اوراق بهادار چیست و انواع آن کدامند؟

اوراق بهادار، گزینه‌ای برای سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی هستند. این اوراق برای داشتن درآمد ثابت، سهامدار بخشی از یک شرکت شدن مناسب است و گاهی هم نوسانات بازار شما را درگیر می‌کند. به عبارت ساده‌تر، اوراق بهادار راهی برای سرمایه‌گذاری و کسب سود است. در این مقاله، شما با انواع مختلف اوراق بهادار آشنا می‌شوید.

فهرست مطالب

اوراق بهادار

اوراق بهادار اسنادی هستند که به مالکان حقوق مالی می‌دهند و قابل خرید و فروش در بازارهای مالی هستند. این حقوق شامل مالکیت بخشی از یک شرکت (مثل سهام)، طلب پول از یک نهاد (مثل اوراق قرضه) یا سایر مزایای مالی است. این اوراق معمولاً در بازارهای مالی مانند بورس معامله می‌شوند و قابل تبدیل به پول نقد هستند. طبق قوانین سازمان بورس، اوراق بهادار به هر نوع ورقه یا مدرکی گفته می‌شود که حقوق مالی قابل انتقال برای صاحب آن ایجاد می‌کند.

انواع اوراق بهادار

اوراق بهادار به طور کلی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند که هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. این دسته‌ها عبارتند از:

اوراق صاحبان سهام (حقوق صاحبان سهام)
اوراق بدهی
اوراق مشتقه

۱. اوراق صاحبان سهام (حقوق صاحبان سهام)

اوراق صاحبان سهام، که به‌طور معمول به آن‌ها سهام گفته می‌شود، نشان‌دهندهٔ مالکیت یک سرمایه‌گذار در یک شرکت است. دارندگان این اوراق، در سود و زیان شرکت سهیم هستند و حق رأی در مجامع عمومی دارند.

انواع اوراق صاحبان سهام

انواع اوراق صاحبان سهام به ۴ دسته زیر تقسیم‌بندی می‌شود.

سهام عادی

رایج‌ترین نوع سهام است که ارزش اسمی مشخصی دارد (در ایران ۱۰۰ تومان) و در بورس معامله می‌شود. دارندگان سهام عادی به نسبت تعداد سهام خود، از سود و زیان شرکت سهم دارند و حق رأی در مجامع عمومی شرکت دارند.

سهام ممتاز

این نوع سهام مزایای بیشتری نسبت به سهام عادی دارد، از جمله پرداخت سود ثابت، اولویت در دریافت سود، و در صورت انحلال شرکت، اولویت در دریافت دارایی‌ها.

حق‌تقدم سهام

این اوراق به سهامداران فعلی یک شرکت در زمان افزایش سرمایه تعلق می‌گیرد و به آن‌ها این حق را می‌دهد که سهام جدید را با قیمت اسمی خریداری کنند.

سهام جایزه

سهام‌هایی هستند که به‌صورت رایگان به سهامداران تعلق می‌گیرد و به‌طور معمول به دلیل افزایش سرمایه شرکت به سهامداران داده می‌شود.

۲. اوراق بدهی

اوراق بدهی برای سرمایه‌گذاران شرایط وام‌دهی به دولت یا شرکت‌ها را فراهم می‌کند و در عوض سود ثابت دریافت می‌کنند. این اوراق به تأمین مالی پروژه‌ها و فعالیت‌های مختلف کمک می‌کنند و برای سرمایه‌گذاران روشی ایمن برای کاهش ریسک و تنوع بخشیدن به سبد سرمایه‌گذاری است، چرا که سود آن‌ها معمولاً ثابت و قابل پیش‌بینی است.

انواع اوراق بدهی

اوراق بدهی به ۴ دستهٔ زیر تقسیم‌بندی می‌شوند.

اوراق قرضه

اوراق قرضه به‌طور عمومی توسط دولت یا شرکت‌ها برای تأمین مالی صادر می‌شود و به دارندهٔ اوراق سود ثابت یا شناور پرداخت می‌شود.

اوراق خزانه اسلامی

اوراق خزانه اسلامی (اخزا) اوراقی هستند که توسط دولت ایران برای تأمین مالی و جبران کسری بودجه منتشر می‌شوند. این اوراق بدون پرداخت سود دوره‌ای (کوپن) هستند و بازپرداخت مبلغ اصلی آن‌ها در سررسید توسط خزانه‌داری کل کشور انجام می‌شود.

اوراق مشارکت

اوراقی که برای تأمین مالی پروژه‌های خاص منتشر می‌شوند و مالکین آن‌ها در پروژه‌ها شریک می‌شوند.

اوراق صکوک

این اوراق مشابه اوراق قرضه هستند، اما به‌طور خاص برای تطابق با اصول مالی اسلامی طراحی شده‌اند.

۳. اوراق مشتقه

اوراق مشتقه، براساس دارایی‌های پایه مانند سهام، کالا یا ارز ایجاد می‌شوند و ارزش آن‌ها با تغییرات قیمت این دارایی‌ها ارتباط مستقیم دارد.

انواع اوراق مشتقه

انواع اوراق مشتقه که در ادامه توضیح می‌دهیم، شامل ۴ مورد زیر است.

قرارداد آتی

در این قرارداد، خریدار و فروشنده توافق می‌کنند که یک دارایی را در آینده با قیمت مشخص خرید و فروش کنند. در زمان توافق‌شده، خریدار مبلغ قرارداد را پرداخت و فروشنده کالا را تحویل می‌دهد.

اختیار معامله

قرارداد اختیار معامله دو نوع دارد: اختیار خرید و اختیار فروش.

در اختیار خرید، خریدار این حق را دارد که یک دارایی را در قیمت مشخص تا تاریخ معین بخرد، اما مجبور به انجام این کار نیست. فروشنده در این شرایط موظف است که دارایی را به قیمت توافق‌شده به خریدار عرضه کند. در اختیار فروش، فروشنده این حق را دارد که دارایی را در قیمت مشخص بفروشد، اما هیچ الزامی برای انجام این کار ندارد.

قرارداد معاوضه

این قرارداد شامل مبادله یک دارایی یا تعهد با دارایی یا تعهد دیگری است. معمولاً برای تنظیم یا تغییر شرایط قرارداد قبلی استفاده می‌شود و به‌طور غیررسمی (خارج از بورس) انجام می‌شود.

قرارداد سلف

در این قرارداد، خریدار مبلغ را در زمان معامله پرداخت می‌کند، اما فروشنده کالا را در آینده تحویل می‌دهد.

جمع‌بندی

در این مقاله از محاسبان، شما را با تعریف اوراق بهادار و انواع آن آشنا کردیم. اوراق بهادار به عنوان یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری و کسب سود در بازارهای مالی کاربرد دارد. شما تجربهٔ سرمایه‌گذاری اوراق بهادار در بازارهای مالی را دارید؟ برای ما از تجربه‌های خود بنویسید.