ارزش دفتری چیست؟ بررسی کامل + فرمول محاسبه

ارزش دفتری یکی از مفاهیم کلیدی در حسابداری است که نقش مهمی در ارزیابی وضعیت مالی شرکت‌ها ایفا می‌کند. این مفهوم بر پایه استاندارد حسابداری 11، نه تنها باعث کمک به مدیران در مدیریت بهینه دارایی‌ها می‌شود، بلکه به‌عنوان شاخصی ارزشمند برای سرمایه‌گذاران در تصمیم‌گیری‌های مالی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله، ارزش دفتری در حسابداری را بررسی می‌کنیم.

تعریف ارزش دفتری در حسابداری

ارزش دفتری در حسابداری، نشان‌دهندهٔ ارزش خالص دارایی‌های یک شرکت پس از کسر بدهی‌ها و هزینه‌ها است. به عبارت دیگر، با کم کردن کل بدهی‌ها از ارزش کل دارایی‌ها، حقوق صاحبان سهام به دست می‌آید و با تقسیم این مبلغ بر تعداد سهام، ارزش دفتری هر سهم محاسبه می‌شود.

ارزش دفتری دارایی چیست؟

ارزش دفتری دارایی در حسابداری، ارزش خالص یک دارایی پس از کسر تمام هزینه‌های مرتبط مانند استهلاک انباشته است. این مفهوم بر‌اساس اصل هزینه تاریخی محاسبه می‌شود، جایی که دارایی با قیمت خرید اولیه ثبت شده و سپس با گذشت زمان کاهش می‌یابد. 

ارزش دفتری دارایی ثابت چیست؟

ارزش دفتری دارایی ثابت، عددی است که بر‌اساس دفاتر حسابداری شرکت برای دارایی‌های بلندمدت یا سرمایه‌ای محاسبه می‌شود. این دارایی‌ها معمولاً شامل تجهیزاتی مانند ماشین‌آلات، ساختمان‌ها، تأسیسات و سایر منابعی هستند که در فرآیند تولید یا ارائه خدمات به‌کار گرفته می‌شوند.

در فرآیند محاسبه، ابتدا هزینه خرید یا تولید دارایی‌ به‌عنوان بهای اولیه ثبت می‌شود. با گذشت زمان و در اثر استفاده، فرسودگی یا کاهش کارایی، بخشی از ارزش دارایی از طریق محاسبه استهلاک کسر می‌شود. حاصل این محاسبات، به‌عنوان ارزش دفتری دارایی ثابت شناخته می‌شود.

ارزش دفتری دارایی ثابت مشهود

دارایی‌های ثابت مشهود، دارایی‌های فیزیکی ملموسی مانند زمین، ساختمان یا ماشین‌آلات هستند که می‌توان آن‌ها را لمس و مشاهده کرد. ارزش دفتری این دارایی‌ها در حسابداری برابر است با بهای تمام شده اولیه منهای استهلاک انباشته و هرگونه کاهش ارزش. این مبلغ در ترازنامه ثبت می‌شود تا وضعیت واقعی دارایی را نشان دهد.

مثال: فرض کنید شرکتی یک ساختمان را به قیمت ۵ میلیارد ریال خریداری کرده است. عمر مفید ساختمان ۲۰ سال تخمین زده شده و از روش استهلاک خط مستقیم استفاده می‌شود. پس از ۵ سال، استهلاک انباشته ۱٬۲۵۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال خواهد بود. بنابراین، ارزش دفتری ساختمان به شرح زیر محاسبه می‌شود:

ریال ۳٬۷۵۰٬۰۰۰٬۰۰۰ =  ۱٬۲۵۰٬۰۰۰٬۰۰۰ – ۵٬۰۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰

 این مثال نشان می‌دهد چگونه ارزش دفتری با گذشت زمان کاهش می‌یابد و این اطلاعات به مدیران کمک می‌کند تا برای تصمیم‌گیری در مورد تعمیر، نگهداری یا فروش دارایی آگاهانه اقدام کنند. 

فرمول محاسبه ارزش دفتری

ارزش دفتری بسته به نوع دارایی یا سطح تحلیل (دارایی، شرکت یا سهام)، با فرمول‌های متفاوتی محاسبه می‌شود. با این حال، یکی از محدودیت‌های این روش این است که بر‌اساس معادله حسابداری محاسبه شده و عواملی مانند تورم یا نوسانات نرخ بهره که بر ارزش واقعی دارایی‌ها تأثیر می‌گذارند، در آن در نظر گرفته نمی‌شود.

به طور کلی محاسبه ارزش دفتری در سطوح مختلف به شرح زیر است:

۱. ارزش دفتری دارایی ثابت 

زمانی که دارایی خریداری می‌شود، قیمت خرید آن به عنوان بهای تمام‌شده در ترازنامه ثبت می‌شود. با گذشت زمان و استفاده از دارایی، هزینه‌های استهلاک از این مبلغ کسر و ارزش دفتری کاهش می‌یابد.

ارزش دفتری یک دارایی = استهلاک انباشته-بهای تمام شده دارایی 

۲. ارزش دفتری شرکت

برای محاسبه ارزش دفتری کل شرکت، کافی است بدهی‌های آن از کل دارایی‌ها کسر شود. نتیجه بیانگر حقوق صاحبان سهام یا همان ارزش خالص شرکت است.

ارزش دفتری یک شرکت = بدهی ها – دارایی ها

۳. ارزش دفتری سهام

برای به دست آوردن ارزش دفتری هر سهم، ابتدا حقوق صاحبان سهام از سهام ممتاز کسر و سپس عدد باقی‌مانده بر میانگین تعداد سهام عادی در گردش تقسیم می‌شود.

ارزش دفتری یک سهم = (حقوق صاحبان سهام – سهام ممتاز) ÷ میانگین تعداد سهام عادی

تفاوت ارزش دفتری و بهای تمام شده

ارزش دفتری و بهای تمام‌ شده دو مفهوم حسابداری با تفاوت‌های کلیدی هستند. ارزش دفتری یک دارایی از کسر استهلاک انباشته از بهای تمام‌شده آن محاسبه می‌شود، در حالی که بهای تمام‌شده هزینه‌ای است که برای خرید یا ایجاد یک دارایی (مانند تجهیزات) صرف شده است. همچنین ارزش دفتری کل شرکت، مبلغی است که پس از کسر بدهی‌ها از کل دارایی‌ها به سهام‌داران تعلق می‌گیرد و در ترازنامه ثبت می‌شود؛ اما بهای تمام‌ شده معمولاً برای دارایی‌هایی با عمر مفید بیش از یک دوره مالی (مانند ماشین‌آلات) استفاده می‌شود و مبنای محاسبه ارزش دفتری است. 

تفاوت ارزش دفتری و ارزش بازار

ارزش دفتری و ارزش بازار دو مفهوم مهم در تحلیل مالی شرکت‌ها هستند که هر یک زاویه دید متفاوتی از ارزش یک شرکت را ارائه می‌دهند و در بازار سهام کاربرد دارند. تفاوت‌های اصلی این دو مفهوم به شرح زیر است: 

ارزش دفتری

• نشان‌دهندهٔ خالص ارزش دارایی‌ها و بدهی‌های یک شرکت در یک تاریخ مشخص است.
• از تقسیم دارایی‌های خالص (دارایی‌ها منهای بدهی‌ها) بر تعداد سهام در گردش به دست می‌آید. 
• به عنوان معیاری برای تعیین قیمت منصفانه سهام استفاده می‌شود. 
• کمتر تحت تأ‌ثیر نوسانات بازار قرار می‌گیرد و ثبات بیشتری دارد.
  

ارزش بازار

• بیانگر ارزش کل سهام شرکت در بازار سرمایه در یک زمان مشخص است.
• از ضرب تعداد سهام در قیمت فعلی بازار سهام محاسبه می‌شود.
• بازتاب‌دهندهٔ دیدگاه سرمایه‌گذاران دربارهٔ پتانسیل رشد و جذابیت شرکت برای سرمایه‌گذاری است.
• به شدت تحت تأثیر نوسانات بازار، سودآوری شرکت و قیمت سهام قرار دارد.

مزایا و معایب ارزش دفتری

ارزش دفتری در حسابداری برای سنجش وضعیت دارایی‌ها به کار می‌رود و مانند هر معیار مالی، نقاط قوت و محدودیت‌هایی دارد که باید در کنار هم بررسی شوند.

مزایا

ارزش دفتری یکی از شاخص‌های حسابداری است که بدون تأثیرپذیری از نظرات شخصی محاسبه می‌شود و تصویری شفاف از وضعیت دارایی‌های یک شرکت ارائه می‌دهد. این ارزش براساس هزینۀ خرید دارایی و کاهش آن به دلیل استهلاک محاسبه می‌شود. هرچند محاسبۀ دقیق استهلاک در برخی موارد دشوار است، اما ارزش دفتری به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند که با دیدگاهی دقیق‌تر و اطمینان بیشتر، تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را اتخاذ کنند.

معایب

ارزش دفتری محدودیت‌هایی هم دارد. مهم‌ترین محدودیت آن، نادیده گرفتن دارایی‌های نامشهود مانند حقوق مالکیت و تخصص کارکنان است. برای مثال، شرکت‌های تولیدی که دارایی‌های فیزیکی قابل توجهی دارند، معمولاً ارزش دفتری بالایی را نشان می‌دهند، در حالی که شرکت‌های خدماتی که سرمایه اصلی آن‌ها به دانش و مهارت کارکنان وابسته است، از ارزش دفتری کمتری برخوردار هستند.

علاوه بر این، ارزش دفتری ثبت شده در ترازنامه اغلب به‌روز نیست و تحت تأ‌ثیر عواملی مانند تورم یا تغییرات بازار قرار می‌گیرد. بنابراین برای استفاده مؤثر از ارزش دفتری به‌عنوان معیاری قابل اعتماد در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری، استفاده شود، به‌روزرسانی ارزش منظم دارایی‌ها ضروری است.  

جمع‌بندی

ارزش دفتری در حسابداری یکی از مهم‌ترین معیارهای مالی است که با کسر استهلاک انباشته از بهای تمام شده دارایی یا بدهی‌ها از دارایی‌های شرکت محاسبه می‌شود. این شاخص در ترازنامه ارزش واقعی دارایی‌ها را نشان می‌دهد، اما ممکن است ارزش بازار یا دستکاری داده‌ها را نشان ندهد. نظر شما درباره‌‌ ارزش دفتری چیست؟ در کامنت‌ها با ما به اشتراک بگذارید. 

سوالات متداول