغ مرخصی استحقاقی در صورت عدم استفاده
در صورتی که نیروی کار از مرخصی استحقاقی خود استفاده نکند، کارفرما موظف است که در پایان سال مبلغ 9 روز مرخصی را به او پرداخت کند. همچنین اگر قرارداد فرد با محل کار تمدید شود، امکان انتقال ۹ روز مرخصی به سال آینده امکان‌پذیر است. همچنین اگر نیروی کار در طی سال، بیشتر از 9 روز از مرخصی خود استفاده نکند، امکان دریافت مبلغ بیشتر وجود نخواهد داشت و مرخصی او به اصطلاح سوخت می‌شود.
پرداخت و تسویه حساب مرخصی استحقاقی
در ماده ۶۴ قانون کار بیان شده است که مرخصی استحقاقی سالانه کارگران با استفاده از دستمزد و حساب کردن چهار جمعه، جمعا یک ماه در سال می‌شود. سایر روزهای تعطیل هم جزء ایام مرخصی محسوب نمی‌شود. برای کاری با مدت قرارداد کمتر از یک سال، مرخصی مزبور به نسبت مدت کار انجام یافته محاسبه می‌شود.
پس به عبارتی طبق این ماده از قانون کار در زمان مرخصی استحقاقی، کارگر همچنان حقوق و مزایا خود را باید طبق قانون از کارفرما دریافت کند. این پرداختی شامل حقوق پایه و مزایای مستمری نظیر کمک هزینه‌ها و موارد مشابه است.
طبق ماده ۷۱ قانون کار هم در صورت فسخ یا خاتمه قرارداد کار، بازنشستگی و از کارافتادگی کلی کارگر یا تعطیلی کارگاه یا شرکت مورد نظر، طلب‌های مربوط به مرخصی استحقاقی کارگر به وی و در صورت فوت وی به ورثه او پرداخت می‌شود.
انواع مرخصی استحقاقی
مرخصی استحقاقی انواع مختلفی دارد و مسئولین مربوطه مدت زمان آن را در سازمان‌ها و شرکت‌های عمومی یا خصوصی، توسط نرم افزارهای حسابداری پیشرفته محاسبه می‌کنند. در ادامه انواع مرخصی استحقاقی را بیان می‌کنیم.
مرخصی روزانه
مرخصی روزانه یکی از انواع مرخصی استحقاقی است و مدت زمان آن بیش از 6 ساعت در طول روز خواهد بود. در واقع اگر نیروی کار به بیش از 6 ساعت در طول روز به مرخصی نیاز داشته باشد، باید با رضایت کارفرما از مرخصی روزانه خود استفاده کند.
مرخصی ساعتی
مرخصی ساعتی برای زمان‌هایی قابل استفاده است که نیروی کار به مدت زمان مرخصی با کمتر از ۶ ساعت در طول روز نیاز دارد. در این شرایط می‌تواند با هماهنگی کارفرما از مرخصی ساعتی استفاده کند.
مرخصی پاس شیر
این نوع مرخصی استحقاقی به مادران دارای نوزاد زیر 2 سال تعلق می‌گیرد. طبق قانون، مادرانی که نوزاد زیر ۲ سال دارند، اجازه دارند در هر سه ساعت، نیم ساعت محل کار خود را ترک کنند. علاوه بر این می‌توانند یک ساعت زودتر از دیگر کارمندان محل کار را ترک کنند. در نظر داشته باشید که استفاده از مرخصی پاس شیر هم مانند دیگر مرخصی‌ها باید با رضایت و هماهنگی کارفرما باشد.
شرایط مرخصی استحقاقی برای کارگران فصلی و مشاغل دشوار
مدت زمان مرخصی برای کارگران فصلی و افراد دارای مشاغل سخت، متفاوت است. بر اساس ماده 68 قانون کار، مرخصی استحقاقی برای افرادی که به‌صورت فصلی یا کمتر از یک سال مشغول به کار هستند، بر اساس ماه‌های کارکرد آن‌ها محاسبه خواهد شد. همچنین افراد دارای مشاغل سخت مثل کارگران دکل نفتی، کارگران نصب کابل برق، آتش‌نشانان و…، 3 روز در ماه می‌توانند از مرخصی استحقاقی استفاده کنند. در واقع این مرخصی برای افراد دارای مشاغل سخت، 5 هفته در سال خواهد بود. البته نیروی کار باید بر اساس قانون، بخشی از مرخصی را در نیمه اول سال و بخشی را در نیمه دوم استفاده کند.
آیا امکان تمدید مرخصی استحقاقی وجود دارد؟
در صورتی که نیروی کار تمایل به تمدید مرخصی استحقاقی خود داشته باشد، باید درخواست خود را به‌صورت کتبی به کارفرما اعلام کند. در صورت تایید و موافقت کارفرما، زمان مرخصی بلافاصله از اتمام مرخصی قبلی محاسبه خواهد شد. با اتمام زمان مرخصی استحقاقی یا عدم رضایت کارفرما به تمدید آن، کارگر موظف است که در محل کار خود حضور پیدا کند.
مرخصی حج چیست و نحوه استفاده از آن چگونه است؟
مرخصی حج در واقع نوعی مرخصی استحقاقی محسوب می‌شود. بر اساس ماده 67 قانون کار، به‌طور کلی هر شخصی در کل مدت زمان کاری خود، می‌تواند یک ماه از مرخصی حج واجب استفاده کند. البته در صورتی که نیروی کار، یک ماه کامل مرخصی استحقاقی مطالبه داشته باشد، می‌تواند از مرخصی حج استفاده کند.
11 نکته مهم در رابطه با مرخصی استحقاقی
اکنون که با تعریف و قوانین کلی مرخصی استحقاقی آشنا شده‌اید، در ادامه با سایر نکات مهم در رابطه با این نوع مرخصی آشنا شوید.
1. زمان مرخصی برای کارگران فصلی
مدت زمان مرخصی برای کارکرد کمتر از یک سال، بر اساس ماه‌های کارکرد تعیین می‌شود.
2. استفاده یکجا از مرخصی
اگر نیروی کار قصد استفاده از مرخصی استحقاقی خود را به‌صورت یکجا داشته باشد، با احتساب 4 جمعه و با رضایت کارفرما، می‌تواند 30 روز به مرخصی برود.
3. فوت، بازنشستگی و از کار افتادگی کارگر
بر اساس ماده 69 قانون کار، در صورت وقوع شرایط خاص مثل تعطیلی محل کار، از کارافتادگی نیروی کار، بازنشستگی یا فوت شخص که منجر به فسخ قرارداد کاری می‌شوند، کارفرما موظف است مطالبات مرخصی نیروی کار را به او یا ورثه پرداخت کند.
4. نحوه تمدید مرخصی استحقاقی
نیروی کار باید درخواست خود را در خصوص تمدید زمان مرخصی به صورت کتبی به کارفرما اعلام کند و در صورت توافق کارفرما، امکان تمدید زمان مرخصی وجود دارد.
5. جابه‌جایی مرخصی
بر اساس ماده 69 قانون کار، امکان جابه‌جایی مرخصی در روزهای سال بین کارگران وجود دارد.
6. تعطیلات رسمی
علاوه بر تعطیلات رسمی و روزهای جمعه، روز ۱۱ اردیبهشت ماه که روز کارگر است هم جزء روزهای تعطیل با حقوق برای کارگران محسوب می‌شود.
7. ذخیره مرخصی
بر اساس ماده 66 قانون کار، فقط امکان ذخیره و دریافت مبلغ به‌ازای 9 روز مرخصی برای نیروی کار وجود دارد.
8. عدم توافق طرفین
در صورتی که کارگر و کارفرما در رابطه با روزهای مرخصی باهم به توافق نرسند، اداره کار در ارتباط با این موضوع نظر نهایی را بیان می‌کند.
9. ترک کار و استعفا
در صورتی که نیروی کار محل کار را بدون هماهنگی ترک کند یا از کار خود استعفا دهد، مطالبات مرخصی استحقاقی به او تعلق نخواهد گرفت.
10. بیماری در زمان مرخصی استحقاقی
اگر نیروی کار در زمان این نوع مرخصی بیمار شود، می‌تواند با ارائه مدارک لازم، از مرخصی استعلاجی خود استفاده کرده و زمان مرخصی استحقاقی خود را به وقت دیگری موکول کند.
11. اخراج کارگر در زمان مرخصی
در صورتی که کارگر و کارفرما برای مدت زمان و استفاده از مرخصی با یکدیگر توافق کرده باشند، کارفرما تحت هیچ شرایطی حق اخراج نیروی کار را به علت عدم حضور در محل کار ندارد. در صورتی که نیروی کار را اخراج کند، کارگر حق دارد که به صورت قانونی در این خصوص اقدام‌های لازم را انجام دهد.
فرق مرخصی استحقاقی و استعلاجی چیست؟
مرخصی استعلاجی در قانون کار ایران به عنوان بخشی از سابقه کاری کارمند در نظر گرفته می‌شود و تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار دارد. به این معنا که در صورت ارائه مدارک پزشکی معتبر، دستمزد او طی مدت مرخصی استعلاجی پرداخت می‌شود و این مدت در سابقه کاری و زمان بازنشستگی او لحاظ خواهد شد، اما این مرخصی قابل بازخرید نیست. در مقابل، مرخصی استحقاقی در پایان کار قابل بازخرید است.
جمع بندی
بر اساس قانون کار، هر کارگر یا کارمندی بر اساس شرایط مختلف، می‌تواند از انواع مختلف مرخصی مثل مرخصی استعلاجی، استحقاقی یا بدون حقوق استفاده کند. در این مقاله به بررسی همه قوانین در ارتباط با مرخصی استحقاقی پرداختیم. این نوع مرخصی در هر ماه حدود دو روز و نیم به یک کارگر تعلق می‌گیرد. به‌طور کلی مرخصی استحقاقی با هماهنگی و رضایت کارفرما نسبت به زمان آن، حق هر نیروی کاری محسوب می‌شود و کارفرمایان امکان اخراج نیروی کار را به‌دلیل استفاده از این نوع مرخصی نخواهند داشت.
سوالات متداول
۱. مرخصی استحقاقی چند روز در ماه است؟
۲ روز و نیم در ماه
۲. آیا کارفرما حق اخراج نیروی کار در زمان مرخصی را دارد؟
خیر، در صورتی که برای زمان مرخصی با نیروی کار توافق کرده باشد، این اجازه را ندارد.
۳. مرخصی پاس شیر چیست؟
مرخصی پاس شیر مربوط با مادرانی است که نوزاد زیر دو سال دارند و می‌تواند هر سه ساعت، نیم ساعت محل کار را ترک کنند. همچنین امکان اینکه یک ساعت زودتر محل کار را ترک کنند هم برای آن‌ها وجود دارد.
دیدگاهتان را بنویسید
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
سلام در صورتی که نیرو چهارشنبه و پنج شنبه مرخصی باشه و به دلیل نداشتن استحقاق بدون حقوق باشه ، روز جمعه به چه صورت باید محاسبه بشه ؟
سلام وقتتون بخیر
برای روز جمعه باید به نسبت کارکرد کل به موظفی ماهانه پرداخت گردد.
۱- خب گفته شد 192 ساعت مجموعا ولی 26 روز هشت ساعت میشه 208 ساعت، اون 192 ساعت به چه نحوی محاسبه شده؟
۲- کارفرما میگه من ۹ روز رو منتقل میکنم ولی به ازای روزی ۶.۵ ساعت یعنی توی اتنسی ما مجموعا ۵۸ ساعت منتقل میشه
ممنون میشم یه توضیحی بدید
سلام
1. ساعت کار متوسط روزانه به میزان 7/33 ساعت در نظر گرفته می‌شود که برای 26 روز همان 192 ساعت می‌شود.
2. برای ذخیره مرخصی هم 9 روز با متوسط 7/33 ساعت ذخیره می‌شود.
با عرض سلام و خسته نباشید
یه سوال داشتم ازتون
برای محاسبه مانده مرخصی در طول یکسال باید چگونه حساب کنیم؟
بنده 2 روز مرخصی در طول یکسال استفاده کردم
با تشکر
سلام
بستگی به عوامل مختلفی مانند نوع کار و تعداد پرسنل دارد.
اگر مشاغل سخت و زیان آور باشد یا تعداد نفرات کمتر از ده نفر باشد، روزهای مرخصی سالانه متفاوت است.