همه کارمندان در طول خدمت خود، حداقل یک بار به بیماری روحی یا جسمی مبتلا شده‌اند. در این حالت با مفهومی با نام مرخصی استعلاجی مواجه می‌شوند. این مرخصی چه شرایط و قوانینی دارد؟ معمولا بیشتر کارمندان، بخصوص کارمندانی که تازه مشغول به فعالیت شده‌اند، اطلاعات چندانی در مورد انواع مرخصی‌ها ندارند. همین موضوع گاهی باعث می‌شود تا به حق و حقوق خود دست پیدا نکنند.

این مرخصی هم مثل سایر مرخصی‌ها قوانین مخصوص خود را دارد. آیا انواع مرخصی‌های استعلاجی با حقوق هستند؟ در این مطلب اطلاعات جامعی در خصوص این نوع مرخصی به شما ارائه خواهیم داد. همراه ما باشید.

مرخصی چیست؟

یکی از مسائلی که هر کارمند و سازمانی با آن روبروست، مرخصی کارمندان است. اساسا مرخصی به چه معناست؟ مرخصی حقی است که برای همه کارمندان در نظر گرفته شده که مرخصی استعلاجی یکی از انواع آن محسوب می‌شود. مرخصی ارتباطی با روزهای تعطیل ندارد و به ترک موقت و اختیاری شغل گفته می‌شود.

مرخصی برای کارگران یا کارمندان به رسمیت شناخته می‌شود و هیچ کارفرمایی حق سرپیچی از آن را ندارد. با این حال نحوه گرفتن مرخصی و حقوق پرداختی آن، یکی از دغدغه‌های مهم کارفرما و کارکنان محسوب می‌شود. گاهی ممکن است کامند یا کارگر درخواست مرخصی برای کار مهمی را داشته باشد، اما با مخالفت کارفرما روبرو شود. در این حالت تکلیف چیست؟ طبق قانون کشور، گرفتن مرخصی برای همه کارکنان حق طبیعی و بدیهی شمرده می‌شود. به همین دلیل هیچ عذر و بهانه‌ای از طرف کارفرما پذیرفتنی نخواهد بود.

انواع مرخصی در قانون کار

مرخصی انواع مختلفی دارد که هر کدام دارای شرایط خاص خود هستند. برخی از مرخصی‌ها با حقوق و برخی دیگر بدون در نظر گرفتن حقوق خواهند بود. به طور کلی مرخصی‌ها عبارتند از:

مرخصی استعلاجی
مرخصی استحقاقی
مرخصی ساعتی
مرخصی ازدواج
مرخصی فوت اقوام درجه یک
مرخصی پاس شیر
مرخصی حج
مرخصی زایمان
مرخصی بین تعطیلی
مرخصی بدون حقوق

مرخصی استعلاجی چیست؟

یکی از انواع مهم مرخصی‌های ذکر شده در قانون کار است که در شرایط خاصی برای کارمندان در نظر گرفته می‌شود. معمولا افراد تازه‌کار که آشنایی زیادی با انواع مرخصی ندارند، اقدام به کسب اطلاعات در خصوص انواع مرخصی می‌کنند. این نوع مرخصی در چه صورتی برای کارکنان لحاظ می‌شود؟

مرخصی استعلاجی زمانی معنی پیدا می‌کند که فرد دچار بیماری شده و باید دوره زمانی خاصی را به استراحت بپردازد. البته به شرطی که مجددا بعد از بهبود، توانایی بازگشت به محل کار و مشغول به کار شدن را داشته باشد. این مرخصی شامل تمام کارکنانی می‌شود که طبق قانون کار مشغول به فعالیت شده‌اند. مطابق با قانون کار، هیچ محدودیتی برای دریافت این نوع مرخصی وجود ندارد. با این حال شرایط و قوانین خاصی برای این نوع مرخصی وجود دارد.

قانون کار این نوع مرخصی را کمتر از 7 روز درنظر می‌گیرد. همچنین در تمام طول سال نباید بیشتر از 15 روز باشد. برای اثبات و استفاده از این نوع مرخصی، ارائه گواهی پزشکی کافیست. حال این سوال ایجاد می‌شود که اگر نیاز به مرخصی بیشتر از این تعداد روز باشد چه خواهد شد؟ در جواب باید گفت که اگر نیاز به استراحت بیمار بیش از 15 روز باشد، باید از پزشک معتمد سازمان بیمه تامین اجتماعی گواهی دریافت کند. اگر هم مرخصی نیاز به استراحت بیش از 60 روز داشته باشد، باید کمیسیون شورای پزشکی آن را تایید کند.

شرایط استفاده از مرخصی استعلاجی چیست؟

کارکنانی که شامل قانون کار می‌شوند، تحت کدام شرایط می‌توانند از این نوع مرخصی استفاده کنند؟ وقتی کارمند دچار هر نوع بیماری جسمی و روحی باشد که توان انجام فعالیت از او گرفته شود، می‌تواند از این مرخصی استفاده کند. البته همانطور که اشاره کردیم، باید تایید و گواهی پزشک در این خصوص را ارائه دهد.

نیاز به استراحت بیمار و میزان آن بستگی به تشخیص پزشک دارد. البته شاید این سوال مطرح شود که آیا جراحی‌های زیبایی هم شامل مرخصی استعلاجی می‌شوند؟ در مورد جراحی‌های زیبایی استفاده از این مرخصی امکان‌پذیر نیست. به طور کلی برای استفاده از این مرخصی، کارکنان باید شرایط زیر را داشته باشند:

نوع بیماری و نیاز به استراحت در گواهی پزشکی به صورت دقیق ذکر شود
فرد در زمان شروع مرخصی در حال کار یا استفاده از مرخصی استحقاقی باشد
فرد بیمه شده نباید ازکارافتاده کلی باشد؛ در حالت ازکارافتادگی دستمزدی بابت مرخصی استعلاجی پرداخت نخواهد شد

اگر هر کدام از کارکنان شرایط فوق را داشته باشند، مرخصی استعلاجی به آنها تعلق می‌گیرد. دستمزد این مرخصی هم از سوی سازمان بیمه تامین اجتماعی پرداخت می‌شود. اگر کارفرما در طول مرخصی استعلاجی، حقوق فرد را پرداخت کرده باشد، کمک هزینه بیماری از سوی بیمه به وی پرداخت نخواهد شد. کمک هزینه درواقع حق بیمه فرد محسوب می‌شود. به همین دلیل پرداخت آن هم برعهده تامین اجتماعی است. همچنین به یاد داشته باشید که نحوه و نوع قرارداد تاثیری روی حقوق این نوع مرخصی ندارد.

انواع مرخصی استعلاجی در بیمه تامین اجتماعی

همانطور که اشاره کردیم، مسئولیت پرداخت حقوق کارکنان در زمان این مرخصی برعهده سازمان بیمه تامین اجتماعی است. پرداخت حقوق در ایام این مرخصی هم بستگی به نوع آن دارد. این نوع مرخصی از نظر زمانی به دو نوع تقسیم می‌شود که در ادامه با آنها آشنا می‌شوید:

مرخصی استعلاجی تا سقف 3 روز: این نوع مرخصی باید کمتر از 3 روز یا حداکثر 3 روز باشد. برای دریافت این مرخصی، گواهی پزشک کافیست.
مرخصی استعلاجی بیشتر از 3 روز: اگر بیمار نیاز به استراحت بیشتر از 3 روز داشته باشد، باید گواهی از پزشک معتمد سازمان تامین اجتماعی دریافت کند. این گواهی باید تحویل سازمان داده شود. همچنین در این شرایط، پرداخت حقوق فرد هم برعهده سازمان تامین اجتماعی خواهد بود.
مرخصی استعلاجی زایمان: این نوع مرخصی که برای بانوان در نظر گرفته شده، شامل 3 ماه مرخصی قبل از زایمان و 3 ماه مرخصی بعد از زایمان می‌شود. به این ترتیب هر زن شاغل در دوران بارداری، می‌تواند به مدت 6 ماه از این مرخصی استفاده کند.

پرداخت دستمزد مرخصی چه شرایطی دارد؟

دستمزد مرخصی یا غرامت دستمزد، معمولا از روز چهارم مرخصی استعلاجی پرداخت می‌شود. با این وجود در برخی شرایط خاص، ممکن است این دستمزد از روز اول مرخصی هم پرداخت شود. این شرایط کدامند؟ در ادامه به بررسی این شرایط می‌پردازیم:

اگر فرد تمام یا بخشی از زمان مرخصی را در بیمارستان بستری بوده باشد.
در صورتی که بیمار به دلیل ابتلا به یک بیماری سخت و یا بروز حادثه در بیمارستان بستری شده باشد.
وقتی که فرد به بیماری مرتبط با سابقه بیماری خود مبتلا شده باشد.
فرد به بستری در بیمارستان نیاز دارد، اما به دلیل عدم وجود تخت خالی، سرپایی مداوا می‌شود.
فرد به دلیل شدت بیماری مجبور به مراجعه اورژانسی به بیمارستان می‌شود.
کلیه مرخصی‌های استعلاجی جانبازان

اگر به غیر از این شرایط وجود داشته باشد، دستمزد فرد از روز چهارم توسط سازمان بیمه تامین اجتماعی پرداخت خواهد شد.

منظور از بیمه استعلاجی چیست؟

معمولا وقتی صحبت از مرخصی استعلاجی می‌شود، اصطلاحاتی، مثل بیمه استعلاجی هم زیاد شنیده می‌شود. در صورتی که کارمند دارای بیمه دچار بیماری شود و از انواع مرخصی‌های استعلاجی استفاده کند، دستمزد ایام مرخصی وی توسط سازمان تامین اجتماعی پرداخت می‌شود که به این حالت بیمه استعلاجی می‌گویند.

اگر شرایط بیماری و روزهای استراحت کارکنان توسط بیمه مورد تایید قرار بگیرد، پرداخت حقوق آنها انجام می‌شود. البته علاوه بر پرداخت حقوق، تعداد روزهای مرخصی هم به سوابق و بازنشتسگی فرد اضافه خواهد شد.

نحوه محاسبه دستمزد مرخصی استعلاجی چگونه است؟

قانون کار پرداخت دستمزد مرخصی کمتر از 3 روز را به کارفرما و بیشتر از 3 روز را به سازمان تامین اجتماعی محول کرده است. مبلغ این نوع مرخصی هم متفاوت است که در ماده 62 قانون تامین اجتماعی به آن اشاره شده است:

اگر فرد بیمه شده دارای همسر، فرزند، پدر یا مادر تحت تکفل باشد، باید میزان 3 چهارم آخرین دستمزد خود را در روزهای مرخصی دریافت کند.
اگر فرد بیمه شده دارای همسر، فرزند، پدر یا مادر تحت تکفل نباشد، باید میزان 2 سوم آخرین دستمزد خود را در روزهای مرخصی دریافت کند.
همه بیمه‌شدگان غیرمتکفل در ایام استعلاجی باید نیمی از آخرین دستمزد خود را در ایام مرخصی دریافت کنند.

بررسی حداکثر مدت مرخصی‌های استعلاجی

دریافت مرخصی استعلاجی با محدودیت خاصی مواجه نیست. چرا که مدت و نوع بیماری از قبل مشخص نیست. با این حال در طول یک سال، سقف یا حداکثر زمان مرخصی فرد، 4 ماه است.

در صورتی که شورای پزشکی سازمان بیمه تامین اجتماعی تایید کند، مدت زمان مرخصی می‌تواند تا 1 سال هم برسد. با این وجود گاهی ممکن است بیماری فرد صعب‌العلاج باشد. در این صورت کارگر با تشخیص کارشناسان سازمان بیمه تامین اجتماعی، بازنشست می‌شود.

واریز دستمزد مرخصی استعلاجی چه زمانی صورت می‌گیرد؟

یکی دیگر از دغدغه‌های کارکنانی که از این مرخصی استفاده کرده‌اند، نحوه و زمان گرفتن حقوق این نوع مرخصی است. وقتی لیست بیمه توسط کارفرما برای سازمان تامین اجتماعی ارسال می‌شود، حدود 10 تا 15 روز بررسی این لیست به طول می انجامد. اطلاعات موردنظر بعد از بررسی‌های لازم در واحد حسابداری ثبت سند شده و عملیات واریز انجام می‌شود.

البته نکته حائز اهمیت این است که قبل از ارسال لیست بیمه، باید مدارک پزشکی برای دریافت استعلاجی به شعبه موردنظر ارائه شوند. پرداخت یا واریز مبالغ مربوط به این مرخصی‌ها، توسط شعب مختلف تامین اجتماعی در یک روز خاص از ماه انجام می‌شود.

برای دریافت حقوق مرخصی‌های استعلاجی چه مدارکی مورد نیاز است؟

طبیعی است که برای دریافت مرخصی و حقوق مربوط به آن باید مدارکی را به سازمان تامین اجتماعی ارائه دهید. مدارک مربوط به دریافت حقوق مرخصی استعلاجی، عبارتند از:

برگ تایید گواهی استراحت پزشکی صادر شده توسط سازمان تامین اجتماعی
اصل گواهی پزشکی صادر شده توسط پزشک معالج
استعلام وضعیت یا فرم تکمیل شده معرفی به کار توسط کارفرما

نکته مهم: در گواهی پزشکی باید اطلاعاتی، مثل مهر و امضای پزشک معالج، مدت زمان استراحت که توسط پزشک تشخیص داده می‌شود، نوع بستری بیمار، نوع درمان و … نیز قید شوند.

منظور از آیین‌نامه استعلاجی سربازی چیست؟

این آیین‌نامه برای تعیین نوع و مدت زمان مرخصی استعلاجی سربازان ایجاد شده است. به هر حال امکان بروز بیماری در سربازان وظیفه بسیار بالاست. مطابق این آیین‌نامه، سربازان تا 1 ماه می‌توانند از این نوع مرخصی استفاده کنند. برای استفاده از این مرخصی چه شرایطی باید داشته باشند؟

سربازان برای استفاده از این نوع مرخصی، باید از طریق بهداری یگان‌های خدمت به بیمارستان‌های طرف قرارداد ستاد کل نیروهای مسلح مراجعه کنند. بعد از مراجعه و دریافت گواهی پزشکی، نسبت به درمان بیماری یا مصدومیت اقدام کنند. اگر سرباز از مدت 1 ماهه مرخصی استعلاجی خود استفاده کند، این مدت جزو روزهای خدمت او محسوب می‌شود. البته اگر این مدت بیشتر از 1 ماه شود، روزهای اضافه شده به مدت زمان سربازی فرد افزوده می‌شود.

نتیجه گیری

دریافت مرخصی استعلاجی و حقوق روزهای مرخصی، یکی از دغدغه‌های اکثر کارکنان به شمار می‌رود. یکی از اصلی‌ترین شروط برای دریافت این نوع مرخصی، کار کردن تحت شرایط قانون کار است. همچنین فرد باید دارای بیمه تامین اجتماعی باشد. در صورت داشتن این شرایط، کارکنان می‌توانند تا 3 روز مرخصی با تایید پزشکی داشته باشند و حقوق آن را هم از کارفرما دریافت کنند. اگر بیماری فرد بیشتر از 3 روز نیاز به استراحت داشته باشد، باید تاییدیه پزشک معتمد سازمان بیمه تامین اجتماعی را دریافت کند. چرا که پرداخت حقوق بیشتر از 3 روز برعهده سازمان بیمه تامین اجتماعی است.

اگر میزان مرخصی بیشتر از 6 ماه باشد، باید توسط کمیسیون پزشکی تایید شود و در صورتی که بیماری صعب العلاج باشد، فرد بازنشسته اعلام می‌شود. در این مطلب به بررسی انواع مرخصی‌های استعلاجی و قوانین مربوط به آنها پرداختیم. درصورتی که درخصوص مرخصی استعلاجی نیاز به مشاوره دارید می توانید از متخصصین محاسبان راهنمایی بگیرید.