تعریف کارگر در قانون کار (ماده 2)

مفهوم کارگر در گذشته شامل کسانی می‌شد که از نظر جسمی توان بالایی برای کارهای سنگین و جا به جایی وسایل دارند. ولی در حال حاضر براساس قانون کار، به طور کلی تعریف کارگر کسی است که در قبال انجام کار مزد دریافت می‌کند. یعنی به عبارتی شامل تمام افرادی می‌شود که در شغلی مشغول فعالیت هستند. در این مقاله به مفهوم کارگر در قانون کار، شرایط حمایت قانون کار از کارگر، انواع کارگر در قانون کار می‌پردازیم.

فهرست مطالب

تعریف کارگر

کارگر در لغت به معنای یک شخص کار کننده در خانه یا کارگاه است. در معنای حقوقی کارگر به معنای شخصی است که در قبال انجام کار دستمزد دریافت می‌کند. براساس قانون کار هم تمامی کارگران مشمول قانون کار هستند و باید بر طبق قانون کار حق و حقوق کارگر را پرداخت کنند.

ماده ۲ قانون کار

مفهوم کارگر در قانون کار براساس ‌ماده ۲ قانون کار اینطور تعریف شده است:

کارگر از لحاظ این قانون کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق‌السعی اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا به درخواست‌کارفرما کار می‌کند.

ویژگی انواع کارگر در قانون کار

حالا که با مفهوم کارگر در قانون کار آشنا شدیم، می‌خواهیم ویژگی انواع کارگر در قانون کار را بررسی کنیم تا راحت‌تر بتوانید با انواع کارگر در قانون کار آشنا شوید.

۱. شخصیت حقیقی

در قانون کشور ما دو نوع شخصیت تعریف شده داریم که عبارتند از شخصیت حقیقی و شخصیت حقوقی. شخصیت حقیقی اشاره به یک شخص دارد. در حالی که شخصیت حقوقی اشاره به شرکت موسسه، شرکت، سازمان و.. دارد. بنابراین برای انجام کار نیاز به شخصیت حقیقی یعنی یک انسان برای انجام کار است.

بیشتر بخوانید: اخراج کارگر در قانون کار

۲. دریافت دستمزد از کارفرما

کارگر براساس قراردادی که با کارفرما دارد در قبال انجام کار از کارفرما دستمزد دریافت می‌کند. براساس ماده ۴۱ قانون کار؛ شورای عالی کار همه ساله موظف است، میزان حداقل مزد کارگران را برای نقاط مختلف کشور و یا صنایع مختلف با توجه به معیارهای‌ذیل تعیین نماید:

۱- حداقل مزد کارگران با توجه به درصد تورمی که از طرف بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام می‌شود.

۲- حداقل مزد بدون آن که مشخصات جسمی و روحی کارگران و ویژگی‌های کار محول شده را مورد توجه قرار دهد باید به اندازه‌ای باشد تا‌زندگی یک خانواده، که تعداد متوسط آن توسط مراجع رسمی اعلام می‌شود را تأمین نماید.

‌تبصره: کارفرمایان موظفند که در ازای انجام کار در ساعات تعیین شده قانونی به هیچ کارگری کمتر از حداقل مزد تعیین شده جدید پرداخت ننمایند‌و در صورت تخلف ضامن تأدیه مابه‌التفاوت مزد پرداخت شده و حداقل مزد جدید می‌باشد.

۳ تبعیت از کارفرما

یکی از ویژگی‌های کارگر «تبعیت» در انجام کار از دیگری است. اما کسانی که برای خود کار می‌کنند از دیگران دستور نمی‌گیرند. اما یکی از ویژگی‌های کارگر انجام دادن دستوراتی است که کارفرما از او انتظار دارد. البته این تبعیت و انتظارات باید در چارچوب قانون کار باشد. تبعیت کارگر از کارفرما شامل دو بخش تبعیت حقوقی و تبعیت اقتصادی است که در ادامه هر کدام از آن‌ها را تفکیک توضیح می‌دهیم.

تبعیت حقوقی از کارفرما

تبعیت حقوقی از کارفرما یعنی اینکه کارگر به دستور کارفرما، کار را شروع می‌کند و کارفرما روی اجرای کار او نظارت دارد. در تبعیت حقوقی ممکن است که فرد د مستقیم از کارفرما برای انجام کار دستور نگیرد و از نماینده کارفرما، سرپرست تیم یا بخش عمل کند یا براساس شرح وظایفی که برای او تعریف شده است. ضمن اینکه باید در نظر گرفت که کارگر نسبت به کارفرما تبعیت فنی ندارد. چون امکان دارد که کارگر در عنوان‌های شغلی مانند پرستار، پزشک، حسابدار، مدیر مالی، وکیل، مهندس و یا حتی کارگر ساده مشغول کار باشد، اما کارفرما که در همه زمینه‌ها متخصص نیست که در جزئیات تمام کارها دخالت کند.

تبعیت اقتصادی

نوع تبعیت دیگری که برای کارگر وجود دارد، تبعیت اقتصادی است. این تبعیت شامل دو بخش می‌شود. یکی بخش حقوق و دستمزد که کارگر به دریافت مزد، استمرار و ادامه همکاری باید تابع کارفرما باشد. مورد دوم ابزار کار است که کارگر باید ابزار کار، وسایل مورد نیاز را از کارفرما برای انجام کار دریافت کند. پس از نظر اقتصادی هم کارگر باید از کارفرما تبعیت کند. حالا که با ویژگی‌های کارگر در قانون کار آشنا شدیم در ادامه می‌خواهیم انواع کارگر را براساس قراردادکار دسته‌بندی کنیم.

انواع کارگر در قانون کار

در قانون کار تیتری به عنوان انواع کارگر در قانون کار وجود ندارد. اما در قانون کار انواع قرارداد وجود دارد که می‌توانیم بر اساس قراردادهای کاری، کارگرها را براساس قرارداد کاری آن‌ها دسته‌بندی کنیم. کلیه قراردادهایی که بین کارگر و کارفرما منعقد می‌شود به صورت زیر است:

کارگر با قرارداد دائم

براساس ماده 7 قانون کار و تبصره دو آن در کارهایی که طبیعت آن‌ها جنبه مستمر دارد. در صورتی که مدتی در قرارداد کار ذکر نشود، قرارداد دائمی تلقی می‌شود.

کارگر با قرارداد موقت

قرارداد کار موقت، قراردادی است که مدت زمان مشخصی دارد و بعد از آن تاریخ قرارداد تمام می‌شود. براساس همان ماده 7 قانون کار و تبصره یک آن، ماهیت کار بیان شده در این قرارداد، موقتی و غیرمستمر است. در قرارداد کار موقت، کارفرما وظیفه دارد که حقوق و مزایای کارگر را براساس قانون کار در مدت زمان مشخصی که با کارگر قرارداد دارد به او ارائه دهد.

کارگر با قرارداد معین

قرارداد معین به قراردادی گفته می‌شود در آن کارگر بر اساس یک کار مشخص متعهد به انجام کار می‌شود. در این نوع قرارداد کارگر از مزایای قانون کار مانند بیمه هم برخوردار است. یکی از شرایط قرارداد کار معین این است که هیچ٬یک از طرفین قرارداد، اجازه ندارند که قرارداد را فسخ کنند. علاوه بر این اگر براساس قرارداد منعقد شده، کار یک یا بیشتر از آن طول بکشدُ کارفرما وظیفه دارد که براساس آخرین حقوق کارگر و هر سال سابقه کار کارگر، یک ماه حقوق به عنوان پاداش پایان کار کارگر به او پرداخت کند.

کارگر با قرارداد ساعتی

در قرارداد کار ساعتی، براساس ساعت کار کارگر به او دستمزد پرداخت می‌شود. همچنین حقوق و مزایای وی براساس قانون کار است و بیمه هم به او تعلق می‌گیرد. اما هر یک روز بیمه کارگران ساعتی براساس ۸ ساعت کار محاسبه می‌شود. برای قرارداد کار ساعتی در قانون کار در ماده ۳۵ و ۳۷ به آن اشاره شده است که در ادامه متن قانون کار را مطالعه می‌کنیم.

ماده ۳۵ قانون کار

بر طبق ماده ۳۵ قانون کار، تبصره ۱ چنانچه مزد با ساعات انجام کار مرتبط باشد، مزد ساعتی می‌گویند. در صورتی که بر اساس میزان انجام کار و یا محصول تولید شده باشد،‌کارمزد و چنانچه بر اساس محصول تولید شده و یا میزان انجام کار در زمان معین باشد، کارمزد ساعتی، نامیده می‌شود.

ماده ۳۷ قانون کار

همچنین براساس ماده ۳۷ بند الف، ٰچنانچه بر اساس قرارداد یا عرف کارگاه، مبلغ مزد به صورت روزانه یا ساعتی تعیین شده باشد، پرداخت آن باید پس از محاسبه در پایان روز‌یا هفته یا پانزده روز یکبار به نسبت ساعات کار و یا روزهای کارکرد صورت گیرد. براساس بند ب ماده ۳۷، در صورتی که بر اساس قرارداد یا عرف کارگاه، پرداخت مزد به صورت ماهانه باشد، این پرداخت باید در آخر ماه صورت گیرد.

در این حالت‌مزد مذکور حقوق نامیده می‌شود. همچنین در ماه‌های سی و یک‌روزه حقوق و مزایا باید بر اساس سی و یک روز محاسبه و به کارگر پرداخت شود. حالا بر اساس قراردادهای کاری، یک کارگر بر طبق قانون کار چه مرخصی‌هایی به او تعلق می‌گیرد؟ در ادامه آن را توضیح می‌دهیم.

شرایط مرخصی کارگر در قانون کار

در ابتدا می‌خواهیم شرایط مرخصی در کارگر در قانون کار را بررسی کنیم و ببینیم که تاریخ استفاده از مرخصی در قانون کار بر چه اساس تعیین می‌شود. در ماده ۶۹ قانون کار این موضوع پرداخته شده است:

‌ماده ۶۹: در قانون کار، تاریخ استفاده از مرخصی با توافق کارگر و کارفرما تعیین می‌شود و در صورت اختلاف بین کارگر و کارفرما نظر وزارت کار رفاه و امور اجتماعی‌محل لازم‌الاجراء است.

‌تبصره: در مورد کارهای پیوسته (‌زنجیره‌ای) و تمامی کارهایی که همواره حضور حداقل معینی از کارگران در روزهای کار را اقتضا می‌نماید،‌ کارفرما مکلف است جدول زمانی استفاده از مرخصی کارگران را ظرف سه ماه آخر هر سال برای سال بعد تنظیم و پس از تأیید شورای اسلامی کار یا‌ انجمن صنفی یا نماینده کارگران اعلام نماید.

نکته مهم

جالب است که بدانید که در ماده ۶۳ قانون کار علاوه بر تعطیلات رسمی کشور روز کارگر (۱۱ اردیبهشت) نیز جزء تعطیلات رسمی کارگران به حساب می‌آید.

جمع بندی

در این مقاله درباره مفهوم کارگر در قانون کار، ویژگی٬های کارگر، انواع کارگر در قانون کار، مرخصی‌های کارگر در قانون کار و شرایط آن صحبت کردیم. چنانچه در خصوص قانون کار و بیمه سوالی دارید، می‌توانید از مشاوره بیمه و کار تلفنی موسسه حسابداری محاسبان سوالات مرتبط با قانون کار و بیمه خود را بپرسید یا با شماره ۲۰۴۰-۰۳۱ تماس بگیرید.