حسابهای دائمی و موقت در حسابداری؛ ماهیت، تفاوت و بستن حساب
مطالعه متمرکز
در سیستم‌های حسابداری برای مدیریت بهتر اطلاعات مالی، حسابها به دو دسته حسابهای دائمی و موقت تقسیم می‌شوند. این تقسیم‌بندی برای پیگیری وضعیت مالی بلند مدت و کوتاه مدت کاربرد دارد. درک تفاوت‌های بین این دو نوع حساب، به حسابداران و مدیران مالی برای تصمیم‌گیری‌های عالی در زمینه تخصیص منابع، تحلیل و سودآوری کمک می‌کند.
اهمیت حسابهای دائمی و موقت
انتقال برخی از حسابها به دورهٔ مالی جدید به منظور شروع دورهٔ مالی و اختتام برخی دیگر از حسابها به منظور اختتام دورهٔ مالی و مانده‌گیری از آن‌ها، ضرورت شناخت حسابهای دائمی و موقت را آشکار می‌کند. هدف از تفکیک حسابها به حسابهای دائمی و موقت آن است که دورهٔ مالی بعدی سازمان با یک تراز صفر برای تمامی حسابهای موقت آغاز شود.
بیشتر بخوانید: ترازنامه حسابداری چیست؟
انواع حسابها در حسابداری
انواع حسابها از نظر مانده‌گیری و بسته شدن در پایان دوره به سه گروه ذیل تقسیم می‌شوند:
- حساب دائمی (Permanent Account)
- حساب موقت (Temporary Account)
- حساب مختلط
در ادامه به منظور انتقال یا عدم انتقال حسابهای مالی به دورهٔ مالی بعد لازم است که اطلاعاتی در مورد ماهیت حسابهای دائمی و موقت داشته باشیم.
حسابهای دائمی
حسابهای دائمی حساب‌هایی هستند که ماندهٔ آن‌ها از یک دورهٔ مالی به دورهٔ بعد منتقل می‌شوند. تمام حساب هایی که مستقیماً در ترازنامه درج می‌شوند یعنی دارایی، بدهی و سرمایه مالک جزء حسابهای دائمی به شمار می‌آیند.
از آنجایی که حسابهای دائمی از زمان تأسیس یک بنگاه اقتصادی افتتاح می‌شوند و ماندهٔ آن‌ها از یک دورۀ مالی به دورۀ مالی بعد منتقل میشود، به حسابهای واقعی یا حساب ترازنامه‌ای نیز معروف هستند.
انواع حسابهای دائمی
- حسابهای دارایی (Assets): شامل وجوه نقد، حسابهای دریافتنی، موجودی کالا، ساختمان‌ها و سایر دارایی‌ها.
- حسابهای بدهی (Liabilities): شامل حسابهای پرداختنی، وام‌ها و بدهی‌های بلندمدت.
- حساب سرمایه (Owner’s Capital): سرمایه‌گذاری صاحبان شرکت و سود انباشته.
در انتهای دورهٔ مالی به منظور انتقال این حسابها به دورهٔ مالی بعد، اقلام حساب دارایی که ماهیتی بدهکار دارند را بستانکار و اقلام حساب بدهی و سرمایه که ماهیتی بستانکار دارند را بدهکار می‌کنند.
حسابهای موقت
به حساب‌هایی گفته میشود که ماندهٔ آن‌ها از یک دورهٔ مالی به دورهٔ مالی بعدی منتقل نمی‌شود. کلمهٔ موقت، بیانگر خوبی برای این حسابها است. زیرا آن‌ها فقط در طی یک دورهٔ مالی و جهت طبقه‌بندی و محاسبهٔ تغییرات حاصل در حساب حقوق صاحبان سرمایه افتتاح می‌شوند.
حسابهای موقت در طی این مدت، تنها افزایش‌ها را نشان می‌دهند و نمی‌توانند کاهش‌ها را نشان دهند و سرانجام در پایان دورۀ مالی بسته می‌شوند. حسابهای موقت در ترازنامه نمایش داده نمی‌شوند، اما نتیجه نهایی آن‌ها، یعنی تفاوت بین درآمد و هزینه (سود یا زیان خالص) و همچنین برداشت مالک، در صورت سرمایه منعکس میشود.
انواع حسابهای موقت
کلیه حساب‌هایی که در صورت سود و زیان گزارش می‌شوند، حسابهای موقت محسوب می‌شوند. حسابهای صورت سود و زیان شامل درآمد، هزینه و برداشت است.
این حسابهای موقت باعث تغییر سرمایه مالک میشود. کسب درآمد باعث افزایش سرمایه مالک میشود و وقوع هزینه‌ها باعث کاهش سرمایه مالک میشود. حسابهای درآمد و هزینه را حساب سود و زیان می‌گویند.
حسابهای مختلط
حسابهای مختلط شامل مجموعه‌ای از حسابهای دائمی و موقت است. در واقع در پایان سال مالی این دسته از حسابها به حساب موقت یا به حساب دائم تبدیل می‌شوند. مانند حسابهای پیش پرداخت اجاره یا پیش پرداخت درآمد که در نهایت می‌توان آن را به دو دسته حساب دائم تقسیم کرد.
ماهیت حسابهای دائمی و موقت
| دارايی ها | بدهی ها | سرمايه | درآمد و فروش | هزينه و خريد | |||||
| دائم | دائم | دائم | موقت | موقت | |||||
| افزايش | كاهش | افزايش | كاهش | افزايش | كاهش | افزايش | كاهش | افزايش | كاهش |
| بدهكار | بستانكار | بستانكار | بدهكار | بستانكار | بدهكار | بستانكار | بدهكار | بدهكار | بستانكار |
تفاوت حساب های دائمی و موقت
| ویژگی | حسابهای دائم | حسابهای موقت |
| مانده حساب | به دوره مالی بعدی منتقل میشود | در پایان دوره مالی بسته میشود |
| ماهیت | دارایی، بدهی و سرمایه را نشان می‌دهد. | درآمد، هزینه و برداشت را نشان می‌دهد. |
| انواع حساب | دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام | درآمدها، هزینه‌ها و برداشت‌ها |
| بستن حساب | نیازی به بستن حساب ندارد | در پایان دوره مالی بسته و به سود و زیان منتقل میشود |
| نمایش در صورت مالی | در ترازنامه نمایش داده میشود | در صورت سود و زیان نمایش داده میشود |
بستن حسابهای دائمی و موقت
بستن حساب ها به معنای صفر کردن مانده حسابها در پایان دورهٔ مالی است. این فرآیند با ثبت اسناد حسابداری انجام میشود، به این صورت که حساب‌هایی که مانده بدهکار دارند، بستانکار می‌شوند و حساب‌هایی که مانده بستانکار دارند، بدهکار می‌شوند. این عملیات باعث صفر شدن مانده حسابها میشود و به این ترتیب، حسابها برای شروع دورۀ مالی جدید آماده خواهند بود.
برای مشخص نمودن سود و زیان دورهٔ مالی و انتقال مانده حسابهای دائم به دورهٔ مالی بعد و صدور سند افتتاحیه و با در نظر گرفتن نوع حسابهای دائمی و موقت بستن حسابها انجام میشود. برای بستن حسابهای پایان سال، ابتدا باید ماندهٔ همهٔ حسابهای موقت با یک حساب دائم بسته شود و پس از آن ماندهٔ همهٔ حسابهای دائمی بسته شده و به عنوان افتتاحیه، به دورهٔ مالی بعدی انتقال پیدا کند.
نکته مهم
در پایان هر دورهٔ مالی، ماندهٔ حسابهای موقت صفر خواهد بود و این حسابها در دورهٔ مالی بعدی موجودی ندارند و با ماندهٔ صفر شروع می‌شوند.
بستن حسابهای موقت
حسابهای موقت یا حساب سود و زیانی (درآمد و هزینه) حساب‌هایی هستند که از دورهٔ قبل مانده نپذیرفته و به دورهٔ بعد نیز انتقال نمی‌یابند. این گروه از حسابها در طول دورهٔ مالی یا در پایان سال مالی باید بسته شوند و ماندهٔ آن‌ها صفر شود. حسابهای موقت از طریق حساب سود و زیان بسته می‌شوند.
حساب سود و زیان یک نوع حساب موقت به شمار می‌آید. ماندهٔ این حساب، نشان‌دهنده سود یا زیان شرکت است. اگر در ماندهٔ این حساب، هزینه‌ها نسبت به درآمدها بیشتر باشد، مانده حساب بدهکار بوده و این امر بیانگر زیان شرکت است. در صورتی که مانده درآمدها بیشتر از هزینه‌ها باشد، مانده حساب سود و زیان، بستانکار بوده که نشان‌دهندهٔ سود شرکت است.
ثبت حسابداری بستن حسابهای موقت
بستن حسابهای موقت درآمد و فروش با حساب خلاصه سود و زیان
| شرح | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| درآمد و فروش | ** | |
| خلاصه سود و زیان | ** |
بستن حساب موقت هزینه با حساب خلاصه سود و زیان
| شرح | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| خلاصه سود و زیان | ** | |
| هزینه‌ها | ** |
در پایان بستن حسابهای موقت اگر مانده حساب خلاصه سود و زیان بستانکار باشد، در این حالت مانده حساب خلاصه سود و زیان را بدهکار و حساب سود (زیان) انباشته را بستانکار در نظر می‌گیریم.
| شرح | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| خلاصه سود و زیان | ** | |
| سود (زیان) انباشته | ** |
و اگر مانده حساب خلاصه سود و زیان بدهکار شده باشد، در اینجا مانده حساب خلاصه سود و زیان را بستانکار و حساب سود (زیان) انباشته را بدهکار درنظر می‌گیریم.
| شرح | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| سود (زیان) انباشته | ** | |
| خلاصه سود و زیان | ** |
بستن حسابهای دائمی
بعد از بستن حسابهای موقت، نوبت به بستن حسابهای دائمی می‌رسد. ابتدا حسابهای دائمی که دارای مانده بدهکارند (مثل دارایی) بستانکار و معادل جمع آن به حساب تراز اختتامیه بستانکار میشود. سپس حساب‌هایی که دارای مانده بستانکار هستند (مثل سرمایه و بدهی و ذخایر) به حساب تراز اختتامیه بدهکار میشود.
نکته مهم
در پایان هر دورۀ مالی بعد از زدن سند اختتامیه، هیچ سند دیگری نباید زده شود و آخرین شماره سند حسابداری، سند اختتامیه است.
جمع بندی
حسابهای دائمی و موقت دو جزء اصلی در سیستم حسابداری هستند که نقش مهمی در تهیه صورت‌های مالی دارند. حسابهای دائمی منعکس‌کننده وضعیت مالی شرکت در طول زمان هستند، در حالی که حسابهای موقت نتایج عملکرد مالی شرکت را در دوره‌های مشخص نشان می‌دهند.
سوالات متداول
1. حساب دائمی چیست؟
حسابهای دائمی حساب‌هایی هستند که ماندهٔ آن‌ها از یک دورهٔ مالی به دورهٔ بعد منتقل می‌شوند. کلیهٔ حسابهای قابل درج در ترازنامه یعنی دارایی، بدهی و سرمایه مالک جزء حسابهای دائمی به شمار می‌آیند.
2. حساب موقت چیست؟
به حساب‌هایی گفته میشود که ماندهٔ آن‌ها از یک دورهٔ مالی به دورهٔ مالی بعدی منتقل نمی‌شود.
دیدگاهتان را بنویسید
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
توضیح مختصر مفید و عالی ممنون
سلام خیلی ممنونم بابت مقاله عالی.
امکانش هست حساب مختلط رو بیشتر توضیح بدید ،💐🙏🏻
سپاسگزارم
سلام
بله حتما، در آپدیت جدید مقاله اضافه میشود.