مرخصی تحصیلی در قانون کار + نحوه استفاده

در دنیای پویای قانون کار، آگاهی از حقوق و تکالیف قانونی برای کارگران و کارفرمایان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مرخصی تحصیلی یکی از موضوع‌های مهم در قانون کار است که با حفظ امنیت شغلی کارگران، شرایط ارتقای دانش و مهارت را برای آن‌ها فراهم می‌کند. این نوع مرخصی، به‌عنوان یکی از مصادیق تعلیق قرارداد کار، مشمول قوانین و مقررات مشخص است. در این مقاله از محاسبان، جزئیات و قوانین مرخصی تحصیلی را بررسی می‌کنیم.

مرخصی تحصیلی چیست؟

مرخصی تحصیلی یکی از انواع مرخصی‌های پیش‌بینی‌شده در قانون کار است که به کارگران و کارمندان مشمول این قانون اجازه می‌دهد بدون فسخ قرارداد کاری، برای ادامه تحصیل و ارتقای سطح علمی خود، در مدت زمان مشخص شده از مرخصی بدون حقوق استفاده کنند. این نوع مرخصی به‌منظور حمایت از حق آموزش، که در اصل سوم قانون اساسی ایران بر آن تأکید شده، طراحی شده است. 

حق مرخصی تحصیلی در قانون کار

مطابق با ماده ۱۶ قانون کار، کارگرانی که قصد استفاده از مرخصی تحصیلی یا سایر مرخصی‌های بدون حقوق را دارند، می‌توانند با موافقت کتبی کارفرما از این حق بهره‌مند شوند. این ماده قانونی صراحتاً بیان می‌کند که قرارداد کار در طول مرخصی تحصیلی به حالت تعلیق درمی‌آید و این تعلیق به معنای فسخ قرارداد نیست.

به عبارت دیگر، این مرخصی حقی قانونی برای کارگران است و کارفرما نمی‌تواند به‌صورت غیرمنطقی از اعطای آن جلوگیری کند. در صورت بروز اختلاف بین کارگر و کارفرما، کارگر می‌تواند با مراجعه به اداره کار و امور اجتماعی محل، درخواست رسیدگی کند. این ماده قانونی نشان‌دهندۀ تعهد قانون‌گذار به حمایت از توسعه علمی و حرفه‌ای نیروی کار است.

مدت زمان مرخصی تحصیلی کارگران

مدت زمان مرخصی تحصیلی یکی از مهم‌ترین سؤالات کارگرانی است که قصد ادامه تحصیل دارند. مطابق با ماده ۱۶ قانون کار و تبصره آن، مدت زمان این مرخصی به شرح زیر است: 

• حداکثر مدت اولیه: به مدت دو سال قابل استفاده است.
• تمدید مرخصی: در صورت توافق کتبی بین کارگر و کارفرما، این مرخصی برای دو سال دیگر تمدید می‌شود که در مجموع می‌تواند تا چهار سال ادامه یابد.

نحوه استفاده از مرخصی تحصیلی 

مطابق با ماده ۷۲ قانون کار، نحوه استفاده از مرخصی تحصیلی، مدت آن و شرایط بازگشت به کار باید از طریق توافق کتبی بین کارگر و کارفرما تعیین شود. مراحل کلی استفاده از این مرخصی عبارت‌اند از:

1. ثبت درخواست رسمی: کارگر باید درخواست کتبی خود را به کارفرما ارائه دهد و دلایل ادامه تحصیل را مشخص کند.
2. ارائه مدارک تحصیلی: ارائه مدارکی مانند پذیرش دانشگاه یا برنامه تحصیلی می‌تواند به اثبات ضرورت مرخصی کمک کند.
3. توافق کتبی با کارفرما: این توافق شامل مدت مرخصی، شرایط بازگشت به کار و هرگونه تعهدات متقابل است.

عدم رعایت این مراحل ممکن است به غیبت غیرموجه منجر شود که می‌تواند تبعات قانونی مانند اخراج یا شکایت کارفرما را به دنبال داشته باشد.

مرخصی تحصیلی بدون احتساب سنوات

در حالت عادی، مدت زمان مرخصی تحصیلی جزء سنوات کاری یا سابقه خدمت کارگر محسوب نمی‌شود. این بدان معناست که در طول دوره مرخصی، کارگر نه‌تنها حقوق و مزایا دریافت نمی‌کند، بلکه این مدت در محاسبه سابقه کاری برای بازنشستگی یا سایر مزایای پایان خدمت لحاظ نمی‌شود. این موضوع به‌ویژه برای کارگرانی که به سابقه بیمه برای بازنشستگی اهمیت می‌دهند، حائز اهمیت است.

مرخصی تحصیلی با احتساب سنوات

در برخی موارد، کارگر و کارفرما ممکن است توافق کنند که مرخصی تحصیلی با احتساب سنوات باشد. این حالت معمولاً زمانی رخ می‌دهد که کارگر به‌صورت مستقل حق بیمه سهم کارگر و کارفرما را پرداخت کند. در برخی شرکت‌ها، با توافق کارفرما، ممکن است بخشی از حق بیمه توسط کارفرما پرداخت شود، اما این موضوع به سیاست‌های شرکت بستگی دارد.

متن درخواست مرخصی تحصیلی

برای اطمینان از رعایت اصول قانونی و حرفه‌ای، متن درخواست مرخصی تحصیلی باید رسمی، دقیق و شامل اطلاعات کلیدی باشد. در زیر یک نمونه پیشنهادی ارائه شده است:

این متن باید با توجه به شرایط خاص کارگر و سیاست‌های شرکت تنظیم شود.

بازگشت به کار پس از دریافت مرخصی تحصیلی تامین اجتماعی

یکی از دغدغه‌های اصلی کارگران، امکان بازگشت به کار پس از پایان مرخصی تحصیلی است. با توجه به اینکه در مدت زمان این مرخصی، قرارداد کار به حالت تعلیق درمی‌آید، کارگر حق بازگشت به کار قبلی خود را طبق ماده ۲۰ قانون کار دارد.

مطابق این ماده، کارگر موظف است حداکثر ظرف ۳۰ روز پس از پایان مرخصی، آمادگی خود را برای بازگشت به کار به کارفرما اعلام کند. اگر کارفرما از پذیرش کارگر خودداری کند، این اقدام به‌منزله‌ی اخراج غیرقانونی تلقی می‌شود. در چنین حالتی، کارگر می‌تواند ظرف همان ۳۰ روز به هیات تشخیص اداره کار مراجعه کرده و درخواست رسیدگی کند. در صورتی که کارفرما، دلیل موجهی برای عدم پذیرش کارگر ارائه ندهد، هیأت تشخیص می‌تواند حکم بازگشت به کار و پرداخت حقوق مربوط به دوره تعلیق را صادر کند.

آیا مدت زمان مرخصی تحصیلی جزء سابقه بیمه محسوب می‌شود؟

به‌طور کلی، مدت زمان مرخصی تحصیلی جزء سوابق بیمه تأمین اجتماعی محسوب نمی‌شود، مگر اینکه کارگر یا کارفرما حق بیمه این دوره را پرداخت کنند. مطابق با ماده ۱۴۸ قانون کار، کارفرما در طول مرخصی بدون حقوق تعهدی به پرداخت حق بیمه ندارد. با این‌ حال، اگر کارگر به‌صورت مستقل یا با توافق کارفرما حق بیمه را پرداخت کند، این دوره می‌تواند به‌عنوان سابقه بیمه‌ محاسبه شود.

جمع‌بندی

در نهایت، مرخصی تحصیلی در قانون کار، فرصتی ارزشمند برای کارگران است تا بتوانند ضمن حفظ امنیت شغلی، به ارتقای سطح علمی خود بپردازند. این نوع مرخصی، که در ماده ۱۶ قانون کار پیش‌بینی شده، امکان تعلیق قرارداد کار به مدت حداکثر چهار سال (دو سال اولیه و دو سال تمدید با توافق) را فراهم می‌کند. با این حال، کارگران باید به شرایط استفاده از این مرخصی، از جمله توافق کتبی با کارفرما، عدم دریافت حقوق و مزایا و پرداخت مستقل حق بیمه برای احتساب سنوات توجه کنند.

سوالات متداول