قانون کار 1401

کار و شرایط حاکم بر آن، موضوعاتی هستند که باید شکل قانونی به خود بگیرند. قانون کار 1401 به بیان روابط بین کارگر، کارفرما و شرایط کلی حاکم بر کار می‌پردازد. اگر قانون کار وجود نداشته باشد، احتمالا شاهد اختلافات عمیق بین کارگر و کارفرما خواهیم بود. درواقع وجود قانون کار از بروز این اختلافات جلوگیری می‌کند. با این حال قانون کار به چه مواردی اشاره کرده است؟ آیا جزئیات شرایط کار و دریافت دستمزد هم در این قانون تعریف شده‌اند؟

قانون کار یکی از مباحث بسیار مهمی است که هم کارگر و هم کارفرما باید اطلاعاتی در مورد آن داشته باشند. در این مطلب قصد داریم به بررسی کامل قانون کار 1401 بپردازیم. با ما همراه باشید.

مروری بر تاریخچه قانون کار در ایران

قبل از پرداختن به قانون کار 1401، بهتر است ابتدا مروری بر شکل‌گیری این قانون در ایران داشته باشیم. قانون کار در ایران با تشکیل وزارت کار در سال 1325 پایه‌گذاری شد. با این حال قانون کاری که به شکل امروزی وجود دارد، در سال 1368 و در مجلس شورای اسلامی بنیانگذاری شد. البته تصویب این قانون در ابتدا اختلافاتی بین مجلس و شورای نگهبان داشت.

بعد از تصویب اولیه قانون کار در سال 1368 و بروز اختلافات در مفاد آن، این قانون در سال 1369 تصویب شد. به این ترتیب قانون کار 1401 که ما امروزه با آن سروکار داریم، متشکل از 203 ماده، 21 تبصره و در 12 فصل تنظیم شده است.

منظور از قانون کار 1401 چیست؟

به طور کلی این قانون روابط بین کارفرمایان و کارگران را تشریح می‌کند. بر این اساس هر شخصی که در ازای انجام فعالیتی مشخص دستمزد دریافت می‌کند، مشمول قانون کار 1401 خواهد بود. سایر قوانین حاکم بر کار، عبارتند از قانون بیمه تامین اجتماعی، قانون کار شوراهای اسلامی و قوانین مربوط به بیمه بیکاری.

قاون کار در کشور ما نوعی قانون آمره محسوب می‌شود. منظور از قانون آمره چیست؟ قانون آمره به قوانینی گفته می‌شود که هیچ شخص و نهادی حق توافق برخلاف آن را ندارد. بر این اساس هر توافقی خارج از چارچوب قانون کار 1401 باطل خواهد شد؛ حتی اگر طرفین در توافق خود رضایت داشته باشند.

آشنایی با تعریف کارگر در قانون کار

وقتی قانونی تعریف می‌شود، باید طرفین آن هم با جزئیات تعریف شوند. در فصل اول قانون کار تعاریف و کلیات مفاهیم ذکر شده‌اند. در ماده 2 قانون کار به مقوله کارگر پرداخته شده است. کارگر یکی از اصلی‌ترین اضلاع قانون کار 1401 محسوب می‌شود و تعریف خاص خود را دارد. در تعریف قانونی «کارگر شخصی است که در برابر دریافت حقوق یا دستمزد، فعالیت مشخصی را طبق درخواست کارفرما انجام می‌دهد»

به این ترتیب اگر حتی شخص یک روز را هم مشغول به کار شده باشد، مشمول قانون کار 1401 خواهد شد. این تعریف کلی است و عواملی مثل عنوان شغلی و مدت قرارداد هم تغییری در آن ایجاد نمی‌کنند. تنها ارتباط کارگر با قانون کار، فعالیتی است که در قبال آن مزد دریافت می‌کند.

آشنایی با تعریف کارفرما در قانون کار

در ماده 3 قانون کار 1401 تعریف جامعی از کارفرما شده است. بر این اساس «کارفرما شخصی است که کارگر به درخواست او فعالیت مشخصی را انجام می‌دهد و دستمزد دریافت می‌کند» به این ترتیب مدیران یا به طور کلی اشخاصی که اداره کارگاه یا بنگاه اقتصادی را برعهده دارند، مشمول این قانون می‌شوند.

کارفرمایان در هر شرکت و نهادی که باشند، مسئول رعایت حقوق کارگران طبق قانون کار 1401 هستند. کارفرما نمی‌تواند کارگر را مجبور به انجام فعالیتی خارج از چارچوب قانون کار کند. همچنین در قبال انجام کار توسط کارگر متعهد به پرداخت دستمزد اوست و در صورت عدم رعایت متخلف شناخته می‌شود.

آشنایی با تعریف قرارداد در قانون کار

فصل دوم قانون کار 1401 علاوه بر کارگر و کارفرما، ضلع سومی به نام قرارداد کار هم دارد. درواقع قرارداد رابط و سند همکاری میان کارگر و کارفرماست. با انعقاد قرارداد جزئیات ارتباط کارگر با کارفرما مشخص می‌شود. البته این قرارداد نیازی به کتبی بودن هم ندارد و حتی به صورت شفاهی هم قابل قبول است. با این حال بهترین کار، عقد قرارداد به صورت کتبی است.

با این اوصاف و باتوجه به قانون کار 1401، کارفرما و کارگر ملزم به عقد قرارداد هستند. مدت قرارداد ممکن است روی کتبی بودن یا نبودن آن تاثیرگذار باشد. معمولا قراردادهایی که بیشتر از 30 روز کاری ادامه داشته باشند، حتما باید کتبی بسته شوند. به طور کلی قرارداد در قانون کار 1401 عبارتست «از قراردادی کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر متعهد به انجام فعالیتی مشخص می‌شود و در قبال انجام آن دستمزدی دریافت می‌کند»

آشنایی با تعریف کارگاه در قانون کار

یکی از اصلی‌ترین عوامل تاثیرگذار روی روابط بین کارگر و کارفرما در قانون کار 1401، کارگاه یا محل انجام خدمت کارگر است. به طور کلی و طبق قانون کار «کارگاه مکانی است که کارگر به درخواست کارفرما در آنجا مشغول انجام فعالیت می‌شود»

طبق تعریف فوق هرگونه موسسه صنعتی، معدنی، ساختمانی، کشاورزی، خدماتی، ترابری، تجاری و … کارگاه محسوب می‌شوند. همچنین تمام تاسیسات و املاک متعلق به آنها نیز مشمول این قانون می‌شوند.

شرایط تعلیق قرارداد در قانون کار 1401

همانطور که اشاره کردیم، فصل دوم قانون کار به قرارداد اختصاص دارد. در مبحث دوم این فصل در خصوص تعلیق قرارداد و شرایط آن صحبت شده است. بر اساس ماده 14 قانون کار 1401، وقتی یکی از طرفین به تعهدات خود عمل نمی‌کند، قرارداد به صورت موقتی تعلیق می‌شود. با این حال بعد از رفع مشکل، قرارداد به حالت اولیه خود برمی‌گردد. البته سوابق به منظور افزایش بازنشستگی و دستمزد برای کارگر در نظر گرفته می‌شوند.

در تبصره این ماده آمده است که مدت نظام وظیفه (ضرورت، احتیاط و ذخیره) جزو سنوات خدمت او محسوب می‌شوند. همچنین در ماده 15 قانون کار 1401 به بروز حواد غیرقابل پیش‌بینی اشاره شده است. بر این اساس اگر حادثه‌ای رخ دهد که کنترل آن از عهده طرفین خارج است، قرارداد موقتا به حالت تعلیق درمی‌آید. البته تشخیص این وضعیت برعهده وزارت کار است.

در ماده 17 قانون کار 1401 هم به موضوع توقیف کارگر اشاره شده است. بر این اساس اگر کارگر توقیف شود، اما این توقیف منجر به محکومیت وی نشود، قرارداد کار کارگر به حالت تعلیق در می‌آید و بعد از اتمام دوره توقیف مجددا مشغول به فعالیت می‌شود.

ماده 19 قانون کار 1401 به مسئله خدمت سربازی کارگر می‌پردازد. طبق این ماده اگر کارگر به خدمت سربازی اعزام شود، قرارداد تعلیق خواهد شد. کارگر بعد از اتمام دوره سربازی، می‌تواند به محل کار خود بازگردد.

ماده 20 قانون کار به موضوع تعلیق یا اخراج غیرقانونی کارگر توسط کارفرما پرداخته است. بر این اساس اگر کارفرما در مواجهه با مواد 15، 16، 17 و 19 قانون کار 1401 قرارداد را به حالت تعلیق درآورد و بعد از رفع تعلیق از پذیرفتن مجدد کارگر اجتناب کند، تخلف کرده و اخراج غیرقانونی انجام داده است. در این حالت کارگر می‌تواند ظرف مدت یک ماه مراتب شکایت خود را به هیئت تشخیص اعلام کند.

شرایط خاتمه قرارداد کاری در قانون کار 1401

در مبحث سوم از فصل دوم قانون کار به شرایط خاتمه قرارداد کار پرداخته شده است. در ادامه به برخی از مهم‌ترین مواد این قانون خواهیم پرداخت:

• ماده 21 قانون کار 1401: طبق این ماده وقتی کارگر فوت کند، استعفا دهد، ازکارافتاده شود، مدت قرارداد به پایان برسد و تمدید نشود، قرارداد خاتمه یافته است.
• ماده 23 قانون کار 1401: کارگر در قبال حقوق، مستمری و مزایایی که در قبال بازنشستگی، ازکارافتادگی، بیماری، بیکاری، مقررات حمایتی و … دریافت می‌کند، قوانین تامین اجتماعی را به صورت کامل رعایت کند.
• ماده 24 قانون کار 1401: کارفرما موظف است طبق قرارداد موقت یا بلندمدتی که به هر دلیلی خاتمه پیدا کرده است، حقوق و مزایا پایان کار کارگر را پرداخت کند. البته در صورتی که کارگر حداقل 1 سال یا بیشتر در کارگاه فعالیت کرده باشد.
• ماده 25 قانون کار 1401: وقتی قرارداد کاری موقت یا بلندمدت برای انجام کاری معین بین کارگر و کارفرما امضا می‌شود، هیچ کدام از طرفین حق فسخ قرارداد یک طرف را ندارند. فقط هیئت تشخیص و هیئت حل اختلاف می‌تواند در این خصوص نظر بدهد.
• ماده 26 قانون کار 1401: وقتی تغییراتی در شرایط کار کارگر به وجود می‌آید که خلاف عرف کارگاه و قرارداد است، باید حتما به موافقت کتبی اداره کار و رفاه اجتماعی برسد تا ضمانت اجرایی داشته باشد. همچنین در صورت بروز اختلاف، هیئت حل اختلاف موظف به رسیدگی خواهد بود.
• ماده 27 قانون کار 1401: چنانچه کارگری در انجام وظایف خود کوتاهی یا از رعایت قوانین و آئین‌نامه انضباطی کارگاه سرپیچی کند، کارفرما می‌تواند بعد از کسب رضایت شورای اسلامی کار، قرارداد وی را فسخ کند. البته قبل از فسخ قرارداد باید حقوق معوقه، مطالبات و سنوات وی را تمام و کمال پرداخت کند.

آشنایی با شرایط کار در قانون کار 1401

فصل سوم قانون کار به شرایط کاری کارگر و دریافت حق‌السعی توسط او پرداخته شده است. در ادامه با مهم‌ترین مواد این قانون آشنا خواهید شد:

• ماده 34 قانون کار 1401: این ماده به تعریف حق‌السعی پرداخته است. بر این اساس دستمزد، ایاب و ذهاب، کمک عائله‌مندی، هزینه خواروبار، مسکن، مزایای نقدی و غیرنقدی و … حق‌السعی محسوب می‌شوند. به طور کلی هرگونه دریافتی توسط کارگر، حق‌السعی نام دارد.
• ماده 35 قانون کار 1401: در این ماده دستمزد یا مزد دریافتی توسط کارگر تعریف شده است. بر این اساس وجوه نقد یا غیرنقدی که کارگر در ازای انجام کاری مشخص دریافت می‌کند، مزد نام دارد.
• ماده 37 قانون کار 1401: طبق این ماده پرداختی مزد کارگر، باید در فواصل زمانی مشخص و مرتب و در روزهای غیرتعطیل پرداخت شود. پرداخت وجه باید با وجه رایج مملکت یا در صورت رضایت کارگر با چک بانکی انجام شود.
• ماده 38 قانون کار 1401: در این ماده به برابری شرایط کار زن و مرد اشاره شده است. بر این اساس وقتی کاری یکسان و در شرایطی کاملا برابر انجام می‌شود، باید به زن و مرد حقوق مشابهی پرداخت شود. به این ترتیب هیچ تفکیک جنسیتی، سنی، مذهبی و … در پرداخت دستمزد وجود ندارد.
• ماده 39 قانون کار 1401: در صورتی که کارگر به صورت نیمه وقت یا ساعتی مشغول به فعالیت می‌شود، باید مطابق ساعات کاری خود مزد یا مزایا دریافت کند.
• ماده 40 قانون کار 1401: اگر طبق توافق طرفین، پرداخت دستمزد به صورت غیرنقدی انجام می‌شود، باید ارزش درنظر گرفته شده منصفانه باشد.
• ماده 41 قانون کار 1401: حداقل دستمزد کارگران کشور به صورت سالانه و با رای و نظر شورای عالی کار تعیین می‌شود. دستمزد اعلام شده در هر سال، باید با نرخ تورم همان سال مطابقت داشته باشد.

موسسه محاسبان؛ مشاور شما در مورد قانون کار 1401

بیشتر اشخاص و به خصوص کارگران، اطلاعات زیادی در خصوص قوانین مربوط به کار و پیچ و خم حقوقی آنها ندارند. این موضوع تا حدودی هم طبیعی است. البته این موضوع ممکن است برای برخی کارفرمایان هم صدق کند. به هر حال فرقی نمی‌کند کارگر یا کارفرما باشید؛ اگر از قانون کار 1401 اطلاعات زیادی ندارید، بهتر است دوره آموزش حقوق و دستمزد را بگذرانید یا با مشاوران و کارشناسان این حوزه در ارتباط باشید.

موسسه محاسبان با در اختیار داشتن کارشناسان حقوقی مجرب و زبده، آماده همکاری با کارفرمایان و کارگران است. شما می‌توانید با کارشناسان ما در ارتباط باشید و سوالات و ابهامات خود را با آنها در میان بگذارید و برای رفع آنها راه‌حل مناسب دریافت کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر با همکاران ما در موسسه حسابداری محاسبان تماس بگیرید.

کلام پایانی

بحث قانون کار 1401 از اهمیت بالایی برخوردار است. در این قانون همه موارد مربوط به کار با جزئیات شرح داده شده است. به همین دلیل هم کارفرما و هم کارگر باید اطلاعاتی در خصوص این قوانین داشته باشند تا به مشکل برنخورند. پایه قانون کار در ایران سال 1325 گذاشته شد. با این حال قانون کاری که به شکل رایج امروزی با آن سروکار داریم، سال 1369 به تصویب رسیده است. در فصل اول قانون کار به تعریف مفاهیم کلی پرداخته شده است؛ مفاهیمی، ازجمله کارگر، کارفرما، کارگاه و … . در فصل دوم هم در مورد قرارداد و شرایط حاکم بر آن صحبت شده است. همچنین در فصل سوم شرایط کاری مطرح شده است.

سوالات متداول

قانون کار چیست؟

این قانون روابط بین کارفرمایان و کارگران را تشریح می‌کند. بر این اساس هر شخصی که در ازای انجام فعالیتی مشخص دستمزد دریافت می‌کند، مشمول قانون کار خواهد بود. سایر قوانین حاکم بر کار، عبارتند از قانون بیمه تامین اجتماعی، قانون کار شوراهای اسلامی و قوانین مربوط به بیمه بیکاری.

شرایط تعلیق قرارداد در قانون کار چیست؟

بر اساس ماده 14 قانون کار، وقتی یکی از طرفین به تعهدات خود عمل نمی‌کند، قرارداد به صورت موقتی تعلیق می‌شود.