معادله حسابداری چیست؟ اجزای معادله حسابداری + فرمول اساسی

معادله حسابداری به عنوان یکی از اصول حسابداری شناخته شده است و به کمک آن، می‌توانید تغییرات در دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام را محاسبه کنید. برای استفاده از معادله حسابداری به طور کامل و دقیق، لازم است تمامی معاملات مالی و عملیات شرکت به صورت دقیق و دوره‌ای ثبت شوند تا اطلاعات مورد نیاز برای محاسبه دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام در دسترس باشد.

فهرست مطالب

معادله حسابداری چیست؟

معادله حسابداری (Accounting Equation) که نام دیگر آن معادله ترازنامه یا معادله اساسی حسابداری است، پایه همه معادلات حسابداری است و توسط اطلاعات موجود در ترازنامه سازمان پشتیبانی می‌شود. معادله حسابداری پایه و اساس حسابداری دوگانه است به این معنی که هر ورودی در سمتی از معادله، ورودی دیگری در سمت دیگر معادله نیز دارد. همچنین این معادله تضمین می‌کند که ترازنامه متعادل باقی بماند و در صورت افزایش در قسمت بدهی، باید یک بخش از دارایی نیز ثبت شود.

فرمول معادله حسابداری

فرمول اصلی معادله حسابداری به شرح زیر است:
دارایی = بدهی + حقوق مالکانه
A (Asset) = L (Liabilities) + E (Equity)

اجزای معادله حسابداری

معادله حسابداری از سه بخش تشکیل می‌شود که در ادامه می‌خواهیم به بررسی آن‌ها بپردازیم. با توجه به اینکه حسابداری یک بخش مهم در سازمان‌های بزرگ یا کوچک است، یک حسابدار باید بداند در فرمول حسابداری، چه اجزا و عناصری باید مورد ثبت، نگهداری و تجزیه و تحلیل قرار گیرند.

اجزای معادله حسابداری عبارتند از:

دارایی ها
بدهی ها
حقوق صاحبان سهام

1. دارایی ها

اولین قسمت معادله حسابداری دارایی‌ها است. دارایی‌ها چیزهایی با ارزش هستند که متعلق به یک کسب و کارند و می‌تواند در حال حاضر یا در آینده برای کسب و کار مفید باشد. دارایی‌ها معمولا از موارد زیر تشکیل می‌شوند:

وجه نقد، معادل‌های نقدی یا دارایی‌های نقدی که ممکن است شامل اسناد خزانه و گواهی سپرده باشد.
حساب‌های دریافتنی، مبالغی را که مشتریان برای فروش محصولات به شرکت بدهکار هستند را فهرست می‌کند، بنابراین موجودی نیز یک دارایی محسوب می‌شود.
عمده‌ترین و اغلب بزرگترین دارایی با ارزش اکثر شرکت‌ها ماشین آلات، ساختمان‌ها و اموال آن شرکت است. این‌ها دارایی ثابت هستند که معمولاً برای چندین سال نگهداری می‌شوند.

2. بدهی ها

قسمت دوم معادله حسابداری بدهی‌ها است. بدهی‌ها در حسابداری تعهداتی هستند که یک موسسه نسبت به اشخاص و مؤسسات حسابداری دیگر دارد و ناشی از معاملات و رویدادهای گذشته می‌باشند و باید با پرداخت وجه نقد و یا تحویل موجودی کالا یا ارائه خدمات یا انتقال سایر اقلام دارایی‌ها که ارزش پولی دارند، تسویه گردند.

بیشتر بخوانید: روش های ثبت موجودی کالا

به عبارتی کلیه تعهداتی که یک شرکت یا مؤسسه در قبال اشخاص مختلف بر عهده دارد، به عنوان بدهی شناخته و ثبت می‌شوند. اعدادی که در ترازنامه جهت محاسبه توازن عملیات یک شرکت وارد می‌شوند، باید در پایان محاسبات حاصل عملیات تراز بودن دو طرف بدهکار و بستانکار را نشان دهند. بدهی‌ها ماهیت بستانکار دارند؛ با افزایش بستانکار و با کاهش بدهکار می‌شوند. بدهی‌ها شامل تمامی بدهی‌های شرکت مانند وام‌ها، سود بلند مدت، پرداخت نشده‌ها، اجاره و غیره هستند.

بدهی‌ها معمولا شامل موارد زیر است:

حسابهای پرداختنی
اجاره
مالیات
خدمات رفاهی
حقوق و دستمزد
سود سهام قابل پرداخت

3. حقوق صاحبان سهم

قسمت سوم معادله حسابداری حقوق صاحبان سهام است. درآمدی که سهامدار شرکت می‌تواند پس از پرداخت بدهی ادعا کند حقوق صاحبان سهام است. بخش حقوق صاحبان سهام معادله، پیچیده‌تر از مبلغی است که سرمایه‌گذاران به شرکت پرداخت می‌کنند. حقوق صاحبان سهام در واقع سرمایه گذاری اولیه آن‌ها به اضافه هر گونه سود بعدی، منهای زیان‌های بعدی، منهای هر گونه سود سهام یا سایر برداشت‌هایی است که به سرمایه گذاران پرداخت می‌شود.

معادله حسابداری چیست؟ اجزای معادله حسابداری + فرمول اساسی

اهمیت معادله حسابداری

در سیستم حرفه‌ای گزارش گیری مالی، ترازنامه نقش مهمی را ایفا می‌کند و کاربردهای گوناگونی دارد. ترازنامه، پیش از هر کاری مالکان را با نحوه مدیریت وضعیت دارایی یک واحد اقتصادی آشنا می‌کند. معادله حسابداری به شرکت‌ها کمک می‌کند تا وضعیت مالی (ترازنامه) خود را درک کرده و تصمیمات مالی بهتری بگیرند.

از کاربردهای معادله حسابداری عبور از مفاهیم مهمی مانند نقدینگی، ارزیابی سودآوری، تجزیه و تحلیل دارایی‌ها و بدهی‌ها و انجام تحلیل‌های مالی برای اهداف مختلف است. به طور کلی، معادله حسابداری یک ابزار مهم برای ارزیابی مالی شرکت است که به کمک آن می‌توانید به راحتی تغییرات در دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام را محاسبه کنید و از وضعیت مالی شرکت خود آگاهی پیدا کنید.

از آنجا که معادله اصلی حسابداری یکی از اصلی‌ترین مفاهیم حسابداری است، اهمیت آن برای شرکت‌ها و سازمان‌ها بسیار بالاست. در نتیجه، توصیه می‌شود که شرکت‌ها و سازمان‌ها به دقت از این مفهوم استفاده کرده و در تمام گزارش‌های مالی خود از آن استفاده کنند. همچنین، مهم است که کارشناسان حسابداری و مدیران مالی با مفهوم معادله حسابداری آشنا باشند و از آن در تصمیم‌گیری‌های مالی خود بهره‌مند شوند.

ماهیت حساب ها در حسابداری

ماهیت هر یک از اجزای معادله حسابداری به شرح زیر است:

ماهیت دارایی ها

ماهیت سرفصل دارایی‌ها و حساب‌های زیر مجموعه آن به طور ذاتی بدهکار است. یعنی در صورت خلق دارایی یا افزایش دارایی‌ها، قسمت راست ترازنامه یا حساب T افزایش پیدا می‌کند و بدهکار می‌شود. همچنین در صورت کاهش دارایی قسمت راست حساب T درگیر می‌شود و از طریق تاثیر رقم بستانکار مانده بدهکار را کاهش می‌دهد. پس ماهیت دارایی‌ها ذاتا بدهکار است و در صورت کاهش آن به مبلغ بستانکار آن از رقم بدهکار کسر می‌شود. ویژگی مشترک همه دارایی‌ها، دارا بودن منافع اقتصادی آتی (آینده) می‌باشد.

ماهیت بدهی ها و حقوق صاحبان سهام

ماهیت بدهی‌ها و ماهیت حقوق صاحبان سهام مشابه یکدیگر هستند و به طور ذاتی بستانکار می‌باشند و برعکس ماهیت دارایی‌ها عمل ‌می‌کنند. یعنی در صورت خلق یک بدهی یا افزایش حقوق صاحبان سهام قسمت چپ حساب T درگیر و بستانکار می‌شود و برعکس در صورت کاهش بدهی یا کاهش حقوق صاحبان سهام به دلیل بستانکار بودن ذاتی آن‌ها، قسمت راست ترازنامه درگیر و بدهکار می‌شود و در نهایت از مانده بستانکار کم می‌شود.

نکته مهم

حساب T و ترازنامه از نظر ماهیت، یکسان هستند یعنی طرف راست هر دو آن‌ها از نظر ذات و ماهیت بدهکار است و طرف چپ آن‌ها از نظر ماهیت و ذات حساب، بستانکار است.

معادله اساسی حسابداری

معادله اساسی حسابداری همان فرمول حسابداری است. اما چرا به آن معادله اساسی گفته می‌شود؟ از این جهت که معادله اساسی حسابداری، به طور مشخص اساس علم حسابداری را تشکیل می‌دهد و به عنوان یک امر انکارناپذیر بر تمام معادلات حسابداری حاکم است.

معادله اساسی حسابداری عبارت است از:
بدهی + حقوق صاحبان سهام = دارایی

محدودیت‌های معادله حسابداری

با اینکه معادله حسابداری همیشه ترازنامه را متعادل نگه می‌دارد، اما نمی‌تواند به‌ تنهایی معیاری برای ارزیابی عملکرد سازمان ارائه دهد. برای ارزیابی دقیق عملکرد سازمان، مدیران و سرمایه‌گذاران باید اعداد و ارقام را به دقت تجزیه و تحلیل کنند تا بتوانند تصمیمات درستی در مورد میزان بازدهی، کافی بودن سرمایه و امکان رشد بلندمدت اتخاذ کنند. بنابراین، تحلیل دقیق‌تر این اعداد برای ارزیابی واقعی وضعیت مالی شرکت ضروری است. همچنین، هر چند معادله حسابداری به ثبت دقیق معاملات کمک می‌کند، اما متعادل بودن ترازنامه به‌ تنهایی نمی‌تواند تضمینی برای جلوگیری از اشتباهات یا تقلب‌ها باشد.

جمع بندی

پایه تمامی فرایندهای حسابداری که انجام می‌شود بر اساس معادله حسابداری است و متخصصین این حوزه از این معادله استفاده می‌کنند. با استفاده از یک معادله حسابداری، می‌توانید بفهمید که آیا کل دارایی‌های یک شرکت با کل بدهی‌های آن و کل حقوق صاحبان سهام برابر است یا خیر.

معادله حسابداری یک رابطه واضح بین دارایی‌ها، بدهی‌ها، جریان نقدی و کل حقوق صاحبان سهام یک شرکت را حفظ می‌کند. معادله حسابداری برای حفظ یک تجارت حیاتی است و شرکت‌ها را قادر می‌سازد تا پیشرفت خود را ارزیابی کرده و سرمایه‌گذاران را جذب کنند.