ماده 82 قانون مالیات مستقیم چیست؟

ماده ۸۲ قانون مالیات‌ مستقیم یکی از مهم‌ترین ماده‌های قانون در زمینهٔ مالیات حقوق است. این ماده دربارهٔ حکم مشمولیت یا همان شمول مالیات بر درآمدهای حقوق توضیح می‌دهد و شرایط آن را بررسی می‌کند. در ادامه، به بررسی کامل و جامع ماده ۸۲ قانون مالیات‌ مستقیم می‌‌پردازیم.

تعریف ماده ۸۲ قانون مالیات‌ مستقیم

ماده ۸۲ قانون مالیات‌ مستقیم به عنوان اولین ماده از فصل سوم مالیات بر درآمد حقوق در ارتباط با اشخاص حقیقی است. بدین معنی که شخص حقیقی دریافت کننده حقوق مشمول مالیات بر درآمد حقوق است. در مقابل اگر شخص حقوقی وجوهی را بابت انجام خدمات داشته باشد، مشمول مالیات بر درآمد حقوق نبوده، بلکه مشمول فصل مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی می‌شود.

پرداخت کننده حقوق ممکن است شخص حقیقی یا شخص حقوقی باشد. بر این اساس در قانون مالیات‌های مستقیم، تفاوتی بین پرداخت کنندگان حقوق اعم از حقیقی یا حقوقی از نظر تکالیف قانونی مربوط به کسر و پرداخت مالیات بر درآمد حقوق وجود ندارد.

مالیات بر درآمد حقوق در ارتباط با اشخاص حقیقی است که در ایران اشتغال دارند. بنابراین هر شخص حقیقی اعم از ایرانی و خارجی بابت درآمد حقوق در ایران، مشمول مالیات بر درآمد حقوق می‌شوند، اما شخص حقیقی ایرانی که در خارج از ایران اشتغال داشته و از آن‌جا حقوق دریافت می‌کند، مشمول مالیات بر درآمد حقوق دولت ایران نخواهد بود. درآمد مشمول بر مالیات حقوق صرفاً نقد نبوده و می‌تواند به صورت غیر نقدی هم باشد، مانند برنج و روغن و خواروبار.

مالیات بر درآمد حقوق چیست؟

مالیات بر درآمد حقوق، نوعی از مالیات مستقیم است که بر درآمدهای حاصل از کار اشخاص حقیقی به دست می‌آید و به طور معمول از حقوق و مزایای کارکنان کسر می‌شود. کارفرما به عنوان نماینده سازمان امور مالیاتی موظف است که این مالیات را از حقوق کارکنان کسر و به سازمان امور مالیاتی پرداخت کند. در ابتدا، می‌توان به‌طور خلاصه اشاره کرد که اشخاص حقیقی دارای منابع مختلف درآمدی هستند. یکی از این منابع درآمدی، درآمدی است که از تسلیم نیروی کار به دست می‌آید. این نوع درآمد تحت عنوان مالیات بر درآمد حقوق شناسایی شده و مشمول فصل مالیات بر درآمد حقوق می‌شود.

منبع دیگری از درآمد برای اشخاص حقیقی، درآمد ناشی از سرمایه است، نظیر سود سپرده‌های بانکی و درآمد حاصل از سهام. علاوه بر این، برخی از افراد ممکن است درآمدی داشته باشند که هم از تسلیم نیروی کار و هم از سرمایه به دست آید که به آن مشاغل گفته می‌شود. اکنون می‌توان به مهم‌ترین و مبنایی‌ترین ماده فصل مالیات بر درآمد حقوق اشاره کرد:

نکته مهم در این ماده این است که تنها شخص حقیقی می‌تواند به‌عنوان حقوق‌بگیر (کارمند) محسوب شود، در حالی که کارفرما می‌تواند هم حقیقی و هم حقوقی باشد. تحلیل دیگری که می‌توان در مورد این ماده ارائه داد، به‌ویژه در خصوص اشتغال در ایران است. به نظر می‌رسد هدف از تصریح به ویژگی «اشتغال در ایران»، تأکید بر لزوم حضور پرداخت‌کننده حقوق در ایران نباشد. بنابراین، در مواردی که پرداخت‌کننده حقوق از اشخاص مقیم خارج از کشور باشد، اگر تسلیم نیروی کار در ایران انجام شده باشد، مشمول مالیات بر درآمد حقوق خواهد بود.

دربارهٔ تسلیم نیروی کار می‌توان دو حالت را در نظر گرفت:

• حالت اول: حالت کارمزدی که ممکن است پروژه‌ای باشد.
• حالت دوم: حالت ساعتی که مطابق با قانون کار تعیین می‌شود.

پرداخت مالیات حقوق، بر عهده کیست؟

مالیات حقوق یک مالیات تکلیفی است، به این معنا که خود اشخاص حقیقی که درآمدشان را از تسلیم نیروی کار به دیگران اعم از حقیقی یا حقوقی به دست می‌آورند، مستقیماً پرداخت‌کننده مالیات نیستند. این مالیات توسط واسطه‌ای به نام کارفرما از مودی دریافت می‌شود. کارفرما موظف است قبل از پرداخت حقوق به پرسنل، مبلغ مالیات را از حقوق آن‌ها کسر کرده و پس از آن، حقوق خالص را به حساب آن‌ها واریز کند. بنابراین، پرسنل هیچ‌گونه مسئولیتی در پرداخت مالیات حقوق خود ندارند و این وظیفه بر‌عهدهٔ کارفرما است که مالیات مربوطه را کسر کرده و به‌موقع به سازمان امور مالیاتی پرداخت کند.

تبصره ماده ۸۲ قانون مالیات‌ مستقیم

با توجه به تبصره ماده ۸۲ قانون مالیات‌ مستقیم، درآمد حقوقی که یک شخص در مدت مأموریت خود در خارج از کشور دریافت می‌کند، حتی اگر کار در خارج از کشور انجام شود، مشمول مالیات خواهد بود. این بدان معناست که سازمان‌های ایرانی و حتی شرکت‌های مقیم ایران که به کارکنان خود مأموریت‌های خارج از کشور واگذار می‌کنند، همچنان موظف به کسر مالیات از درآمد آن‌ها هستند. این امر نشان‌دهندهٔ اهمیت تطبیق قوانین مالیاتی با شرایط مختلف و تغییرات جهانی است.

نحوه محاسبه مالیات بر درآمد حقوق ماده ۸۲ قانون مالیات‌ مستقیم

یکی از دغدغه های افراد شاغل، محاسبه مالیات حقوق است که چه میزان از حقوق دریافتی مشمول یا معاف از  مالیات است؟ مالیات بر درآمد حقوق، بر‌اساس نرخ‌های تصاعدی ماده ۱۳۱ قانون مالیات های مستقیم محاسبه می‌شود. در سال ۱۴۰۳، سقف معافیت مالیات بر درآمد حقوق برابر با ۱۲۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال تعیین شده است. این بدین معناست که حقوق ماهیانه کمتر از این میزان مشمول مالیات حقوق نخواهد شد. برای این‌ کار، ابتدا حقوق ناخالص فرد محاسبه شده، سپس کسورات قانونی مانند بیمه، معافیت‌ها و سایر موارد کسر شده و در نهایت درصد مالیات بر درآمد اعمال می‌شود.

دستورالعمل ماده ۸۲ قانون مالیات‌ مستقیم

با توجه به ابهامات مطرح شده در خصوص حقوق پرداختی به بازنشستگان صندوق‌های مختلف بازنشستگی و سایر اشخاصی که حقوق اصلی خود را از منابع دیگر دریافت کرده و مجدداً به صورت تمام‌وقت یا نیمه‌وقت با دیگر اشخاص یا سازمان‌ها همکاری کرده و حقوق دریافت می‌‌کنند، سازمان امور مالیاتی در بخشنامه این ماده اعلام کرده است که:

وجوه پرداختی به بازنشستگان

این مالیات پس از کسر معافیت مقرر در ماده ۸۴ قانون مالیات‌های مستقیم (با رعایت شرایط مربوطه، از جمله عدم استفاده از معافیت موضوع ماده ۸۴ به دلیل دریافت درآمد از حقوق دیگر) محاسبه و مطابق با مقررات ماده ۸۵ قانون مالیات‌های مستقیم، از حقوق دریافتی کسر و به حساب سازمان امور مالیاتی کشور واریز خواهد شد.

پرداختی به شاغلان در دو سازمان

جرایم ماده ۸۲ قانون مالیات‌ مستقیم

در مواردی که پرداخت‌کنندگان حقوق مالیات متعلق را در موعد مقرر پرداخت نکنند یا کمتر از میزان واقعی پرداخت کنند، سازمان امور مالیاتی موظف است مالیات متعلق را به همراه جرایم مقرر در این قانون محاسبه کرده و از پرداخت‌کنندگان حقوق که در حکم مودی هستند، به موجب برگه تشخیص، با رعایت مهلت‌های تعیین‌شده در ماده ۱۵۷ این قانون، مطالبه کند. حکم این ماده همچنین نسبت به مشمولان ماده ۸۸ این قانون نیز قابل اجرا است.

در این راستا، دو ماده از فصل جرایم مالیاتی قانون مالیات‌های مستقیم به‌طور ویژه به این موضوع ارتباط دارد: ماده ۱۹۷ و ماده ۱۹۹

عدم تسلیم یا تسلیم خلاف واقع

عدم کسر و ایصال مالیات

جمع‌بندی

ماده ۸۲ قانون مالیات‌ مستقیم، به مالیات بر درآمد حقوق اشخاص حقیقی اشاره دارد و شامل درآمدهای نقدی و غیرنقدی می‌شود. پرداخت‌کنندگان حقوق (اعم از حقیقی یا حقوقی) موظفند مالیات متعلقه را کسر و به اداره امور مالیاتی پرداخت کنند. این ماده برای درآمدهای حاصل از اشتغال در ایران یا مأموریت‌های خارج از کشور با منبع ایرانی اعمال می‌شود. با توجه به اهمیت این ماده، آگاهی از مفاد آن برای پرداخت‌کنندگان و دریافت‌کنندگان حقوق ضروری است.

سوالات متداول