حسابرسی داخلی چیست؟ مراحل، اهداف و نحوه گزارش دهی

حسابرسی داخلی یک فعالیت مستقل و مشاوره‌ای است که هدف آن اضافه کردن ارزش و بهبود عملیات سازمانی است. این فرایند به سازمان‌ها کمک می‌کند تا با مدیریت بهتر ریسک‌ها، کنترل‌ها و فرایندهای مدیریتی، به اهداف خود دست یابند. در این مقاله، جوانب مختلف حسابرسی داخلی مورد بررسی قرار می‌گیرد، از جمله تعریف، اهداف و نقش حسابرسان داخلی در سازمان‌ها.

حسابرسی داخلی چیست؟

حسابرسی داخلی یک فعالیت مستقل و عینی برای ارزیابی فعالیت‌ها و فرایندهای داخلی سازمان‌ها است. این فعالیت به منظور بهبود کارایی و اثربخشی عملیات و تضمین تطابق با قوانین و مقررات انجام می‌شود. حسابرسی داخلی همچنین شامل ارائه توصیه‌هایی برای بهبود روندها و کاهش ریسک‌های موجود است.

مراحل حسابرسی داخلی

مراحل انجام حسابرسی داخلی، با توجه به اندازه و نوع فعالیت سازمان‌ها، ممکن است تغییراتی داشته باشد، اما عموماً شامل گام‌های زیر است:

۱. تعیین اهداف و نیازهای حسابرسی

این مرحله شامل شناسایی نیازهای سازمان و مسائل مالی و عملیاتی است. حسابرسان اهداف مشخصی را بر اساس نوع فعالیت سازمان و مدیریت ریسک تعیین می‌کنند تا روند حسابرسی به‌طور مؤثر آغاز شود.

۲. برنامه‌ریزی و سازماندهی فرآیند حسابرسی

در این بخش، برنامه‌ریزی دقیق با تعیین زمان‌بندی، تخصیص منابع و تقسیم وظایف انجام می‌شود. هدف این است که هر مرحله از حسابرسی با کارایی بالا و بدون وقفه پیش برود.

۳. شناسایی ریسک‌ها و بررسی کنترل‌های داخلی

این مرحله به شناسایی ریسک‌های موجود و ارزیابی کنترل‌های داخلی اختصاص دارد. هدف، کشف نقاط ضعف سیستم و ارائه راهکارهایی برای تقویت و بهبود آن‌هاست.

۴. گردآوری داده‌ها و مستندات مورد نیاز

حسابرسان در این گام تمامی مستندات، فرم‌ها و گزارش‌های لازم را جمع‌آوری می‌کنند تا اطلاعات کافی برای تحلیل وضعیت فعلی سازمان در دسترس باشد.

۵. تحلیل یافته‌ها و ارزیابی عملکرد

تمامی داده‌ها و مستندات جمع‌آوری شده به دقت بررسی و تحلیل می‌شوند تا نقاط ضعف، مشکلات و فرصت‌های بهبود شناسایی شوند.

۶. تهیه و ارائه گزارش نهایی

حسابرسان پس از تحلیل داده‌ها، نتایج و توصیه‌های خود را به‌صورت یک گزارش جامع و دقیق به مدیران ارشد ارائه می‌دهند تا تصمیم‌گیری‌های بهتری صورت گیرد.

۷. پیگیری اجرای توصیه‌ها و اقدامات اصلاحی

آخرین مرحله شامل پیگیری برای اطمینان از اجرای پیشنهادات و ارزیابی میزان بهبود شرایط پس از اعمال تغییرات است. این پیگیری‌ها به تثبیت نتایج و حفظ بهره‌وری کمک می‌کند.

اهداف حسابرسی داخلی

حسابرسی داخلی اهداف متعددی دارد که شامل موارد زیر است:

• شناسایی و کاهش ریسک‌های سازمان
• ارزیابی اثربخشی کنترل‌های داخلی و انطباق با قوانین
• بهبود کارایی عملیات و کنترل بودجه
• نظارت بر گردش مالی و اطمینان از صحت گزارش‌ها
• شناسایی هدررفت منابع و بهینه‌سازی دارایی‌ها

وظایف حسابرس داخلی

به طور کلی، وظایف حسابرس داخلی شامل موارد زیر است:

گزارش دهی حسابرسی داخلی

گزارش حسابرسی داخلی جامع باید شامل این موارد باشد:

• بخش تحلیل ریسک
• مراحل بررسی کنترل‌های داخلی مرتبط با گزارشگری مالی
• روش‌ها و فرآیندهای اجرایی
• شناسایی فعالیت‌های کلیدی
• تعیین سطح و حوزه‌های ریسک
• پیشنهادهای بهبود کنترل داخلی
• فرصت‌های بهبود در فرآیند تولید
• فرصت‌های بهبود در استراتژی‌های بازاریابی و فروش
• پیشنهادهای بهبود برای مدیریت منابع انسانی
• راهکارهای بهبود مدیریت نقدینگی و وجوه
• پیشنهادهای بهبود برای چرخه فروش، درآمدها، بدهی‌ها و دریافت‌ها
• راهکارهای بهبود برای چرخه خرید، هزینه‌ها، بستانکاران و پرداخت‌ها
• پیشنهادهای بهبود در مدیریت موجودی کالا و مواد اولیه
• تطبیق بودجه و عملکرد سالانه به‌صورت خلاصه
• تحلیل جایگاه رقابتی شرکت در مقایسه با رقبا
• بررسی و تحلیل صورت‌های مالی

تفاوت حسابرسی داخلی و حسابرسی مستقل

حسابرسی داخلی و حسابرسی مستقل دو نوع حسابرسی هستند که اهداف و فرایندهای متفاوتی دارند. حسابرسی داخلی به ارزیابی کارایی و اثربخشی کنترل‌های داخلی و فرآیندهای عملیاتی یک سازمان توسط پرسنل داخلی آن سازمان می‌پردازد و هدفش بهبود عملکرد و شناسایی نقاط ضعف است. در مقابل، حسابرسی مستقل توسط حسابرسان خارجی انجام می‌شود و بر بررسی صحت و اعتبار صورت‌های مالی تمرکز دارد، به‌طوری‌که اعتبار این اطلاعات برای ذینفعان مانند سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان تأیید شود. به‌طور کلی، حسابرسی داخلی به بهینه‌سازی و نظارت بر عملکرد داخلی معطوف است، در حالی‌که حسابرسی مستقل به تأیید صحت گزارش‌های مالی و انطباق با استانداردهای مالی مرتبط می‌پردازد.

جمع بندی

حسابرسی داخلی ابزاری کلیدی برای ارتقای سطح عملکرد سازمان‌ها و تضمین انطباق با استانداردها و قوانین است. با انجام این فرایند، سازمان‌ها می‌توانند به طور مستمر عملکرد خود را بهبود دهند و با چالش‌ها و ریسک‌های پیش روی خود به شکلی مؤثرتر مقابله کنند.

سوالات متداول