مالیات شرکت های سهامی خاص؛ انواع مالیات و معافیت ها

شرکت‌های سهامی خاص به‌عنوان یکی از رایج‌ترین ساختارهای حقوقی، نقش مهمی در اقتصاد کشور ایفا می‌کنند. این شرکت‌ها که سرمایه آن‌ها به سهام تقسیم شده و مسئولیت سهامداران محدود به میزان سرمایه‌گذاری آن‌ها می‌شود، مشمول قوانین مالیاتی خاصی هستند. در این مقاله از محاسبان، به بررسی مالیات شرکت های سهامی خاص می‌پردازیم.

مالیات شرکت های سهامی خاص

مالیات شرکت های سهامی خاص شامل مجموعه‌ای از تعهدات مالی است که این شرکت‌ها بر‌اساس قوانین مالیاتی، به‌ویژه قانون مالیات‌های مستقیم، موظف به پرداخت آن هستند. این مالیات‌ها مطابق با درآمد، دارایی‌ها، نقل‌وانتقال سهام و سایر فعالیت‌های اقتصادی شرکت محاسبه می‌شوند.

انواع مالیات شرکت های سهامی خاص

مالیات شرکت های سهامی خاص انواع مختلفی دارند که هر یک طبق نوع فعالیت و دارایی‌های شرکت محاسبه می‌شوند:

• مالیات بر درآمد
• مالیات نقل و انتقال سهام
• مالیات ادغام
• مالیات بر اموال و املاک
• مالیات سود بانکی
• مالیات بر ارزش افزوده

1. مالیات بر درآمد شرکت های سهامی خاص

مالیات بر درآمد شرکت‌ های سهامی خاص در ایران با نرخ 25 درصد از مجموع درآمد سالیانه محاسبه می‌شود. این شرکت‌ها مکلف‌اند در پایان هر سال مالی، کل درآمد را به سازمان امور مالیاتی گزارش‌ دهند. پس از بررسی و حسابرسی توسط ممیزان مالیاتی، 25 درصد از درآمد سالیانه آن‌ها به عنوان مطالبات مالی شناسایی خواهد شد. مالیات بر درآمد شرکت‌های سهامی خاص در تمامی درآمدهای کسب‌شده در طول یک سال مالی دریافت می‌شود.

این درآمدها شامل موارد زیر است:

• تمامی درآمدهای حاصل از فعالیت‌های انتفاعی شرکت سهامی خاص، فعالیت های انجام شده در داخل یا خارج از ایران.
• درآمدهای ناشی از فعالیت‌های انتفاعی اشخاص حقوقی ایرانی که با هدف تقسیم سود انجام نشده است.
• درآمدهای کسب شده توسط اشخاص حقوقی خارجی یا مؤسسات مقیم خارج از ایران، به استثنای مؤسسات بیمه خارجی که از طریق قبول بیمه اتکایی از مؤسسات بیمه ایرانی درآمد کسب می‌کنند.

2. مالیات نقل و انتقال سهام شرکت های سهامی خاص

مالیات نقل و انتقال سهام با توجه به نوع شرکت با نرخ‌های زیر محاسبه می‌شود:

2.1. مالیات نقل و انتقال سهام به اشخاص حقیقی و حقوقی و شرکت های غیر بورسی

براساس تبصره ۱ ماده ۱۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم، هرگونه نقل و انتقال سهام، سهم‌الشرکه و یا حق‌تقدم آن‌ها در شرکت‌های غیر بورسی، مشمول مالیات مقطوعی با نرخ ۴ درصد ارزش اسمی سهام یا سهم‌الشرکه منتقل‌ شده می‌شود. پیش از انجام معامله باید این مالیات را به حساب سازمان امور مالیاتی کشور واریز کرد. دفاتر اسناد رسمی موظف‌اند که هنگام تنظیم و ثبت نقل و انتقال سهام یا سهم‌الشرکه، گواهی پرداخت این مالیات را از انتقال‌دهنده دریافت کرده و در پرونده ثبت کنند.

2.2. مالیات نقل و انتقال به شرکت های بورسی و بازار خارجی

بر‌اساس ماده ۱۴۳ مکرر الحاقی قانون مالیات‌های مستقیم، نقل و انتقال سهام یا حق تقدم سهام شرکت‌ها اعم از ایرانی و خارجی در بورس‌ها یا بازارهای خارج از بورس دارای مجوز، مشمول مالیات مقطوع به نرخ ۰.۵ درصد از ارزش فروش سهام یا حق تقدم سهام می‌شوند. این مالیات تنها مالیات قابل اعمال است و هیچ گونه مالیات دیگری، از جمله مالیات بر درآمد ناشی از نقل و انتقال سهام یا مالیات بر ارزش افزوده از طرفین دریافت نمی‌کنند. 

2.3. مالیات نقل و انتقال سهام بی نام

نقل و انتقال سهام بی‌نام مشمول مالیاتی معادل ۴ درصد ارزش معامله است. از آنجا که سهام بی‌نام همانند «وجه حامل» تلقی می‌شود، مالکیت آن صرفاً با در اختیار داشتن فیزیکی برگه سهام تحقق می‌یابد و انتقال آن بدون نیاز به تشریفات خاصی صورت می‌گیرد. با توجه به ماهیت خاص این نوع سهام، تبصره ۲ ماده ۱۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم، شرکت‌ها را مکلف کرده است که در زمان نقل و انتقال سهام، موارد زیر را رعایت کنند:

• درج دقیق لیست به‌روز صاحبان سهام در صورت‌جلسه انتقال یا صورت‌جلسه مجمع عمومی.
• ارائه گواهی پرداخت مالیات نقل و انتقال سهام از اداره مالیاتی مربوطه.
• دریافت کپی کارت ملی و صفحه اول شناسنامه سهامدار جدید به عنوان مدارک هویتی.

3. مالیات ادغام شرکت های سهامی خاص

در صورت ادغام دو یا چند شرکت، تمامی تکالیف مالیاتی شرکت‌های ادغام‌ شده بر‌عهدهٔ شرکت جدید یا شرکت موجود خواهد بود. تکالیف مالیاتی شرکت ادغام‌ شده به شرح زیر است:

• طبق قانون، هرگونه درآمدی که به دلیل ادغام به سهامداران تعلق گیرد، مشمول مالیات خواهد بود.
• استهلاک دارایی‌های شرکت ادغام‌ شده باید مطابق روش و روال پیش از ادغام ادامه یابد.
• درآمد شرکت ادغام‌ شده در دوره انحلال مشمول مالیات نخواهد بود.
• انتقال دارایی‌های شرکت‌های ادغام‌ شده به شرکت جدید بر‌طبق ارزش دفتری، از پرداخت مالیات معاف است.

4. مالیات بر املاک و اموال شرکت های سهامی خاص

شرکت های سهامی خاص که مالک املاک یا مستغلات هستند، باید مالیات بر دارایی پرداخت کنند. این مالیات بر‌اساس ارزش معاملاتی املاک محاسبه می‌شود و جدا از مالیات بر درآمد است. همچنین، نقل‌وانتقال املاک مشمول مالیات ۵٪ ارزش معاملاتی می‌شود. شرکت‌ها باید دارایی‌های خود را به‌درستی ثبت کنند که از جریمه‌های ناشی از ارزیابی نادرست جلوگیری کنند.

5. مالیات سود بانکی شرکت های سهامی خاص

از سال ۱۴۰۱ اشخاص حقوقی باید مالیات سود بانکی با نرخ ۲۵% را پرداخت کنند. این مالیات را می‌توان از جدید‌ترین مالیات‌های تعیین شده به حساب آورد و اشخاص حقیقی از این مالیات معاف هستند، اما اشخاص حقوقی از جمله شرکت های سهامی خاص مشمول مالیات بر سود بانکی می‌شوند. لازم به توضیح است که شرکت‌های معدودی از پرداخت این مالیات معاف هستند. 

6. مالیات بر ارزش افزوده شرکت های سهامی خاص

مالیات بر ارزش افزوده برای شرکت‌های سهامی خاص فعال در زنجیرهٔ تأمین کالاها و خدمات اعمال می‌شود. نرخ این مالیات ۱۰٪ است و شرکت‌ها موظف‌اند آن را از مشتریان دریافت کرده و به سازمان امور مالیاتی پرداخت کنند. ثبت‌نام در سامانه مالیات بر ارزش افزوده و ارائه اظهارنامه‌های دوره‌ای ضروری است. 

اظهارنامه مالیاتی شرکت های سهامی خاص

اظهارنامه مالیاتی شرکت سهامی خاص سندی رسمی است که در آن اطلاعات مالی و عملکرد اقتصادی یک سال فعالیت شرکت، با هدف محاسبه و پرداخت مالیات به سازمان امور مالیاتی ارائه می‌شود. مهلت تسلیم اظهارنامه معمولاً تا پایان تیرماه سال بعد است.

در صورت اشتباه در محاسبات، شرکت‌ها تا یک ماه پس از مهلت تسلیم فرصت دارند که با ارائه مدارک، اشتباهات را اصلاح کنند. عدم ارائه اظهارنامه در مهلت مقرر، جریمه‌ای معادل ۳۰٪ مالیات متعلق و تأخیر در پرداخت مالیات، جریمه‌ای معادل ۲.۵٪ به ازای هر ماه تأخیر به دنبال دارد. استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری، دقت و کارایی در تهیه اظهارنامه را افزایش می‌دهد.

معافیت های مالیاتی شرکت های سهامی خاص

موارد معافیت مالیاتی شرکت های سهامی خاص شامل موارد زیر است:

• معافیت ۵۰ درصدی برای شرکت‌هایی که از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز دریافت کرده‌اند.
• شرکت‌های دانش‌بنیان سهامی خاص که از معافیت‌های ویژه‌ای برخوردارند.
• شرکت‌های فعال در حوزه مطبوعات و انتشارات، که مشمول معافیت‌های خاص این حوزه می‌شوند.
• واحدهای تولیدی و معدنی بخش خصوصی و تعاونی فعال در حوزه‌های کشاورزی، تولید و معدن.
• صادرکنندگان محصولات کشاورزی که از معافیت‌های صادراتی بهره‌مند می‌شوند.
• شرکت‌های ادغام‌ شده که از معافیت مالیاتی معادل ارزش دفتری دارایی‌های ادغام‌ شده برخوردار هستند.

این معافیت‌ها با هدف حمایت از فعالیت‌های تولیدی، فرهنگی و صادراتی و تشویق نوآوری و توسعه اقتصادی اعطا می‌شوند.

جمع‌بندی

در نهایت، مدیریت مالیات شرکت های سهامی خاص، نیازمند آگاهی دقیق از قوانین مالیاتی و انجام به‌موقع تکالیف قانونی است. مالیات بر درآمد، نقل‌وانتقال سهام، املاک، سود بانکی و ارزش افزوده از مهم‌ترین تعهدات مالی این شرکت‌ها محسوب می‌شود. تهیهٔ دقیق اظهارنامه مالیاتی و بهره‌مندی از معافیت‌های قانونی، مانند معافیت‌های دانش‌بنیان یا مناطق کمتر توسعه‌یافته، می‌تواند بار مالی شرکت را کاهش دهد.

سوالات متداول