بدهکاری و بستانکاری در حسابداری

بدهکاری و بستانکاری دو مفهوم اساسی در حسابداری هستند که نشان دهنده اثرات مالی هر تراکنش بر حساب‌های مختلف هستند. برای ثبت رویدادهای مالی در دفاتر حسابداری، بایستی ماهیت حساب‌های مربوط به آن ثبت را بدانید. در این مقاله به بررسی مفهوم بدهکار و بستانکار، روش تشخیص و اهمیت آن می‌پردازیم.

فهرست مطالب

معنی بدهکار و بستانکار چیست؟

حساب‌ها معمولاً از سه بخش: عنوان حساب، بدهکار و بستانکار تشکیل می‌شوند. در ادامه به تشریح مفهوم بدهکار و بستانکار می‌پردازیم.

بدهکار

بدهکار شخص یا نهادی است که به دلیل دریافت کالا، خدمات، وام یا هر نوع تسهیلات مالی تعهد دارد مبلغ معینی را به شخص یا نهاد دیگری بپردازد. این تعهد می‌تواند ناشی از معاملات، وام‌های بانکی، خرید نسیه و یا هر نوع قرارداد مالی باشد. بدهکار موظف است طبق توافق، بدهی خود را در زمان معین پرداخت نماید.

بستانکار

بستانکار شخص یا نهادی است که به دلیل ارائه کالا، خدمات، وام یا تسهیلات مالی به دیگری، بایستی مبلغ معینی را از دیگری (بدهکار) دریافت کند.

آموزش بدهکار و بستانکار به زبان ساده

به زبان ساده، بدهکار شخص یا نهادی است که در یک معامله باید پولی به دیگری بپردازد و بستانکار شخص یا نهادی است که در یک معامله باید از دیگری پول دریافت کند.

بدهکاری و بستانکاری در هنگام ثبت

سمت راست هر حساب در حسابداری، بدهکار و سمت چپ هر حساب، بستانکار نامیده می‌شود.

عنوان حساب:
بدهکار	بستانکار

انواع بدهکار و بستانکار در حسابداری

در حسابداری بدهکاران و بستانکاران به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که در ادامه آن‌ها را به تفکیک توضیح می‌دهیم.

بدهکاران تجاری

این گروه شامل مشتریانی است که کالا یا خدماتی را به صورت اعتباری(نسیه) خریداری کرده‌اند و منوظف به پرداخت مبلغی در زمان معین هستند.

بدهکاران غیرتجاری

این گروه شامل اشخاص یا نهادهایی است که با آن‌ها معامله تجاری صورت نگرفته و به علت دریافت مبلغی تحت عنوان وام، قرض و … به عنوان بدهکار شناخته می‌شوند.

بستانکاران تجاری

این گروه شامل تامین کنندگان یا فروشندگانی است که در ازای ارائه کالا یا خدمات به صورت اعتباری(نسیه)، مبلغی دریافت نکرده‌اند.

بستانکاران غیرتجاری

این گروه شامل اشخاص یا نهادهایی مانند بانک‌ها و موسسات مالی است که با آن‎‌ها معامله تجاری صورت نگرفته و به علت ارائه وام یا قرض طی زمان مشخصی بستانکار می‌شوند.

تفاوت بدهکار و بستانکار

تفاوت اصلی بدهکاری و بستانکاری در حسابداری در تاثیر آن‌ها در حساب‌‌ها می‌باشد. بدهکاری به معنای افزایش در دارایی‌ها و هزینه‌ها و کاهش در بدهی‌ها و سرمایه است، در حالی که بستانکاری نشان دهنده افزایش در بدهی‌ها و درآمدها و سرمایه و کاهش در درایی‌ها و هزینه‌ها می‌باشد. در واقع هر آنچه که بایستی برای دریافت آن وجهی پرداخت شود، در مفهوم بدهکاری است و در مقابل وجهی که برای اعتبار یا محصولات دریافت می‌شود، در مفهوم بستانکاری است. توجه داشته باشید که تقریباً همه مشاغل بدهکار و بستانکار هستند.

اهمیت بدهکار و بستانکار

برابر بودن کل مبلغ بدهی‌ها با کل بستانکاری‌ها در معمله بسیار حائز اهمیت است، زیرا در این صورت معامله در حسابداری درای تعادل لازم خواهد بود. متعادل سازی هر معامله در حسابداری برای داشتن یک دفتر کل دقیق و شفاف، امری ضروری است. این اطلاعات به صورت شفاف و دقیق نشان دهنده سلامت مالی هر سازمان است.

نحوه برخورد با بدهکاران و بستانکاران

در برخورد با بستانکاران، بایستی بدهی‌ها به موقع پرداخت شود تا اعتبار مالی فرد یا شرکت حفظ شود و باعث اجتناب فروشندگان و تامین کنندگان از همکاری با شرکت نشود. در صورت تاخیر در پرداخت، مبلغ اضافه‌ای تحت عنوان خسارت تاخیر باید پرداخت شود. در برخورد با بدهکاران، شخص یا شرکت بایستی به موقع پرداخت‌های معوقه را جمع آوری کند و سوابق دقیق حساب‎‌های دریافتنی را نگهداری کند تا جریان نقدی مختل نشود. اگر بازپرداخت بدهکاران به تعویق بیفتد، امکان ایجاد بدهی بیشتر و آسیب به شخص یا شرکت بستانکار وجود دارد.

مفهوم بدهکار و بستانکار در بانک

در صورتی که یکی از طرفین معامله بانک یا موسسات مالی باشد، تعریف بدهکار و بستانکار به شرح زیر است:

بدهکار: کسی که باید وجهی پرداخت کند.
بستانکار: کسی که باید وجهی دریافت کند.

روش تشخیص بدهکار و بستانکار در حسابداری

در حسابداری برای تشخیص بدهکار و بستانکار یک فرمول مهم وجود دارد:

دارایی‌ها

بدهی‌ها

سرمایه

در ادامه مطابق جدول زیر حساب‌هایی که در سمت راست معادله قرار می‌گیرند، دارای ماهیت بدهکار و حساب‌هایی که در سمت چپ معادله هستند، دارای ماهیت بستانکار می‌باشند.

بدهکار	بستانکار
دارایی‌ها	بدهی‌ها
هزینه‌ها	درآمد
برداشت	سرمایه

در ادامه مقاله جدولی کامل از حساب‌ها و ماهیت آن‌ها ارائه کرده‌ایم.

جدول بدهکار و بستانکار

جدول زیر شامل ماهیت تمامی حساب‌ها می‌باشد.

حساب‌های دائم و ترازنامه‌ای با مانده بدهکار	حساب‌های دائم و ترازنامه‌ای با مانده بستانکار
دارایی‌های غیرجاری: دارایی ثابت مشهود، سرمایه‌گذاری در املاک، دارایی نامشهود، سرمایه‌گذاری بلند مدت، دریافتنی‌های بلند مدت، دارایی مالیات انتقالی، سایر دارایی‌ها	حقوق مالکانه: سرمایه، افزایش سرمایه در جریان، صرف سهام، صرف سهام خزانه، اندوخته قانونی، سایر اندوخته‌ها، مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها، تفاوت تسعیر ارز عملیات خارجی، سود انباشته، سهام خزانه
دارایی‌های جاری: پیش پرداخت‌ها، موجودی مواد و کالا، دریافتنی‌های تجاری، سایر دریافت‌ها، سرمایه‌گذاری کوتاه مدت، موجودی نقد/بانک، دارایی‌های نگهداری شده برای فروش	بدهی‌های غیرجاری: اسناد پرداختنی بلند مدت، تسهیلات مالی بلند مدت، بدهی مالیات انتقالی
	بدهی جاری: ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان، پرداختنی‌های تجاری، سایر پرداختنی‌ها، مالیات پرداختنی، سود سهام پرداختنی، تسهیلات مالی، ذخایر، پیش دریافت‌ها، بدهی مرتبط با دارایی‌های نگهداری شده برای فروش

حساب‌های موقت و سود و زیانی با مانده بدهکار	حساب‌های موقت و سود و زیانی با مانده بستانکار
هزینه، خرید، برگشت از فروش و تخفیفات، بهای تمام شده کالای فروش رفته	درآمد، فروش، برگشت از خرید و تخفیفات

ماهیت حساب‌ها در حسابداری

در حسابداری ماهیت حساب‌ها، 4 حالت دارد:

بدهکار: در سمت راست معادله قرار می‌گیرد.
بستانکار: در سمت چپ معادله قرار می‌گیرد.
ماهیت دوگانه: می‌تواند هم در سمت راست و هم در سمت چپ معادله قرار بگیرد.
فاقد ماهیت: جنبه تعهدی دارد و تغییر در آن‌ها جز رویداد مالی محسوب نمی‌شود.

کلام آخر

در پایان، یادگیری ماهیت حساب‌ها در حسابداری برای هر حسابدار و هر کسب و کاری ضروری است. هر نوع حساب اعم از دارایی، بدهی، درآمد یا هزینه ویژگی خاص خود را دارد که نشان می‌دهد آن حساب بدهکار یا بستانکار است. این شناخت به حسابداران کمک می‌کند تا رویدادها را به درستی ثبت کنند و از صحت صورت‌های مالی و ترازنامه اطمینان حاصل کنند. برای شروع یادگیری اصولی حسابداری، محاسبان بهترین آموزشگاه حسابداری در اصفهان می‌تواند یک شروع قدرتمند برای شما باشد.