اجاره عملیاتی چیست؟ ثبت حسابداری اجاره عملیاتی

در دنیای تجارت و مدیریت مالی، تصمیم‌گیری در مورد نحوه تأمین و استفاده از دارایی‌ها یکی از مسائل حیاتی برای کسب‌وکارها و سازمان‌هاست. یکی از روش‌های مرسوم برای بهره‌برداری از دارایی‌ها، بدون نیاز به خرید مستقیم، اجاره عملیاتی است. این نوع اجاره، به اجاره‌گیرنده امکان می‌دهد تا بدون انتقال مالکیت، از دارایی‌هایی مانند تجهیزات، ماشین‌آلات یا وسایل نقلیه استفاده کند. در شرایطی که تغییرات سریع تکنولوژیکی یا نیازهای موقتی وجود دارد، اجاره عملیاتی به‌عنوان یک راهکار انعطاف‌پذیر و کم‌هزینه مطرح می‌شود. این قراردادها علاوه بر کاهش هزینه‌های اولیه و مسئولیت‌های نگهداری، به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا منابع مالی خود را به شکل بهینه‌تری مدیریت کنند و از مزایای استفاده از دارایی‌ها بدون مواجهه با تعهدات مالکیتی بهره‌مند شوند.

تعریف اجاره عملیاتی

اجاره عملیاتی یکی از انواع قراردادهای اجاره است که در آن مالکیت دارایی به اجاره‌دهنده (مالک) تعلق دارد و اجاره‌گیرنده تنها حق استفاده از دارایی را برای مدت مشخصی به دست می‌آورد. در این نوع اجاره، برخلاف اجاره‌های سرمایه‌ای، هدف اصلی انتقال مالکیت نیست و دارایی در پایان دوره اجاره به اجاره‌دهنده بازمی‌گردد.

اجاره عملیاتی برای اجاره‌گیرنده به‌عنوان روشی برای استفاده از دارایی‌ها محسوب می‌شود، اما به‌عنوان مالکیت یا سرمایه در نظر گرفته نمی‌شود و هزینه‌های آن به‌عنوان هزینه اجاره در صورت‌های مالی ثبت می‌شود. این نوع اجاره به‌عنوان تأمین مالی خارج از ترازنامه شناخته می‌شود. در مقابل، برای اجاره‌دهنده، دارایی اجاره‌شده همچنان در ترازنامه به‌عنوان یک دارایی باقی می‌ماند و در طول زمان مستهلک می‌شود.

مزایا اجاره عملیاتی

تاثیر اجاره عملیاتی بر صورت‌های مالی

اجاره عملیاتی تأثیر قابل توجهی بر صورت‌های مالی دارد؛ به‌گونه‌ای که هزینه‌های مربوط به اجاره در صورت سود و زیان به‌عنوان هزینه‌های عملیاتی ثبت می‌شوند، که می‌تواند منجر به افزایش درآمد عملیاتی شود. در عین حال، این نوع اجاره به‌عنوان تأمین مالی خارج از ترازنامه شناخته می‌شود، زیرا دارایی‌ها و بدهی‌های مرتبط با آن در ترازنامه اجاره‌گیرنده منعکس نمی‌شود. این ویژگی باعث می‌شود نسبت‌های مالی شرکت بهبود یابد، اما نباید فراموش کرد که با انتقال هزینه‌های اجاره عملیاتی به هزینه‌های تأمین مالی، تأثیری در درآمد خالص شرکت ایجاد نمی‌شود، چراکه تأثیر کل این هزینه‌ها بر سود نهایی یکسان باقی می‌ماند.

ثبت حسابداری اجاره عملیاتی

در ادامه به بررسی حسابداری اجاره عملیاتی توسط اجاره کننده و اجاره دهنده خواهیم پرداخت:

حسابداری اجاره عملیاتی توسط اجاره کننده

اجاره عملیاتی نوعی قرارداد اجاره است که در آن مستأجر تنها برای بخشی از عمر اقتصادی دارایی از آن استفاده می‌کند. در این نوع اجاره، مالکیت یا انتقال ریسک‌ها و مزایای دارایی به مستأجر صورت نمی‌گیرد، و به همین دلیل دارایی در دفاتر مستأجر ثبت نمی‌شود. در اجاره عملیاتی، مستأجر تنها مبالغ اجاره بها را به‌عنوان هزینه در هر دوره شناسایی می‌کند. به‌عبارت دیگر، در دفاتر مالی مستأجر، هزینه‌های مرتبط با اجاره به این شکل ثبت می‌شوند:

حسابداری اجاره عملیاتی توسط اجاره دهنده

در اجاره عملیاتی، برخلاف اجاره سرمایه‌ای، مخاطرات و مزایای مالکیت دارایی از اجاره‌دهنده به اجاره‌کننده منتقل نمی‌شود. در نتیجه، اجاره‌دهنده مالکیت دارایی را در دفاتر خود نگه می‌دارد و آن را بر اساس ماهیت تحت سرفصل‌های مرتبط با دارایی‌های ثابت یا دارایی‌های نامشهود در ترازنامه ثبت و منعکس می‌کند.

استهلاک دارایی‌های اجاره داده‌شده نیز بر اساس روال عادی استهلاک دارایی‌های مشابه محاسبه و شناسایی می‌گردد. در این نوع اجاره، اجاره‌دهنده از قرارداد درآمدی بابت بهره یا سود ناخالص ندارد. بلکه، مبالغ دریافتی به‌عنوان اجاره‌ب‌ها در طول دوره اجاره به‌طور مستقیم به‌عنوان درآمد اجاره شناسایی می‌شوند. ثبت‌های حسابداری مرتبط با اجاره عملیاتی در دفاتر اجاره‌دهنده به‌صورت زیر انجام می‌شود:

ثبت دریافت اقساط اجاره

ثبت استهلاک دارایی

جمع بندی

اجاره عملیاتی برای شرکت‌ها و افراد فرصتی فراهم می‌کند تا بدون نیاز به پرداخت هزینه‌های بالای خرید دارایی‌ها، از آن‌ها استفاده کنند. این نوع اجاره به‌ویژه برای کسب‌وکارهایی که نیاز موقتی به دارایی‌ها دارند یا نمی‌خواهند دارایی‌ها را در ترازنامه خود به‌عنوان بدهی ثبت کنند، بسیار مناسب است. همچنین استفاده از این نوع اجاره باعث معافیت‌های مالیاتی نیز می‌شود.

سوالات متداول