استاندارد حسابداری شماره 8: حسابداری موجودی مواد و کالا
آیا تاکنون فکر کردهاید که یک شرکت تولیدی چگونه ارزش انبوه مواد اولیه، کالاهای نیمساخته و محصولات آماده فروش خود را در ترازنامه نشان میدهد؟ یا یک فروشگاه زنجیرهای بزرگ، چگونه ماندهٔ کالاهای خود را محاسبه و گزارش میکند؟ پاسخ این پرسشها در چارچوب استاندارد حسابداری شماره ۸ قرار دارد. این استاندارد در مورد یکنواختسازی رویهها، تعیین بهای تمام شده و نحوهٔ افشا است. در این مقاله از محاسبان، هرآنچه باید دربارهٔ استاندارد حسابداری شماره ۸ بدانید را شرح میدهیم.
خلاصه استاندارد شماره 8 حسابداری
استاندارد حسابداری شماره ۸ با عنوان حسابداری موجودی مواد و کالا، چارچوب دقیقی برای شناسایی، اندازهگیری، ارزشیابی و افشای موجودی مواد و کالا در صورتهای مالی ارائه میدهد. هدف اصلی این استاندارد، اطمینان از این است که موجودیها به عنوان یکی از اصلیترین داراییهای بسیاری از واحدهای تجاری به مبلغی منصفانه، قابل اتکا و قابل مقایسه در گزارشهای مالی منعکس شوند. این استاندارد با تکیه بر اصول IAS2 تنظیم شده و بر دو اصل مهم استوار است:
- سنجش موجودیها بر پایه بهای تمام شده
- ارزشگذاری پایان دوره بر پایه اقل بهای تمام شده یا خالص ارزش فروش
موجودی مواد و کالا در استاندارد شماره ۸
در استاندارد حسابداری شماره ۸، موجودی مواد و کالا شامل داراییهایی است که:
- برای فروش در جریان عادی فعالیت واحد تجاری نگهداری میشوند.
- در فرآیند تولید محصول یا ارائه خدمات مورد استفاده قرار میگیرند.
- برای مصرف در تولید یا ارائه خدمات، خریداری شده و نگهداری میشوند.
- ماهیت مصرفی دارند و بهطور غیرمستقیم در فعالیتهای واحد تجاری مصرف میشوند (مانند مواد کمکی و لوازم مصرفی تولید).
به بیان سادهتر، موجودی مواد و کالا آن بخش از داراییهای شرکت است که یا قرار است فروخته شود، یا در حال تبدیل شدن به محصول نهایی بوده، یا برای تولید و ارائه خدمات، مورد نیاز است و استفاده مصرفی دارد. این تعریف اساس تشخیص و اندازهگیری موجودیها را در استاندارد شماره ۸ تشکیل میدهد.
دسته بندی موجودی مواد و کالا
براساس استاندارد حسابداری شماره ۸، موجودی مواد و کالا در ترازنامه باید به گونهای طبقهبندی شود که مبلغ هر یک از گروههای عمده موجودیها نشان داده شود. این طبقهبندی شامل موارد زیر است:
- موجودی مواد اولیه: مواد پایه که برای تولید محصولات استفاده میشود
- موجودی کالای در جریان پیشرفت: شامل کالای در جریان ساخت و کارهای خدماتی در جریان تکمیل
- کالای ساخته شده و کالای خریداری شده برای فروش
- مواد و کالای در راه: با ملاک قرار دادن مقطع زمانی انتقال مالکیت
- سایر اقلام مصرفی: مانند قطعات و لوازم یدکی ماشینآلات، ملزومات و مواد غیرمستقیم
- اقلامی که به طور معمول برای فروش نگهداری میشوند: مانند ضایعات تولید و داراییهای ثابت اسقاط شده
اندازه گیری موجودی مواد و کالا
در استاندارد حسابداری شماره ۸، موجودی مواد و کالا باید براساس اقل بهای تمام شده و خالص ارزش فروش اندازهگیری شود. به بیان ساده، موجودیها در ترازنامه با ارزشی ثبت میشوند که نشان دهندهٔ واقعیترین ارزش قابل بازیافت آنها باشد. در صورتیکه پیشبینی شود موجودیها نمیتوانند درآمد کافی تولید کنند (به طور مثال: به دلیل خراب شدن، کاهش کیفیت یا کاهش تقاضا)، ارزش آنها کاهش یافته و این کاهش به عنوان هزینه کاهش ارزش موجودیها در صورت سود و زیان ثبت میشود.
انواع مخارج در استاندارد حسابداری شماره ۸
بهای تمام شده موجودی مواد و کالا شامل همه هزینههایی است که واحد تجاری در جریان فعالیت معمول خود، برای رساندن کالا یا خدمات به مکان و شرایط فعلی آن متحمل شده است. انواع مخارج در استاندارد حسابداری شماره ۸ به شرح زیر است:
مخارج خرید
مخارج خرید شامل تمام هزینههایی است که مستقیماً به خرید کالا یا مواد مربوط میشود. این هزینهها علاوه بر قیمت خرید کالا، میتوانند شامل مواردی مانند حقوق و عوارض گمرکی و هزینه حمل هم باشند. همچنین، تخفیفات تجاری از بهای خرید کسر شده و در محاسبه مخارج خرید لحاظ نمیشود. برخی هزینهها در صورت احراز شرایط مربوط، جزء مخارج خرید محسوب میشوند.
- هزینههای تأمین مالی واردات: اگر واردات کالا به صورت اعتباری (مثلاً از نوع یوزانس) انجام شود، این هزینهها میتوانند به مخارج خرید افزوده شوند، به شرطی که واردات نقدی مطابق مقررات مجاز نباشد.
- مابهالتفاوت نرخ ارز: در شرایط استثنایی و مطابق استاندارد حسابداری شماره ۱۶ تسعیر ارز، افزایش قابل توجه نرخ رسمی ارز (از نرخ شناور به نرخ صادراتی)، میتواند به مخارج خرید اضافه شود، به شرطی که بتوان این هزینه را به طور مشخص به هر یک از اقلام خریداری شده تخصیص داد.
بیشتر بخوانید: استانداردهای حسابداری
مخارج تبدیل
مخارج تبدیل شامل هزینههایی است که مستقیماً به تولید محصولات یا ارائه خدمات مربوط میشود، مانند دستمزد مستقیم، سربار تولید ثابت و سربار تولید متغیر که برای تبدیل مواد اولیه به محصول صرف میشود.
- دستمزد مستقیم: کار مستقیم همان دستمزد کارکنانی است که مستقیماً در فرآیند تولید مشارکت دارند و شامل هزینههای حقوق و مزایای آنها میشود.
- سربار تولید ثابت: بخش غیرمستقیم هزینهها که با تغییر حجم تولید تقریباً ثابت میماند، مانند استهلاک، مخارج نگهداری از ساختمان و تجهیزات کارخانه و هزینههای مدیریت کارخانه.
سربار تولید متغیر: بخش غیرمستقیم هزینهها که متناسب با حجم تولید تغییر میکند، مانند مواد و دستمزد غیرمستقیم.
سایر مخارج
ساير مخارج تنها به میزانی که مستقیماً برای رساندن موجودی مواد و کالا به مکان و شرايط فعلی آن لازم باشد، به عنوان بخشی از بهای تمام شده موجودیها محسوب میشود. با این حال، برخی هزینهها به بهای تمام شده اضافه نمیشوند و در همان دورۀ وقوع، به عنوان هزینه شناسایی میشوند، از جمله:
- هزینههای غیرعادی مربوط به ضایعات مواد، دستمزد و سایر هزینههای تولید که قابل کنترل هستند.
- هزینههای انبارداری، به جز مواردی که در جریان تولید برای نگهداری محصولاتی که نیاز به پردازش بیشتر دارند، انجام میشوند.
- سربار اداری که نقشی در آمادهسازی موجودیها برای استفاده ندارد.
- هزینههای فروش
کاربرد استاندارد شماره ۸
استاندارد شماره ۸، نحوهٔ ارزشیابی و ثبت موجودی مواد و کالا در صورتهای مالی را مشخص میکند و برخی اقلام زیر را شامل نمیشود:
- کار در جریان پیشرفت پروژههای بلندمدت
- ابزارهای مالی پیچیده
- موجودی محصولات جنگلی و معدنی
- تولیدات کشاورزی در زمان برداشت و داراییهای زیستی غیرمولد
به بیان ساده کاربرد استاندارد ۸، تعیین روش شناسایی، ارزیابی و افشای موجودیها برای تضمین و قابلیت مقایسه اطلاعات مالی است.
بیشتر بخوانید: دارایی جاری چیست؟
Pdf استاندارد شماره 8 حسابداری
برای درک بهتر موضوع استاندارد حسابداری شماره ۸، فایل pdf آن را با شما به اشتراک میگذاریم:
جمعبندی
استاندارد حسابداری شماره ۸، موجودیها را به اقل بهای تمام شده و خالص ارزش فروش ارزشیابی میکند، روشهای مجاز میانگین موزون و شناسایی ویژه را الزامی میداند، سربار ثابت را بر مبنای ظرفیت معمول تخصیص میدهد و تأکید ویژهای بر شفافیت و افشای کامل در صورتهای مالی دارد. در شرکت شما کدام روش ارزشیابی موجودی (میانگین موزون یا شناسایی ویژه) استفاده میشود و چرا؟ اگر شرایط بازار تغییر کند، آیا حاضرید روش را تغییر دهید یا خیر؟ نظرات و تجربیات خود را در کامنتها با ما به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
۱. استاندارد شماره 8 حسابداری شامل چه مواردی نمیشود؟
این استاندارد در موارد کار در جریان پیشرفت پیمانهای بلندمدت، ابزارهای مالی پیچیده، موجودی محصولات جنگلی و معدنی (در مواردی که با خالص ارزش فروش اندازهگیری میشوند) و تولیدات کشاورزی در زمان برداشت اعمال نمیشود.
۲. موجودی مواد و کالا چگونه اندازهگیری میشود؟
بر مبنای اقل بهای تمام شده و خالص ارزش فروش، تک تک اقلام یا گروههای مشابه.
۳. آیا استاندارد شماره ۸ با استانداردهای بینالمللی هماهنگ است؟
بله، با استاندارد بینالمللی شماره ۲ (IAS 2) مطابقت دارد.
نظرات