استاندارد حسابداری شماره 21: حسابداری اجاره‌ها
مطالعه متمرکز
استاندارد حسابداری شماره ۲۱ با عنوان “حسابداری اجاره‌ها” به تنظیم و ارائه چارچوبی برای حسابداری و گزارشگری مالی قراردادهای اجاره در واحدهای تجاری می‌پردازد. این استاندارد با هدف تفکیک اجاره‌های عملیاتی از اجاره‌های سرمایه‌ای و ایجاد رویه‌ای شفاف برای ثبت این قراردادها، تنظیم شده است. همچنین در راستای رعایت انصاف و شفافیت، به شناسایی دارایی‌ها و بدهی‌های ناشی از قراردادهای اجاره و نحوه گزارشگری آنها توجه می‌شود. در این مقاله قصد داریم به بررسی این استاندارد حسابداری بپردازیم.
تعریف اجاره
اجاره توافقی است که به موجب آن، موجر حق استفاده از دارایی را برای مدت معین در ازای دریافت اجاره‌بها به مستاجر واگذار می‌کند. بر اساس نوع قرارداد، اجاره به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: اجاره عملیاتی و اجاره سرمایه‌ای.
دامنه‌كاربرد استاندارد حسابداری شماره 21
الزامات اين استاندارد بايد برای حسابداری كليه اجاره‌ها به استثنای موارد زير بكار گرفته شود :
- قراردادهای اجاره برای اكتشاف يا بهره‌برداری از منابع طبيعی مانند نفت، گاز، جنگل، فلزات و ساير حقوق مربوط به معادن.
- قراردادهای اعطای مجوز درخصوص استفاده از مواردی نظير فيلم‌های سينمايی و ويديويی، نمايشنامه، حق اختراع، حق تأليف و نرم‌افزارهای رايانه‌ای.
هدف استاندارد حسابداری شماره 21
هدف این استاندارد، تعیین روش‌های حسابداری و افشای مناسب برای اجاره‌های سرمایه‌ای و عملیاتی توسط اجاره‌دهنده و اجاره‌کننده است.
تعاریف مربوط به استاندارد شماره 21
اجاره: موافقتنامه‌ای است كه به موجب آن، اجاره‌دهنده در قبال دريافت مبلغ يا مبالغ مشخصی حق استفاده از دارايی را برای مدت مورد توافق به اجاره‌كننده واگذار می‌كند.
اجاره سرمایه‌ای: عبارت است از اجاره‌ای كه به موجب آن تقريباً تمام مخاطرات و مزايای ناشی از مالكيت دارايی به اجاره‌كننده منتقل می‌شود. مالكيت دارايی ممكن است نهايتاً انتقال يابد يا انتقال نيابد.
اجاره عملیاتی: به اجاره‌ای غير از اجاره سرمايه‌ای اطلاق می‌شود.
اجاره غیر قابل فسخ: نوعی اجاره است كه تنها در موارد زير قابل فسخ است:
- وقوع برخی پیشامدهای احتمالی بعيد با مجوز اجاره‌دهنده
- انعقاد قرارداد جديد اجاره برای همان دارايی يا دارايی مشابه، بين همان اجاره‌كننده و اجاره‌دهنده
- پرداخت مبلغ اضافی توسط اجاره‌كننده، به گونه‌ای كه در آغاز اجاره در رابطه با استمرار اجاره اطمينانی معقول وجود داشته باشد.
آغاز اجاره: عبارت است از تاريخ در اختيار گرفتن دارايی يا آغاز تعلق گرفتن اجاره‌بها، هر كدام مقدم است.
حداقل مبالغ اجاره: عبارت است از مبالغی كه اجاره‌كننده بايد در طول دوره اجاره بپردازد يا از وی انتظار می‌رود كه پرداخت كند (به استثنای مخارج ماليات، نگهداری دارايی و خدمات كه به عهده اجاره‌دهنده است) به اضافه:
- در ارتباط با اجاره‌كننده، هر مبلغی كه توسط وی يا هر شخص وابسته به وی تضمين شده است.
- در ارتباط با اجاره‌دهنده، هر گونه ارزش باقيمانده كه پرداخت آن توسط اجاره‌كننده يا شخص ثالثی به اجاره‌دهنده تضمين شده باشد.
با این حال، اگر اجاره‌کننده این حق را داشته باشد که دارایی اجاره‌شده را به قیمتی بخرد که انتظار می‌رود بسیار کمتر از ارزش منصفانه آن در زمان قابل استفاده بودن اختیار خرید باشد، و در شروع قرارداد نیز احتمال استفاده از این حق به‌طور معقول وجود داشته باشد، حداقل مبلغ اجاره شامل حداقل اجاره‌بهای قابل پرداخت در طول دوره اجاره به‌علاوه مبلغ لازم برای استفاده از حق خرید است.
دوره اجاره: عبارت از دوره غيرقابل فسخی است كه اجاره‌كننده، دارايی مورد نظر را برای آن دوره اجاره كرده است به اضافه هر مدت زمان ديگری كه اجاره‌كننده اختيار دارد اجاره آن دارايی را با پرداخت يا بدون پرداخت مبلغ اضافی ادامه دهد و در آغاز اجاره اطمينان معقولی وجود داشته باشد كه اجاره‌كننده از اين اختيار استفاده خواهد كرد.
ارزش منصفانه: مبلغی است كه خريداری مطلع و مايل و فروشنده‌ای مطلع و مايل می‌توانند در معامله‌ای حقيقی و در شرايط عادی، يك دارايی را در ازای مبلغ مزبور با يكديگر مبادله كنند. عمر اقتصادی عبارت است از:
- مدت زمانی كه انتظار می‌رود يك دارايی از لحاظ اقتصادی توسط يك يا چند كاربر قابل استفاده باشد.
- تعداد توليد يا واحدهای مشابهی كه انتظار می‌رود در فرايند استفاده از دارايی توسط يك يا چند استفاده‌كننده كسب شود.
عمر مفيد: عبارت است از مدت زمانی كه انتظار می‌رود منافع اقتصادی دارايی مورد اجاره توسط واحد تجاری مصرف شود. اين دوره از ابتدای دوره اجاره شروع می‌شود و متأثر از محدوديت‌های زمانی مندرج در قرارداد اجاره نيست.
ارزش باقيمانده تضمين شده :الف. در مورد اجاره‌كننده، آن بخش از ارزش باقيمانده دارايی كه توسط اجاره‌كننده يا شخص وابسته به وی تضمين گرديده است (مبلغ تضمين شده حداكثر مبلغی است كه می‌تواند تحت هر شرايطی قابل پرداخت باشد). ب.در مورد اجاره‌دهنده، آن بخش از ارزش باقيمانده دارايی كه توسط اجاره‌كننده يا شخص ثالثی تضمين شده است.
ارزش باقيمانده تضمين نشده: عبارت است از آن بخش از ارزش باقيمانده دارايی كه اجاره‌دهنده نسبت به تحقق آن اطمينان كافی ندارد يا تنها توسط شخص وابسته به اجاره‌دهنده تضمين شده است.
سرمایه‌گذاری ناخالص در اجاره: عبارت است از مجموع حداقل مبالغ اجاره مربوط به اجاره سرمايه‌ای از ديد اجاره‌دهنده و هر گونه ارزش باقيمانده تضمين نشده‌ای كه به وی تعلق می‌گيرد. درآمد مالی كسب نشده عبارت است از تفاوت بين:
- مجموع حداقل مبالغ اجاره مربوط به قرارداد اجاره سرمايه‌ای از ديد اجاره‌دهنده و هر گونه ارزش باقيمانده تضمين نشده‌ای كه به وی تعلق می‌گيرد.
- ارزش فعلی مبلغ ياد شده در بند بالا با نرخ ضمنی سود تضمين‌شده اجاره.
سرمایه‌گذاری خالص در اجاره: عبارت است از سرمايه‌گذاری ناخالص در اجاره پس از كسر درآمد مالی كسب نشده.
نرخ ضمنی سود تضمین‌شده اجاره: عبارت است از نرخ تنزيلی كه در آغاز اجاره، سبب شود مجموع ارزش فعلی حداقل مبالغ اجاره و ارزش باقيمانده تضمين نشده دارايی با ارزش منصفانه دارايی مورد اجاره برابر شود.
نرخ فرضی استقراض برای اجاره‌کننده: نرخ سود تضمين شده‌ای است كه اجاره‌كننده ناگزير می‌بود برای يك اجاره مشابه پرداخت كند يا در صورت عدم امكان تعيين آن، نرخی كه اجاره‌كننده ناگزير می‌بود در آغاز اجاره برای دريافت وامی با شرايط بازپرداخت و تضمين مشابه جهت استقراض مورد نياز برای خريد دارايی مورد نظر متحمل شود.
طبقه‌بندی اجاره‌ها
استاندارد حسابداری شماره ۲۱، اجاره‌ها را بر اساس میزان انتقال مخاطرات و مزایای مالکیت به اجاره‌دهنده یا اجاره‌کننده، به دو دسته اجاره سرمایه‌ای و اجاره عملیاتی تقسیم می‌کند. مخاطرات شامل زیان‌های احتمالی از عدم استفاده کامل یا منسوخ شدن دارایی و تغییرات اقتصادی است، در حالی که مزایا می‌تواند شامل سود حاصل از استفاده یا افزایش ارزش دارایی باشد. اجاره‌هایی که تقریباً تمام مخاطرات و مزایا را منتقل می‌کنند، به عنوان اجاره سرمایه‌ای طبقه‌بندی می‌شوند.
برای مثال، اگر مالکیت دارایی در پایان دوره به مستاجر منتقل شود یا دوره اجاره حداقل ۷۵ درصد از عمر اقتصادی دارایی باشد، اجاره سرمایه‌ای است. اجاره‌های عملیاتی به مواردی اطلاق می‌شود که مخاطرات و مزایا منتقل نمی‌شوند، مانند اجاره زمین‌هایی با عمر اقتصادی نامحدود که معمولاً مالکیت آنها به مستاجر منتقل نمی‌شود.
طبقه‌بندی اجاره‌ها در ابتدای قرارداد اجاره انجام می‌شود. در صورتی که اجاره‌دهنده و اجاره‌گیرنده در هر زمانی توافق کنند که به جای تمدید قرارداد، شرایط آن را به گونه‌ای تغییر دهند که با معیارهای جدید منجر به طبقه‌بندی متفاوتی نسبت به اجاره قبلی شود، قرارداد تجدیدنظر شده به عنوان یک قرارداد جدید در نظر گرفته می‌شود. تغییر در برآوردها (مانند تغییر در عمر اقتصادی یا ارزش باقیمانده دارایی مورد اجاره) یا تغییر شرایط (مانند عدم پرداخت اجاره توسط اجاره‌گیرنده) نمی‌تواند به عنوان مبنایی برای تجدید طبقه‌بندی اجاره در حسابداری استفاده شود.
حسابداری اجاره‌ها توسط اجاره‌کننده
اجاره‌های سرمایه‌ای
اجاره‌های سرمایه‌ای باید به‌عنوان دارایی و بدهی در ترازنامه اجاره‌کننده ثبت شوند، به مبلغی معادل ارزش منصفانه دارایی یا ارزش فعلی حداقل مبالغ اجاره (هر کدام کمتر باشد). نرخ ضمنی سود تضمین شده برای محاسبه این ارزش استفاده می‌شود و در صورت عدم امکان، از نرخ فرضی استقراض بهره گرفته می‌شود.
در اجاره‌های سرمایه‌ای، معاملات و رویدادها بر اساس محتوا و واقعیت‌های اقتصادی و نه صرفاً شکل قانونی آنها شناسایی می‌شود. ممکن است اجاره‌کننده مالکیت دارایی مورد اجاره را به‌دست نیاورد، اما با پرداخت مبلغی تقریباً برابر با ارزش منصفانه دارایی و هزینه مالی مربوط، منافع اقتصادی دارایی را برای بخش عمده‌ای از عمر آن کسب می‌کند.
چنانچه این اجاره‌ها در ترازنامه اجاره‌کننده منعکس نشود، منابع و تعهدات مالی واحد تجاری کمتر از واقع ارائه می‌شود، که باعث مخدوش شدن نسبت‌های مالی خواهد شد. بنابراین، اجاره‌های سرمایه‌ای باید به‌عنوان دارایی و تعهد در ترازنامه منعکس شوند. بدهی‌های مرتبط نباید به‌صورت کاهنده دارایی‌ها ثبت شوند و باید تفکیک جاری و غیرجاری داشته باشند.
هزینه‌های مستقیم اولیه اجاره‌های سرمایه‌ای، مانند هزینه‌های ثبتی، به‌عنوان بخشی از دارایی شناسایی می‌شوند. مبالغ اجاره بین هزینه‌های مالی و کاهش بدهی تسهیم شده و باید با نرخ سود تضمین شده ثابتی در دوره‌ها تسهیم شوند. اجاره‌های سرمایه‌ای موجب ایجاد هزینه استهلاک دارایی و هزینه‌های مالی در هر دوره مالی می‌شود. اگر اطمینان کافی وجود نداشته باشد که مالکیت دارایی به اجاره‌کننده منتقل می‌شود، دارایی طی دوره اجاره یا عمر مفید آن، هرکدام کوتاه‌تر است، مستهلک می‌شود. مجموع هزینه استهلاک و هزینه مالی معمولاً با مبالغ اجاره در یک دوره برابر نیست.
اجاره‌کننده باید موارد زیر را درباره اجاره‌های سرمایه‌ای افشا کند:
- رویه حسابداری مورد استفاده برای شناسایی اجاره‌های سرمایه‌ای،
- روش‌های محاسبه استهلاک و عمر مفید دارایی،
- صورت تطبیق ناخالص مبلغ دفتری دارایی، استهلاک انباشته و کاهش ارزش آن،
- مجموع هزینه‌های مالی مرتبط با اجاره‌های سرمایه‌ای در دوره جاری،
- تعهدات ناشی از قراردادهای اجاره سرمایه‌ای پس از کسر هزینه‌های مالی و تفکیک بدهی‌های جاری و غیرجاری،
- شرح شرایط قرارداد اجاره از جمله مدت، مبلغ اجاره سالانه، و محدودیت‌ها در قراردادهای اجاره و استقراض‌های جدید.
اجاره‌های عملیاتی
در اجاره‌های عملیاتی، مبالغ اجاره باید به‌صورت خط مستقیم طی دوره اجاره به‌عنوان هزینه دوره شناسایی شود، مگر اینکه مبنای سیستماتیک دیگری نشان‌دهنده الگوی زمانی کسب منافع اقتصادی باشد. برای اجاره‌های عملیاتی، اجاره (به‌جز مخارج خدماتی نظیر بیمه و نگهداری) به‌صورت خط مستقیم به‌عنوان هزینه دوره شناسایی می‌شود، حتی اگر پرداخت‌های اجاره بر این مبنا نباشد.
اجاره‌کننده باید اطلاعات زیر را در مورد اجاره‌های عملیاتی افشا کند:
- حداقل مبالغ اجاره آتی برای اجاره‌های غیر قابل فسخ به همراه اطلاعات مربوط به مدت و مبلغ اجاره سالانه،
- مبالغ اجاره شناسایی‌شده به‌عنوان هزینه دوره،
- شرح کلی شرایط اجاره شامل محدودیت‌ها در تقسیم سود، استقراض‌های جدید و قراردادهای اجاره جدید.
حسابداری اجاره‌ها توسط اجاره‌دهنده
اجاره‌های سرمایه‌ای: اجاره‌دهنده باید دارایی مرتبط با اجاره سرمایه‌ای را در ترازنامه به عنوان یک رقم دریافتنی و به مبلغی معادل سرمایه‌گذاری خالص در اجاره منعکس کند. در اجاره‌های سرمایه‌ای، اجاره‌دهنده تقریباً تمام مخاطرات و مزایای مالکیت دارایی را به اجاره‌کننده منتقل می‌کند و اجاره‌های دریافتی به‌عنوان بازپرداخت اصل سرمایه و درآمد مالی ثبت می‌شود. درآمد مالی باید بر اساس الگویی شناسایی شود که نسبت به مانده سرمایه‌گذاری خالص اجاره‌دهنده در اجاره سرمایه‌ای، نرخ بازده ادواری ثابتی ایجاد کند.
در اجاره‌های سرمایه‌ای، درآمد مالی معمولاً به‌طور منظم و سیستماتیک به هر دوره مالی تخصیص می‌یابد به گونه‌ای که نرخ بازده ادواری ثابتی نسبت به مانده سرمایه‌گذاری خالص اجاره‌دهنده حاصل شود. مبالغ اجاره هر دوره مالی (به استثنای مخارج خدمات) به‌عنوان بازپرداخت اصل سرمایه و کاهش درآمد مالی کسب‌نشده در نظر گرفته می‌شود. ارزش باقیمانده تضمین‌نشده تخمینی که در محاسبه سرمایه‌گذاری ناخالص اجاره‌دهنده لحاظ شده است، باید در پایان هر دوره بازبینی شود. در صورت کاهش این ارزش، تخصیص درآمد اجاره تجدیدنظر شده و کاهش‌های مربوط به ارزش باقیمانده تضمین‌نشده و درآمد مالی کسب‌نشده بلافاصله شناسایی می‌شود.
مکرر دارایی‌های اجاره‌ای سرمایه‌ای که طبق استاندارد حسابداری شماره 31 به‌عنوان نگهداری‌شده برای فروش طبقه‌بندی می‌شوند، باید مطابق استاندارد مذکور مورد رسیدگی قرار گیرند. مخارج مستقیم اولیه، از جمله هزینه‌های حقوقی و کارمزدها که در طول مذاکره و عقد قرارداد به‌وجود می‌آیند، در اجاره‌های سرمایه‌ای به‌عنوان هزینه‌های دوره شناسایی می‌شوند و بخشی از درآمد مالی کسب‌نشده به درآمد دوره منتقل می‌شود.
اجاره‌دهنده‌ای که تولیدکننده یا فروشنده است، باید سود یا زیان حاصل از فروش دارایی را مانند فروش‌های قطعی شناسایی کند. در صورتی که از نرخ سود تضمین‌شده کمتری استفاده شود، سود فروش بر مبنای نرخ سود تضمین‌شده تجاری محاسبه خواهد شد. همچنین، مخارج مستقیم اولیه باید در ابتدای دوره اجاره به‌عنوان هزینه دوره شناسایی شود.
تولیدکننده یا فروشنده که اجاره‌دهنده است، معمولاً دو نوع درآمد از اجاره‌های سرمایه‌ای کسب می‌کند:
- سود یا زیانی معادل سود یا زیان حاصل از فروش قطعی دارایی به قیمت‌های معمول فروش،
- درآمد مالی در طول دوره اجاره.
تولیدکننده یا فروشنده، درآمد فروش اجاره‌های سرمایه‌ای را در شروع دوره بر اساس اقل ارزش منصفانه دارایی یا ارزش فعلی حداقل مبالغ اجاره ثبت می‌کند. بهای تمام‌شده فروش که در شروع دوره شناسایی می‌شود، شامل بهای تمام‌شده یا مبلغ دفتری دارایی پس از کسر ارزش فعلی ارزش باقیمانده تضمین‌نشده است. تفاوت بین درآمد فروش و بهای تمام‌شده فروش به‌عنوان سود فروش ثبت می‌شود.
اگر تولیدکننده یا فروشنده برای جلب مشتری از نرخ سود تضمین‌شده پایین‌تری استفاده کند، بخش عمده‌ای از درآمد در زمان فروش شناسایی می‌شود. در این موارد، سود فروش به مبلغی محدود می‌شود که بر مبنای نرخ سود تضمین‌شده تجاری محاسبه می‌شد. مخارج مستقیم اولیه معمولاً در شروع دوره اجاره به‌عنوان هزینه شناسایی می‌شود، زیرا این مخارج عمدتاً به کسب سود از فروش مرتبط است.
اجاره‌دهنده باید موارد زیر را درباره اجاره‌های سرمایه‌ای افشا کند:
- سرمایه‌گذاری ناخالص در اجاره‌ها، درآمد مالی کسب‌نشده و سرمایه‌گذاری خالص در اجاره‌ها در تاریخ ترازنامه، به همراه تفکیک مطالبات جاری و غیرجاری،
- ذخیره انباشته برای مبالغ اجاره غیرقابل وصول، و
- شرح کلی از شرایط اصلی قراردادهای اجاره بلندمدت.
اجاره‌های عملیاتی: اجاره‌دهنده باید دارایی‌های موضوع اجاره عملیاتی را بر اساس ماهیت، تحت سرفصل دارایی‌های ثابت مشهود یا دارایی‌های نامشهود در ترازنامه ارائه کند. در اجاره‌های عملیاتی، مخاطرات و مزایای عمده ناشی از مالکیت دارایی به اجاره‌کننده منتقل نمی‌شود. بنابراین، دارایی مورد اجاره در ترازنامه اجاره‌دهنده منعکس شده و اجاره‌بها در طول دوره اجاره به‌عنوان درآمد شناسایی می‌شود. درآمد اجاره ناشی از اجاره عملیاتی باید به روش خط مستقیم در طول دوره اجاره شناسایی شود، مگر اینکه یک مبنای منظم دیگر بتواند الگوی زمانی کسب منافع دارایی را به‌طور بهتری نشان دهد.
مخارجی مانند استهلاک که برای کسب درآمد اجاره تحمل می‌شود، به‌عنوان هزینه شناسایی می‌گردد. درآمد اجاره (به‌جز مبالغ دریافتی بابت خدماتی مانند بیمه و نگهداری) معمولاً به روش خط مستقیم در طول دوره اجاره شناسایی می‌شود، مگر اینکه مبنای دیگری الگوی بهتری برای کسب منافع ناشی از دارایی اجاره‌ای ارائه دهد. در هر دو حالت، الگوی شناسایی درآمد ممکن است با مبنای دریافت اجاره متفاوت باشد.
مخارج مستقیم اولیه که به‌طور خاص مرتبط با کسب درآمد از اجاره عملیاتی است، متناسب با درآمد اجاره در طول دوره به سود و زیان منظور می‌شود یا در زمان وقوع به‌عنوان هزینه دوره شناسایی می‌گردد. استهلاک دارایی‌های اجاره‌داده‌شده باید مطابق با رویه معمول اجاره‌دهنده برای دارایی‌های مشابه باشد و هزینه استهلاک باید طبق استاندارد حسابداری شماره 11 با عنوان “دارایی‌های ثابت مشهود” محاسبه و شناسایی شود. تولیدکننده یا فروشنده‌ای که اجاره‌دهنده است، سودی بابت فروش در اجاره عملیاتی شناسایی نمی‌کند، زیرا اجاره عملیاتی معادل فروش نیست. اجاره‌دهنده باید موارد زیر را در رابطه با اجاره‌های عملیاتی افشا کند:
- صورت تطبیق ناخالص مبلغ دفتری، استهلاک انباشته و کاهش ارزش انباشته برای هر گروه اصلی از دارایی‌های مورد اجاره در ابتدا و انتهای دوره که موارد زیر را شامل شود:
- هزینه استهلاک دوره
- زیان کاهش ارزش شناسایی‌شده در صورت سود و زیان طبق استاندارد حسابداری شماره 32 با عنوان “کاهش ارزش دارایی‌ها”
- برگشت زیان‌های کاهش ارزش دارایی‌ها طی دوره طبق استاندارد حسابداری شماره 32 با عنوان “کاهش ارزش دارایی‌ها”
- حداقل مبالغ اجاره آتی مربوط به اجاره‌های عملیاتی غیرقابل فسخ به‌همراه اطلاعات مربوط به مدت و مبلغ اجاره سالیانه، و
- شرح کلی از اهم شرایط اجاره‌ها در مورد اجاره‌دهنده.
معاملات فروش و اجاره مجدد
معاملات فروش و اجاره مجدد شامل فروش یک دارایی و سپس اجاره آن توسط همان فروشنده است. مبالغ اجاره و قیمت فروش دارایی معمولاً به یکدیگر وابسته‌اند، زیرا هر دو به‌طور یکجا مورد مذاکره قرار می‌گیرند. نحوه حسابداری این معاملات به نوع اجاره بستگی دارد. اگر معامله فروش و اجاره مجدد از نوع اجاره سرمایه‌ای باشد، مازاد عواید فروش نسبت به مبلغ دفتری دارایی نباید فوراً به‌عنوان درآمد در صورت‌های مالی فروشنده (اجاره‌کننده) شناسایی شود. این مازاد باید در طول دوره اجاره به‌عنوان درآمد شناخته شود.
در اجاره‌های سرمایه‌ای، معامله اجاره مجدد وسیله‌ای است که اجاره‌دهنده با استفاده از دارایی به‌عنوان وثیقه، منابع مالی مورد نیاز اجاره‌کننده را تأمین می‌کند. بنابراین، شناسایی فوری مازاد فروش به‌عنوان درآمد مناسب نیست و باید در طول دوره اجاره به‌تدریج به‌عنوان درآمد ثبت شود.
اگر معامله فروش و اجاره مجدد از نوع اجاره عملیاتی باشد و مشخص شود که معامله بر اساس ارزش منصفانه انجام شده است، سود یا زیان باید فوراً شناسایی شود. اگر قیمت فروش کمتر از ارزش منصفانه دارایی باشد، زیان باید فوراً شناسایی شود، مگر اینکه این زیان از طریق مبالغ اجاره کمتر از نرخ بازار در آینده جبران شود. در این حالت، زیان باید متناسب با مبالغ اجاره طی دوره‌ای که انتظار می‌رود از دارایی استفاده شود، مستهلک گردد. اگر قیمت فروش بیش از ارزش منصفانه باشد، مبلغ مازاد باید طی دوره‌ای که انتظار می‌رود از دارایی اجاره‌ای استفاده شود، مستهلک گردد.
در اجاره‌های عملیاتی، اگر ارزش منصفانه دارایی در زمان فروش و اجاره مجدد کمتر از مبلغ دفتری دارایی باشد، باید فوراً زیانی معادل تفاوت مبلغ دفتری و ارزش منصفانه شناسایی شود.اگر در اجاره‌های عملیاتی، ارزش منصفانه در تاریخ فروش و اجاره مجدد کمتر از مبلغ دفتری باشد، زیان شناسایی می‌شود. در مورد اجاره‌های سرمایه‌ای چنین تعدیلی لازم نیست، مگر اینکه دارایی کاهش ارزش داشته باشد که در این صورت، طبق استاندارد حسابداری شماره 32 با عنوان “کاهش ارزش دارایی‌ها”، مبلغ دفتری دارایی به مبلغ قابل بازیافت کاهش داده می‌شود.
خلاصه استاندارد شماره 21 حسابداری
هدف استاندارد حسابداری شماره 21 تجویز رویه‌های حسابداری و افشای مناسب برای اجاره‌های سرمایه‌ای و عملیاتی توسط اجاره‌دهنده و اجاره‌کننده است. اجاره ابزاری است که واحد تجاری از طریق آن حق خرید یا استفاده از دارایی‌ها را بدست می‌آورد. در قراردادهای اجاره به شرط تملیک، اجاره‌دهنده موظف است در صورت عمل به شرایط قرارداد توسط اجاره‌کننده، مالکیت قانونی دارایی مورد اجاره را در پایان مدت اجاره به وی انتقال دهد. بنابراین الزامات این استاندارد در مورد حسابداری قراردادهای اجاره به شرط تملیک نیز کاربرد دارد.
جمع بندی
استاندارد حسابداری شماره ۲۱ با تفکیک بین اجاره‌های عملیاتی و سرمایه‌ای، به شفافیت و دقت بیشتر در گزارشگری مالی کمک می‌کند. این استاندارد از طریق ارائه راهکارهای شناسایی و اندازه‌گیری برای اجاره‌های مختلف، هم برای اجاره‌دهنده و هم اجاره‌کننده، نقش مهمی در ارائه تصویری منصفانه و واقعی از وضعیت مالی واحدهای تجاری دارد. اجرای صحیح این استاندارد منجر به بهبود کیفیت گزارش‌های مالی و افزایش اعتماد ذینفعان به اطلاعات مالی واحدهای تجاری می‌شود.
سوالات متداول
1. انواع اجاره کدامند؟
اجاره سرمایه‌ای، اجاره عملیاتی
2. هدف استاندارد حسابداری شماره 21 چیست؟
هدف این استاندارد، تعیین روش‌های حسابداری و افشای مناسب برای اجاره‌های سرمایه‌ای و عملیاتی توسط اجاره‌دهنده و اجاره‌کننده است.
دیدگاهتان را بنویسید
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
با سلام و عرض ادب
از ارائه شفاف این مبحث از شما سپاسگزاری کرده و سوالم از شما این هست که آیا شرکت واسطه گری جهت اجاره یک محل جزو کدام دسته بندی اجاره قرار می گیرد؟(مثل سایتهای ارائه دهنده خدمات اجاره ویلا و منزل در شهرهای دیگر)
سلام. بله در طبقه اجاره ای سرمایه ای قرار می‌گیرند