مرکز هزینه در حسابداری چیست؟ طبقه بندی مراکز هزینه + مثال

مرکز هزینه به عنوان یکی از مفاهیم کلیدی در حسابداری مدیریت، نقش اساسی در مدیریت مالی سازمان‌ها را ایفا می‌کند. این مفهوم به مدیران امکان می‌دهد تا هزینه‌ها را در بخش‌های مختلف سازمان شناسایی و تحلیل کنند. مراکز هزینه به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا به بهینه‌سازی منابع، کنترل هزینه‌ها و افزایش کارایی دست یابند. در این مقاله به بررسی مفهوم، ویژگی‌ها و کاربردهای مرکز هزینه می‌پردازیم.

فهرست مطالب

تعریف مرکز هزینه

مرکز هزینه به بخش یا واحدی از یک بنگاه اقتصادی اطلاق می‌شود که در آن هزینه‌های مرتبط با تولید کالا یا خدمات ایجاد می‌شود. هر قسمتی از سازمان که در ایجاد هزینه نقشی ایفا کند، به عنوان یک مرکز هزینه محسوب می‌شود. این مراکز ممکن است شامل بخش‌هایی مانند تولید، بازاریابی، منابع انسانی و خدمات اداری باشند. هدف از شناسایی این مراکز، مدیریت و کنترل هزینه‌ها و افزایش کارایی سازمان است.

طبقه بندی مراکز هزینه

مراکز هزینه را از لحاظ ماهیت می‌توان به سه دسته اصلی تقسیم کرد:

1. مراکز هزینه تولیدی

این واحدها به‌طور مستقیم در فرایند تولید کالا یا ارائه خدمات مشارکت دارند. تمامی فعالیت‌های مرتبط با تولید در این بخش‌ها انجام می‌شود. این مراکز به دو دسته تقسیم می‌شوند: دوایر تولیدی، دوایر خدماتی.

2. مراکز هزینه اداری

این واحدها مسئول رسیدگی به امور ستادی و مدیریتی بنگاه اقتصادی هستند. وظایف این مراکز شامل برنامه‌ریزی، نظارت، و هماهنگی فعالیت‌های مختلف سازمان می‌باشد.

3. مراکز هزینه خدماتی

این واحدها به عنوان پشتیبان عمل می‌کنند و به بخش‌های دیگر خدمات ارائه می‌دهند، بدون اینکه به‌طور مستقیم در تولید دخالت کنند. مثال‌هایی از این مراکز شامل واحدهای منابع انسانی، فناوری اطلاعات و خدمات مالی هستند.

ساخت مرکز هزینه

ابتدا در یک واحد تجاری، مراکز هزینه شناسایی شده و به عنوان کدهای تفصیلی به سیستم حسابداری اضافه می‌شوند. پس از ثبت هر هزینه، مرکز هزینه مربوطه انتخاب می‌شود. به این ترتیب، هزینه‌های مختلف به مراکز هزینه تخصیص داده می‌شوند تا سهم هر مرکز از این هزینه‌ها به طور دقیق مشخص شود.

تسهیم هزینه به مراکز هزینه

عبارت تسهیم هزینه به معنای تعیین این است که هر یک از مراکز هزینه چه میزان از هزینه‌های ایجاد شده توسط سازمان را به خود اختصاص می‌دهند. برای مثال هزینه‌های حقوق و دستمزد، به همراه سایر هزینه‌های مرتبط، به طور مستقیم با کارکنان و کارمندان بخش‌های مختلف مانند اداری، توزیع و فروش در ارتباط است. در حسابداری صنعتی، هدف اصلی کنترل و کاهش این هزینه‌هاست، بنابراین سهم هر بخش با تخصیص هزینه‌های حقوق به واحدهای مربوطه مشخص می‌شود.

به این ترتیب، هزینه‌ها معمولاً بر اساس ماهیتشان به حساب کالای در حال ساخت و واحدهای اداری، خدماتی و توزیع و فروش تخصیص می‌یابند.

اهمیت مراکز هزینه

اهمیت مراکز هزینه در مدیریت مالی سازمان‌ها ناشی از این است که این سیستم به سازمان‌ها اجازه می‌دهد تا هزینه‌ها را کنترل کنند، کارایی را ارزیابی نمایند، منابع مالی را بهینه تخصیص دهند و فرآیند تصمیم‌گیری مدیریتی را بهبود بخشند.

نمونه مراکز هزینه در شرکت تولیدی

مراكز توليدی	دايره آماده سازی	1101010	1101020	1101030					1119900
	دايره آماده سازی	سنگ شكن	بالميل	اسپری دراير					دايره آماده سازی(صنعتی)
	دايره بيسكوئيت لعابكاری	1102010	1102020						1119920
	دايره بيسكوئيت لعابكاری	پرس	خط لعاب						دايره بيسكوئيت لعاب خورده (صنعتی)
	دايره كاشی بسته بندی	1103010	1103020						1119940
	دايره كاشی بسته بندی	كوره	بسته بندی						دايره كاشی بسته بندی شده(صنعتی)
	دايره لعابسازی	1104010							1119960
	دايره لعابسازی	لعابسازی							دايره لعابسازی 1(صنعتی)
كمك توليدی	كنترلی	1201010	1201020	1201030
كمك توليدی	كنترلی	مدير توليد	آزمايشگاه	كنترل كيفی
پشتيبانی/ خدماتی	سوخت انرژی	1202010	1202020	1202030
	سوخت انرژی	گاز مصرفی	برق مصرفی	آب مصرفی
	مديريتي /پشتيبانی	1203010	1203020	1203040	1203050	1203060	1203070	1203080
	مديريتي /پشتيبانی	مديريت كارخانه/سوپروايزر	طرح وبرنامه	حسابداری صنعتی	بازرگانی	ايزو	كارگزينی	نگهبانی
	تاسيساتی	1204010	1204020	1204030	1204040	1204050
	تاسيساتی	تاسيسات گاز	تاسيسات برق	تاسيسات آب	تاسيسات هوا	گرمايشی سرمايشی
	تعميراتی	1205010	1205020	1205030	1205040	1205050	1205060
	تعميراتی	برق والكترونيك	جوشكاری	مكانيك	تعميرونگهداری	نوسازی	واحد فنی
	نقليه	1206010	1206020
	نقليه	حمل ونقل(نقليه)	باسكول
	عمومی رفاهی	1207010	1207020	1207030	1207040	1207050	1207060	1207070
	عمومی رفاهی	اياب وذهاب	خدمات	آبدارخانه توليد	بهداشت	ايمنی آتش نشانی	مخابرات	رفاهی عمومی
	انبارها	1208010	1208020	1208030
	انبارها	انبار مواد اوليه	انبار بسته بندی	انبار قطعات
اداری تشكيلاتی	اداری مالی	1301010	1301020	1301040	1301050	1301060	1301070
اداری تشكيلاتی	اداری مالی	مديريت عامل	مالی	انفورماتيك	روابط عمومی	اداری	آبدارخانه
توزيع وفروش	توزيع و فروشی	1401010	1401020	1401030	1401040	1401050
توزيع وفروش	توزيع و فروشی	فروش	انبار محصول	بارگيری	بازاريابی /تبليغات	انبار ضايعات
دردست تكميل	درجريان ساخت	1501010	1501020
دردست تكميل	درجريان ساخت	ساختمان دردست تكميل	ماشين آلات در دست تكميل

جمع بندی

مراکز هزینه ابزارهای مهمی برای مدیریت مالی و بهینه‌سازی منابع در سازمان‌ها هستند. این مراکز به مدیران کمک می‌کنند تا بر روی هزینه‌ها تمرکز کرده و به افزایش کارایی و سودآوری سازمان دست یابند.