استاندارد حسابداری 43؛ درآمد عملیاتی حاصل از قرارداد با مشتریان

استاندارد حسابداری شماره 43 که با عنوان “درآمد عملیاتی حاصل از قرارداد با مشتریان” شناخته می‌شود، اصول جدیدی برای ثبت و گزارش‌دهی درآمد عملیاتی از قراردادهای مرتبط با مشتریان تعیین کرده است. این استاندارد، که از ابتدای سال ۱۴۰۴ در ایران الزامی خواهد بود، با هدف بهبود شفافیت مالی و همگام‌سازی با استانداردهای بین‌المللی تدوین شده و بر اساس استاندارد IFRS 15 توسعه یافته است.

استانداردهای حسابداری چیست؟

استانداردهای حسابداری مجموعه‌ای از اصول و دستورالعمل‌ها هستند که برای ثبت، پردازش و گزارش‌دهی مالی در شرکت‌ها استفاده می‌شوند. هدف این استانداردها ایجاد شفافیت، یکنواختی و قابلیت مقایسه در گزارش‌های مالی است تا استفاده‌کنندگان مختلف مانند سرمایه‌گذاران، مدیران و نهادهای نظارتی بتوانند به ارزیابی دقیق‌تری از عملکرد مالی شرکت‌ها دست یابند.

خلاصه استاندارد حسابداری 43

این استاندارد بر این نکته تأکید دارد که درآمد عملیاتی باید به شکلی شناسایی شود که نمایانگر انتقال کالاها یا خدماتی باشد که به مشتری تعهد شده و به ارزش مبلغی که انتظار می‌رود دریافت شود، مرتبط باشد. برای شناسایی و گزارش این درآمد، واحد تجاری باید مفاد و شرایط قرارداد و ویژگی‌های عملکردی مشابه قراردادها را مدنظر قرار دهد. استاندارد حسابداری 43 شامل فرایند تفکیک، اندازه‌گیری و تخصیص مبالغ مربوط به تعهدات قراردادی است و مواردی چون قراردادهای اجاره، بیمه و ابزارهای مالی را از دامنه شمول خود مستثنی کرده است.

در مواردی که قرارداد شامل بخش‌هایی از دامنه استانداردهای دیگر باشد، این استاندارد، شیوه‌های تفکیک و اندازه‌گیری این بخش‌ها را تعیین می‌کند و در نهایت، مخارج خاص مرتبط با اجرای قراردادها در محدوده این استاندارد بررسی می‌شوند.

سرفصل‌های کلیدی استاندارد حسابداری 43 

از سرفصل‌های کلیدی این استاندارد می‌توان به مواردی مانند دامنه کاربرد، ترکیب و تعدیل قرارداد، اندازه‌گیری و تخصیص قیمت، مخارج قرارداد، استهلاک و کاهش ارزش، نحوه ارائه و افشا و قضاوت‌های لازم در به‌کارگیری استاندارد اشاره کرد.

در ادامه به توضیح برخی از این سرفصل‌ها می‌پردازیم.

دامنه کاربرد

واحد تجاری باید استاندارد حسابداری 43 را برای تمامی قراردادهای خود با مشتریان، به استثنای موارد زیر به‌کار گیرد:

همچنین، اگر یک قرارداد با مشتری شامل بخش‌هایی باشد که تحت سایر استانداردها قرار می‌گیرد، واحد تجاری باید ابتدا تفکیک و اندازه‌گیری آن بخش‌ها را طبق الزامات مربوط به آن استانداردها انجام دهد. سپس مبلغ باقیمانده قرارداد باید طبق استاندارد حسابداری 43 تخصیص یابد. اگر استانداردهای دیگر نحوه تفکیک و اندازه‌گیری اولیه را مشخص نکرده باشند، واحد تجاری باید این کار را مطابق با اصول این استاندارد انجام دهد.

در نهایت، اگر هزینه‌های خاصی برای دستیابی به قرارداد با مشتری یا اجرای آن در دامنه کاربرد سایر استانداردها قرار نگیرند، استاندارد حسابداری 43 نحوه حسابداری این هزینه‌ها را نیز تعیین می‌کند.

هدف

هدف استاندارد 43 این است که چارچوبی برای گزارشگری درآمد عملیاتی از قراردادها با مشتریان ارائه دهد تا اطلاعات مفیدی درباره ماهیت، مبلغ، زمان‌بندی و ریسک‌های مرتبط با این درآمدها به استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی ارائه شود. در این راستا، اصل کلیدی آن است که درآمد به شیوه‌ای شناسایی شود که انتقال کالا یا خدمات به مشتری را با ارزش مورد انتظار دریافت‌شده مطابقت دهد. همچنین، واحد تجاری باید با در‌ نظر گرفتن شرایط و مفاد قرارداد و تطبیق این اصول با قراردادهای مشابه، درآمد را گزارش دهد و در صورت شباهت ویژگی‌ها، می‌تواند از روش‌های یکسانی برای مجموعه‌ای از قراردادها استفاده کند.

مراحل اصلی استاندارد حسابدرای شماره 43

در استاندارد حسابداری 43، برای شناسایی و گزارش درآمدهای عملیاتی حاصل از قراردادهای مشتری، پنج مرحله اصلی در نظر گرفته شده است که عبارتند از:

چالش‌های اجرایی استاندارد حسابداری 43

چالش‌های اجرایی استاندارد حسابداری شماره 43 شامل نیاز به تسلط حسابرسان به سیستم‌های ERP و فقدان نیروی متخصص است. همچنین، همگام‌سازی سیستم‌های حسابداری با این استاندارد اهمیت دارد.

pdf استاندار حسابداری شماره 43

جمع بندی

در این مقاله به بررسی استاندارد حسابداری 43، دامنه کاربرد، مراحل و چالش‌های آن پرداختیم. استاندارد حسابداری شماره 43 چارچوبی شفاف و جامع برای شناسایی و ثبت درآمدهای عملیاتی قراردادهای مشتری ارائه می‌دهد و با تمرکز بر مراحل اصلی از جمله شناسایی قرارداد، تعهدات عملکردی، تعیین و تخصیص قیمت و شناسایی درآمد، جایگزین استانداردهای پیشین مرتبط شده است. این استاندارد هم‌زمان شفافیت گزارش‌های مالی و قابلیت مقایسه را ارتقا می‌دهد، هرچند که اجرای آن نیازمند تسلط تخصصی و هماهنگی با سیستم‌های مالی جدید است. 

سوالات متداول