عملیات پایان سال مالی

بستن حساب‌ها درحسابداری از مهم‌ترین دغدغه‌های هر کسب و کاری در انتهای هر دوره مالی است. این فرآیند معمولا در پایان هر دوره مالی؛ مانند سال مالی انجام می‌شود. بستن حساب به معنی صفر کردن مانده هر حساب است. این‌کار با بستانکار کردن مانده نهایی حسا‌ب‌های دارای مانده بدهکار و یا بدهکار کردن مانده نهایی حساب‌های دارای مانده بستانکار طی اسناد حسابداری انجام می‌شود.

تعریف چرخه حسابداری و عملیات آن

چرخه حسابداری به یک سری عملیات می‌گویند که هر سال و یا در هر دوره مالی تکرار می‌شود. که به ترتیب شامل عملیات‌های زیر است:

• جمع آوری اطلاعات مالی
• ثبت کلیه معاملات و عملیات مالی
• ثبت اطلاعات در دفتر روزنامه
• انتقال اطلاعات از دفتر روزنامه به دفتر کل
• تهیه تراز آزمایشی اصلاح نشده
• اصلاح حساب‌های دفتر کل
• تهیه تراز آزمایشی اصلاح شده
• تهیه صورت‌های مالی
• بستن حساب‌های موقت
• تهیه تراز آزمایشی اختتامیه
• بستن حساب‌های دائمی

دوره های زمانی بستن حساب ها

بستن حساب در پایان سال مالی یا دوره مالی

بستن حساب ها در پایان سال مالی و یا در پایان دوره مالی نسبت به مورد قبلی، پیچیده تر و دارای زوایای بیشتری است. از طرفی از آن برای تعیین میزان سود و زیان، انتقال حساب های ثابت و افتتاح حساب جدید برای آن ها در سال جدید استفاده می کنند.

انواع حساب‌ها در حسابداری

دفتر کل شامل تعدادی حساب است که هریک اطلاعات مربوط به اجزای خاصی از صورت‌های مالی را نشان می‌دهد.

حساب‌های دائمی

حساب‌های موقت

این نوع حساب‌ها در پایان سال بسته شده و به دوره بعدی انتقال پیدا نمی‌کند.این نوع حساب‌ها باعث تغییر در میزان سرمایه خواهند شد. درآمد‌ها سرمایه را افزایش و برداشت و هزینه‌ها، باعث کاهش سرمایه می‌شوند.

اصلاح و تعدیل حساب‌ها

برخی از موسسات و شرکت‌ها در طول دوره مالی، وجوهی بابت هزینه اجاره، هزینه ملزومات و … بصورت پیش پرداخت، پرداخت می‌کنند. از آنجایی که طبق اصل تطابق، هزینه های هر دوره می‌بایست از درآمدهای همان دوره کسر گردد لذا هزینه دوره جاری از حساب پیش‌پرداخت کسر و به حساب سود و زیان منتقل می‌گردد، این فرایند اصطلاحا اصلاح حساب پیش پرداخت نام دارد.

بستن حساب‌های موقت

انتقال مانده حساب‌های موقت به حساب‌های دائمی را بستن حساب‌های موقت می‌نامند. در پایان هر دوره مالی مانده حساب‌های موقت صفر می‌شود و به سال مالی بعد منتقل نمی‌شود.  جهت بستن این حساب‌ها باید از یک حساب رابط و واسطه به نام حساب خلاصه سود و زیان استفاده کنیم. مراحل بستن حساب‌های موقت به صورت زیر است:

1. بستن حساب درآمد

حساب‌های درآمد شامل تمام درآمدهای کسب‌شده در طول دوره مالی می‌شوند. هر یک از حساب‌های درآمد که دارای مانده بستانکار می‌باشد را بدهکار و حساب سود و زیان جاری به میزان جمع مانده حساب‌های درآمد بستانکار می‌شود.

2. بستن حساب هزینه‌ها

حساب‌های هزینه شامل تمامی هزینه‌های متحمل شده در طول دوره مالی هستند. هر یک از حساب‌های هزینه که دارای مانده بدهکار می‌باشند، بستانکار و حساب سود و زیان جاری به میزان مجموع مانده حساب‌های هزینه بدهکار می‌شود.

3. بستن حساب سود و زیان جاری

4. بستن حساب برداشت

در انتها برای بستن حساب برداشت، حساب سرمایه را معادل مانده حساب برداشت بدهکار و حساب برداشت را بستانکار می‌کنیم.

بستن حساب‌های دائم

برای بستن حساب های دائم که مانده آن ها به دوره یا دوره های بعدی منتقل می‌شوند به شیوه زیر عمل می‌کنیم:

1.تراز آزمایشی اختتامی

پس از بستن حساب‌های موقت فقط حساب‌های دائمی شامل دارایی‌ها، بدهی‌ها و سرمایه مانده خواهند داشت.  برای آزمون تساوی جمع مانده‌های بدهکار و بستانکار فهرستی از مانده حساب‌های دائمی تحت عنوان تراز آزمایشی اختتامی تهیه می‌شود. تراز آزمایشی اختتامی این امکان را به حسابداران می‌دهد که قبل از ثبت معاملات و عملیات مالی دوره‌ی جدید از تساوی جمع مانده‌های بدهکار با جمع مانده‌های بستانکار حساب دائمی در پایان دوره مالی مطمئن شوند.

2.صدور تراز اختتامیه

برای بستن حساب های دائم لازم است مانده این حساب ها به وسیله حساب واسط “سند اختتامیه ” صفر شود که به این کار صدور سند اختتامیه میگوییم. حساب‌های دائم به وسیله حساب اختتامیه بسته خواهد شد. در پایان هر دوره مالی بعد از زدن سند اختتامیه، هیچ سند دیگری نباید زده شود و آخرین شماره سند حسابداری، سند اختتامیه است. برای صدور سند اختتامیه مراحل زیر را انجام می‌دهیم:

قبل از بستن حساب‌های دائم، باید مالیات و سرمایه شرکت مشخص و ثبت شود. برای انجام این کار به صورت زیر عمل می‌کنیم:

محاسبه میزان مالیات

در صورتی که حساب خلاصه سود و زیان، بیانگر سوددهی شرکت باشد، باید 25 درصد سود خالص، مالیات پرداخته شود. قبل از محاسبه مالیات باید هزینه‌ها و درآمدهای معاف از مالیات از مبلغ سود جدا شود.

محاسبه اندوخته

طبق قانون باید قسمتی از خالص سود شرکت، هر سال به عنوان اندوخته ذخیره شود. بنابر این قانون، باید 5 درصد از سود خالص به عنوان اندوخته ذخیره شود تا زمانی که میزان اندوخته به 10 درصد از سرمایه شرکت برسد. بعد از آن ذخیره قسمتی از سود سالیانه اجباری نبوده و به صورت اختیاری می‌توان آن را انجام داد. بعد از محاسبه اندوخته و مالیات، حساب دائم با صدور سند اختتامیه بسته خواهد شد. بعد از بسته شدن حساب‌های دائم، مانده آن به دوره بعد به عنوان افتتاحیه منتقل خواهد شد.

کلام آخر

اجرای صحیح اقدامات حسابداری پایان سال مالی یکی از اصلی‌ترین وظایف حسابداران محسوب می‌شود؛ زیرا کوچک‌ترین خطا در انجام محاسبات، منجر به بروز چالش‌های بزرگی برای مجموعه می‌شود. از این رو توصیه ما به همه حسابداران کسب مهارت‌های حرفه‌ای حسابداری به صورت عملی و اجرایی است.