مرخصی زایمان | شرایط و مدارک دریافت مرخصی زایمان

یکی از موضوعهای مهم و پرطرفدار در زمینهٔ آموزش حقوق و دستمزد، موضوع مرخصی است. به دنیا آمدن فرزند یکی از شادترین و ارزشمندترین لحظاتی است که هر مادری تجربه میکند. با این حال، بسیاری از مادران شاغل ممکن است از قوانین و شرایط مرخصی زایمان آگاهی کافی نداشته باشند. بنابراین، اطلاع از این قوانین و شرایط برای تمامی زنان شاغل امری ضروری است. مرخصی زایمان یکی از انواع مرخصیهای قانونی است که مادران شاغل میتوانند از آن بهرهمند شوند. این مرخصی به عنوان یک راهکار مهم، آرامش روانی را برای مادران شاغل فراهم میکند که آنها بتوانند بدون دغدغههای شغلی، از لحظههای اولیه تولد فرزندشان بهرهمند شوند.
مرخصی زایمان
مرخصی زایمان یکی از حقوق قانونی است که به زنان شاغل تعلق میگیرد و به آنها این امکان را میدهد که پس از زایمان به مدت معین از کار خود مرخصی بگیرند و از نوزاد خود مراقبت کنند. این مرخصی معمولاً به مدت ۹ ماه در نظر گرفته میشود و در طول این مدت، حقوق، عیدی، سنوات و سایر مزایا به مادران تعلق میگیرد.
مرخصی زایمان در ایران بهعنوان “ایام تعلیق از کار” شناخته میشود، یعنی در این دوران، کارمند خانم بدون نگرانی از دست دادن شغل خود، میتواند به مرخصی برود و پس از پایان دوره، به همان شرایط و وضعیت شغلی خود بازگردد.
نکته مهم
مرخصی زایمان جزو سوابق کاری فرد محسوب میشود و در این مدت، همهٔ حقوق و مزایای مادر باید به طور کامل پرداخت شود.
قوانین مرخصی زایمان
قوانین مرخصی زایمان در ایران تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی و قوانین کار، به شرح زیر است:
۱. ماده ۶۷ قانون مرخصی زایمان تأمین اجتماعی
زنان شاغل که طی یک سال قبل از زایمان خود حداقل ۶۰ روز حق بیمه پرداخت کرده باشند، میتوانند از کمکهزینه بارداری برخوردار شوند. این کمکهزینه به شرط عدم اشتغال به کار پس از زایمان پرداخت میشود.
۲. ماده ۶۸ قانون مرخصی زایمان تأمین اجتماعی
اگر زن بیمهشده حداقل ۶۰ روز حق بیمه در یک سال قبل از زایمان پرداخت کرده باشد، میتواند از کمکهزینههای مربوط به معاینه و معالجههای قبل، حین و بعد از زایمان بهرهمند شود.
۳. ماده ۷۶ قانون کار
در صورتی که پزشک تأمین اجتماعی تشخیص دهد که نوع کار برای کارگر باردار خطرناک است، کارفرما موظف است که پایان دوره بارداری کارگر، شغلی سبکتر و ایمنتر برای او در نظر بگیرد. همچنین، حقوق کارگران باید به همان میزان سابق و بدون کسر پرداخت شود.
۴. ماده ۲۲ آییننامه مرخصی استعلاجی
زنانی که از مرخصی بدون حقوق استفاده میکنند، حق استفاده از مرخصی زایمان تأمین اجتماعی را نخواهند داشت. به عبارت دیگر، برای دریافت مرخصی زایمان باید در زمان درخواست مرخصی، بیمهپرداز فعال باشند و از مرخصی بدون حقوق استفاده نکنند.
مدت زمان مرخصی زایمان چقدر است؟
مدت زمان مرخصی زایمان در ایران برای مادرانی که یک قلو زایمان میکنند، ۹ ماه است، اما برای مادرانی که دوقلو یا بیشتر به دنیا میآورند، این مدت زمان به ۱۲ ماه افزایش مییابد. طبق قوانین جدید، از سال ۱۳۹۲ مرخصی زایمان به ۹ ماه افزایش یافته و این مدت زمان برای تمام زنان شاغل باردار در همه ارگانها و سازمانها باید رعایت شود. همچنین، مادران میتوانند ۲ ماه از این مرخصی را در ماههای پایانی بارداری استفاده کنند.
شرایط مرخصی زایمان و مدارک مورد نیاز
برای استفاده از مرخصی زایمان و دریافت حقوق از سازمان تأمین اجتماعی، زنان باردار باید شرایط خاصی را رعایت کنند و مدارک معینی را ارائه دهند. شرایط استفاده از این مرخصی عبارتند از:
- پرداخت حداقل ۶۰ روز حق بیمه در یک سال قبل از زایمان.
- عدم اشتغال در طول مرخصی و عدم دریافت حقوق از محل کار.
- مشغول به کار بودن یا استفاده از مرخصی استحقاقی در زمان اعلام بارداری.
مدارک مورد نیاز برای دریافت این مرخصی و کمک هزینهٔ بارداری شامل:
- ارائه درخواست مرخصی زایمان به صورت کتبی
- دفترچه بیمه یا کد بیمه تأمین اجتماعی
- گواهی پزشک معالج
- خلاصه پرونده ترخیص از بیمارستان
- شناسنامه پدر و مادر
- شناسنامه فرزند یا گواهی ولادت
برای دریافت کمک هزینه بارداری، این هزینه برابر با دو سوم آخرین دستمزد مادر است که براساس میانگین سه ماه آخر حقوق که حق بیمه از آن کسر شده است، محاسبه میشود.
منظور از مرخصی استعلاجی قبل از زایمان چیست؟
منظور از مرخصی استعلاجی قبل از زایمان، مرخصی است که مادر باردار به دلیل مشکلات یا بیماریهای دوران بارداری، با تأیید پزشک معالج خود میتواند استفاده کند. این مرخصی تأثیری بر مرخصی زایمان نخواهد داشت و مدت زمان آن از مرخصی زایمان کسر نمیشود. اگر مرخصی استعلاجی کمتر از ۱۵ روز باشد، تنها تأیید پزشک معالج کافی است. اما اگر این مرخصی بین ۱۵ تا ۶۰ روز باشد، باید تأیید پزشک معتمد سازمان تأمین اجتماعی ارائه شود و در صورت بیشتر بودن از ۶۰ روز، نیاز به تأیید شورای پزشکی تأمین اجتماعی است. این مرخصی برای مادرانی که نیاز به استراحت قبل از زایمان دارند، بهعنوان سابقه بیمهشده محسوب میشود و حقوق آن هم توسط تأمین اجتماعی پرداخت میشود.
چه زمانی برای مرخصی زایمان اقدام کنیم؟
برای اقدام به مرخصی زایمان، باید زمان مناسبی را انتخاب کنید که بسته به شرایط مختلف میتواند متفاوت باشد. معمولاً این مرخصی از زمان تولد نوزاد آغاز میشود، اما اگر مادر باردار نیاز به استراحت در ماههای آخر بارداری داشته باشد، میتواند از دو راه اقدام کند:
- مرخصی استعلاجی: اگر مادر باردار شرایط خاصی دارد و نیاز به استراحت دارد، میتواند از مرخصی استعلاجی استفاده کند که تأیید پزشک متخصص لازم است.
- مرخصی زایمان قبل از تولد: اگر مادر بخواهد مرخصی زایمان را از دو ماه آخر بارداری آغاز کند، باید گواهی پزشک متخصص دریافت کرده و سپس به سازمان تأمین اجتماعی مراجعه کند. توجه داشته باشید که در این حالت، حداقل ۳ ماه از مرخصی باید بعد از تولد نوزاد استفاده شود.
بنابراین، برای دریافت این مرخصی باید قبل از زایمان از پزشک متخصص گواهی دریافت کرده و پس از تولد نوزاد، با مدارک شناسایی و گواهی پزشک به شعبه تأمین اجتماعی مراجعه کنید. اگر تمایل به شروع مرخصی از دو ماه آخر بارداری دارید، باید ابتدا از پزشک معالج نامه استراحت بگیرید.
زمان پرداخت کمک هزینه بارداری
کمک هزینه بارداری به صورت ماهانه و بهطور منظم از سوی سازمان تأمین اجتماعی به مادران باردار پرداخت میشود. این مبلغ جایگزین حقوق و دستمزد دوران مرخصی زایمان است و در طول مدت استراحت پزشکی به بیمهشده تعلق میگیرد.
کمک هزینه بارداری زنان خانهدار
غرامت دستمزد ایام بارداری یا زایمان تنها در بیمه اجباری تأمین اجتماعی قابل استفاده است. به عبارت دیگر، بیمههای اختیاری مانند بیمه زنان خانهدار از جمله پوششهای مربوط به مرخصی زایمان برخوردار نیستند. برای دریافت پوشش کامل هزینههای زایمان، پیشنهاد میشود از بیمه تکمیلی و پوششهای مرتبط با زایمان استفاده کنید.
میزان حقوق مرخصی زایمان
بر اساس ماده ۵۹ قانون تأمین اجتماعی، زنان شاغل که در یک سال قبل از زایمان خود حداقل ۶۰ روز حق بیمه پرداخت کرده باشند، میتوانند در طول مرخصی بارداری خود، مبلغی معادل ۲.۳ حقوق ماهیانه خود را به عنوان کمکهزینهٔ بارداری از تأمین اجتماعی دریافت کنند.
میزان حقوق مرخصی زایمان طبق فرمول زیر محاسبه میشود:
مبلغ قابل پرداخت = تعداد روزهای استراحت × (۳ / ۲) × متوسط دستمزد روزانه در ۹۰ روز قبل از استراحت
برای محاسبه دقیقتر میزان حقوق مرخصی زایمان، ابتدا باید متوسط دستمزد روزانه در سه ماه آخر کار محاسبه شود. این دستمزد شامل حقوق پایه، حق مسکن، حق اولاد و سایر مزایای ماهیانه است. سپس دو سوم از این مقدار به عنوان مبلغ قابل پرداخت به فرد در ایام مرخصی زایمان در نظر گرفته میشود.
درخواست مرخصی زایمان و کمک هزینه بارداری
برای ثبت درخواست مرخصی زایمان و کمک هزینه بارداری از طریق سامانه خدمات اینترنتی تأمین اجتماعی، مراحل زیر را باید دنبال کنید:

مراحل ثبت درخواست مرخصی زایمان
- ورود به سامانه: ابتدا به سایت اینترنتی سامانه خدمات تأمین اجتماعی به نشانی eservices.tamin.ir مراجعه کنید.
- بخش بیمهشدگان: پس از ورود به سامانه، از بخش “بیمهشدگان تأمین اجتماعی” گزینهٔ مربوط به “مرخصی استعلاجی” را انتخاب کنید.
- بارگذاری مدارک: برای ثبت درخواست مرخصی زایمان، باید مدارک لازم را بارگذاری کنید. این مدارک ممکن است شامل گواهی پزشک متخصص و مستندات دیگر باشد.
- ثبت درخواست: پس از بارگذاری مدارک، درخواست مرخصی زایمان خود را ثبت کنید.
مراحل درخواست کمک هزینه بارداری
- ورود به سایت تأمین اجتماعی: وارد سایت تأمین اجتماعی شوید و از منوی «بیمهشدگان/امور بیمهشدگان» گزینهٔ «درخواست کمک هزینه بارداری» را انتخاب کنید.
- ثبت اطلاعات: اطلاعات شخصی مانند شماره بیمه، نام و نام خانوادگی، شماره موبایل و آخرین شعبه فعال را وارد کنید.
- احراز شرایط: پس از تکمیل اطلاعات، روی دکمهٔ «احراز شرایط و ثبت درخواست» کلیک کنید.
- بارگذاری مدارک شناسایی: پس از تأیید درخواست، باید مدارک شناسایی (مانند شناسنامه و کارت ملی) را بارگذاری کنید.
- پیگیری: پس از ثبت درخواست، در صورت تأیید، کمک هزینه بارداری به حساب شما واریز خواهد شد.
بررسی وضعیت بازگشت به کار بعد از اتمام دوره مرخصی زایمان
بیشتر خانمهای شاغل بعد از بارداری، نگران از دست دادن جایگاه شغلی خود هستند. شاید گمان میکنند بعد از زایمان و استفاده از مرخصی، احتمال اخراج آنها افزایش پیدا میکند، اما باید بدانید که قانون برای رفع این دغدغه راهکاری در نظر گرفته است.
طبق قانون، قرارداد کار در دوران مرخصی زایمان به حالت تعلیق در میآید. به این معنا که پس از پایان دوره مرخصی، سازمان موظف است کارمند را به جایگاه شغلی قبلی خود بازگرداند. اغلب سازمانها و مجموعههای اقتصادی از این قانون پیروی میکنند و به همین دلیل مشکلاتی در اجرای آن وجود ندارد. با این حال، اگر سازمانی در طول این مرخصی اقدام به اخراج کارمند خود کند یا از پذیرش مجدد وی خودداری کند، فرد میتواند با ارائه مدارک لازم شکایت خود را به سازمان کار اعلام کند.
نکته مهم
هیچ کارفرمایی حق اخراج کارمندانی که از این مرخصی استفاده میکنند را تا دو سال پس از زایمان ندارد. در صورت امتناع از بازگشت به کار یا اخراج، فرد میتواند شکایت خود را به سازمان کار اعلام کند.
مرخصی دوران شیردهی زنان شاغل
طبق ماده ۷۸ قانون کار، مادران شیرده میتوانند تا پایان دو سالگی کودک خود، پس از هر سه ساعت کار، یک ساعت مرخصی گرفته و به فرزند خود شیر دهند. این مرخصی جزء ساعات کاری محسوب میشود و تأثیر منفی بر حقوق یا زمان مرخصی زایمان ندارد. همچنین، مادرانی که محل نگهداری نوزادشان به محل کار نزدیک است، میتوانند این مرخصی یک ساعته را در سه نوبت در روز استفاده کنند، مشروط به این که مجموع زمان مرخصی در هر روز بیشتر از یک ساعت نشود. اگر این مرخصیها استفاده نشوند، نمیتوانند جمع شده یا هزینهای برای آن دریافت کرد. مدت زمان این مرخصی برای مادرانی که فرزند دوقلو دارند، ۲ ساعت است.
مرخصی زایمان در خصوص آقایان!
شاید جالب باشد بدانید که مرخصی زایمان مخصوص خانمهای شاغل نیست و همسران آنها هم میتوانند از این نوع مرخصی استفاده کنند. مرخصی زایمان برای مردان در ایران از نوع تشویقی است و فقط در صورتی که همسرانشان از مرخصی زایمان استفاده کنند، میتوانند از آن بهره ببرند. این مرخصی قابل ذخیره نیست و اگر استفاده نشود، از بین میرود. مرخصی زایمان مردان شامل بیمهشدگان تأمین اجتماعی، ارتش و خدمات درمانی میشود. در گذشته، مدت زمان مرخصی زایمان برای آقایان ۱۴ روز بود، اما از سال ۱۳۹۶ و پس از تصویب ماده ۱۰۳ قانون، مدت این مرخصی به ۳ روز کاهش یافت.
محاسبان؛ مشاور شما در خصوص رفع ابهامات انواع مرخصی
ممکن است شما در مورد شرایط و قوانین مرخصی زایمان یا سایر انواع مرخصیها ابهاماتی داشته باشید. نداشتن اطلاعات دقیق در این زمینه ممکن است منجر به مشکلاتی در آینده شود. به همین دلیل توصیه میشود برای رفع هر گونه سوال، با متخصصان و مشاوران این حوزه مشورت کنید. موسسه حسابداری محاسبان، یکی از معتبرترین مراکز مشاوره در زمینههای مختلف از جمله حسابداری، قانون کار، انواع مرخصیها، قوانین مالیاتی و … است. تیم متخصص و با تجربه محاسبان آماده است که به شما در حل مسائل حقوقی و حسابداری کمک کند. برای دریافت مشاوره تخصصی و اطلاعات بیشتر، میتوانید به صفحه مشاوره بیمه و کار مراجعه کنید.
کلام پایانی
مرخصی زایمان یکی از مهمترین حقوقی است که قانون برای زنان شاغل در نظر گرفته است. برای استفاده از این مرخصی، فرد باید حداقل ۶۰ روز سابقه پرداخت بیمه داشته باشد. در این مدت، کارفرما موظف است جایگاه شغلی فرد را حفظ کرده و پس از اتمام مرخصی، او را به همان موقعیت شغلی بازگرداند. همچنین، حقوق، مزایا و سنوات فرد در طول این مرخصی باید بهطور کامل توسط سازمان بیمه تأمین اجتماعی پرداخت شود. از سوی دیگر، زنان شاغل این امکان را دارند که پیش از زایمان از مرخصی استعلاجی استفاده کنند. در نهایت، مرخصی زایمان از زمان تولد نوزاد آغاز میشود و ۹ ماه ادامه مییابد، به این ترتیب مادران میتوانند بدون دغدغههای شغلی، از این دوران حساس و شیرین زندگی خود لذت ببرند.
سوالات متداول
1. آیا تعداد دفعات استفاده از مرخصی استعلاجی زایمان محدودیت دارد؟
خیر، تعداد فرزند برای درخواست مرخصی زایمان محدودیتی ندارد.
2. آیا کارگر باردار خانم میتواند در دوران بارداری و زایمان از بیمه بیکاری استفاده کند؟
طبق قانون، مرخصی زایمان بخشی از سابقه کار بانوان شاغل است و در سنوات خدمتی و سوابق بیمه تامین اجتماعی آنها منظور میشود. همچنین در مدت مرخصی میتوانند دفترچه تأمین اجتماعی خود را تمدید کرده و از خدماتش استفاده کنند، اما حق استفاده از بیمه بیکاری در مدت مرخصی زایمان برای کارگر محفوظ نیست.
3. مرخصی زایمان چندماه است؟
9 ماه
4. کارفرما چطور مرخصی زایمان کارمند را در لیست بیمه رد میکند؟
در طول ایام مرخصی زایمان، کارفرما باید نام فرد را با کارکرد ماه صفر و کارکرد مرخصی استعلاجی 30 در لیست بیمه رد کند و ترک کار زده نشود. در قسمت توضیحات هم حتما باید قید شود که علت کارکرد صفر، مرخصی زایمان است.
5. آیا امکان دریافت مرخصی زایمان به صورت 9 ماه متوالی قبل از دوره زایمان وجود دارد؟
خیر، حداقل 3 ماه از مرخصی زایمان باید پس از زایمان دریافت شود.
6. چند سال سابقه بیمه برای مرخصی زایمان لازم است؟
برای دریافت مرخصی زایمان، تنها کافی است که مادران ۶۰ روز یا معادل ۲ ماه در ۳۶۵ روز قبل از اعلام بارداری، سابقه بیمه داشته باشند.
دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
سلام. بیمه بیکاری برای زن مطلقه دارای دو فرزند به صورت متاهلی حساب می شود یا مجردی؟
سلام وقتتون بخیر
به دلیل عدم صراحت و ذکر در مورد حضانت فرزندان در قانون، پرداخت با حق فرزند منطقی تر است اما ممکن است بعضی از شعب تامین اجتماعی در این مورد سختگیری نمایند.
باسلام خدمت شما.من در یک فروشگاه زنجیرهای کار میکنم یک ماه هست که مرخصی زایمان هستم شرکت گفته که ما برای شما از این به بعد نه بیمه رد میکنیم و نه حقوق میدهیم آیا قانون مرخصی زایمان ابنجوریه
سلام وقتتون بخیر
بله در مدت مرخصی زایمان سابقه بیمه و حقوق شما بر عهده سازمان تامین اجتماعی میباشد.
👌👌
سلام وقت بخیر
مرخصی استعلاجی قبل زایمان از ۹ ماه کم میشود؟
سلام
دلیل استعلاجیتون چی بوده؟
عرض سلام
درخصوص این مطلبی که قرار دادید خواستم انتقادی سازنده داشته باشم.
ای کاش موقعی که دوستان همکار اینگونه مطالب را آماده میکنند، قدری قوانین جدید را هم درجریان باشند و اصلاح نمایند.
چون در این متن، قانون محدودیت اعطای مرخصی زایمان یا پرداخت غرامت ایام بارداری برای مادرانی که صاحب فرزند چهارم به بعد میشوند دیگر وجود ندارد.
در صورتی که تاریخ بارگذاری این مطلب شما ۱۴۰۱ درج شده است!
طبق قوانین جدید محدودیتی بابت داشتن تعداد فرزندان بیشتر از ۴ فرزند دیگر وجود ندارد که بهشون مرخصی زایمان بدهند یا کمک هزینه ایام بارداری.
ممنون میشم اصلاح بفرمایید
اینم مستندش:
به استناد ” قانون اصلاح قوانین تنظیم جمعیت و خانواده ” مصوب ۲۰/۳/۱۳۹۲ مجلس محترم شورای اسلامی ” از تاریخ لازم الاجرا شدن این قانون کلیه محدودیتهای مقرردر قانون تنظیم خانواده و جمعیت مصوب ۲۶/۲/۱۳۷۲ و اصلاحات آن و سایر قوانین که براساس تعداد فرزند برای والدین شاغل یا فرزندان آنان ایجادشده است ، لغومی شود. ” لذا از تاریخ ۲۹/۴/۱۳۹۲ هیچگونه محدودیتی بابت پرداخت کمک بارداری ازلحاظ تعداد فرزندان وجودندارد.
درود
سپاس از انتقاد سازنده و مؤثر شما
اصلاحات در اولین فرصت انجام خواهد شد.