هدف اجرای معافیت مالیاتی چیست؟

مالیات اصطلاحی است که بسیاری از اشخاص حقیقی و حقوقی با آن سروکار دارند. با این حال در موارد خاصی و بر اساس قانون، مالیات‌ها شامل معافیت می‌شوند. معافیت مالیاتی شامل چه مواردی می‌شود؟ معمولا دولت‌ها بنا به دلایلی اقدام به اخذ این قوانین می‌کنند. این معافیت‌ها باعث توزیع عادلانه درآمد بین اقشار مختلف جامعه می‌شود. در این مقاله قصد داریم به بررسی معافیت‌های مالیاتی بپردازیم. با ما همراه باشید.

منظور از معافیت مالیاتی چیست؟

در همه کشورها برای اداره امور مملکت از سرمایه و درآمد مردم مالیات اخذ می‌شود. پرداخت مالیات از هر نوعی که باشد ضروری است. با این حال موارد استثنائی هم وجود دارد. معافیت از پرداخت مالیات یکی از این موارد استثنائی است که به صورت خروج قانونی و موقت از پرداخت مالیات تعریف می‌شود. در واقع این نوع معافیت‌ها جزئی از سیاست‌های حکومتی، برای حمایت از مردم هستند.

گاهی برای تشویق مردم به سرمایه‌گذاری، سیاست‌های معافیت مالیاتی در نظر گرفته می‌شوند. برای مثال در ایران شرکت‌های دانش بنیان معاف از مالیات هستند. در کشورهای توسعه‌یافته معمولا این نوع سیاست‌ها را برای شرکت‌های نوپا هم درنظر می‌گیرند.

به طور کلی معافیت‌های مالیاتی به امتیازاتی گفته می‌شود که طبق قانون شامل برخی افراد حقیقی یا حقوقی می‌شود. البته سیاست‌های معافیت‌های مالیاتی باید با دقت بالایی انجام شوند؛ چرا که مالیات یکی از منابع اصلی درآمد دولت است و با اجرای نادرست سیاست‌های معافیت‌های مالیاتی با کسری بودجه مواجه می‌شوند.

هدف از اجرای معافیت مالیاتی چیست؟

این معافیت‌ها نوعی طرح حمایتی و تشویقی دولت برای مردم درنظر گرفته می‌شود. گاهی هم دولت‌ها با استفاده از طرح‌های معافیتی، قصد هدایت جریان نقدینگی جامعه به سمت طرح‌های عام‌المنفعه و کم بازده را دارند.

از طرف دیگر معافیت‌های مالیاتی باعث تشویق مردم به سرمایه‌گذاری بیشتر می‌شود. این اهداف استراتژیک باعث پیشبرد برنامه‌های اقتصادی دولت خواهند شد.

بررسی مشاغلی که مشمول معافیت‌های مالیاتی هستند

به طور کلی 14 موضوع در قانون برای معافیت مالیاتی در نظر گرفته شده است. البته معافیت هر یک از این گروه‌ها هم شرایط خاص خود را دارد که در ادامه برخی از آنها را مرور می‌کنیم.

1. کشاورزی، عشایری و روستایی

همه شرکت‌های تعاونی که در این بخش‌ها مشغول به فعالیت هستند، شامل معافیت‌های مالیاتی می‌شوند. طبق ماده 133 قانون مالیات‌های مستقیم، تمامی درآمدهای صندوق حمایت از توسعه در بخش‌های کشاورزی، صیادان، کارمندی، عشایری، دانشجویان و … معاف از پرداخت مالیات هستند.

2. فعالیت‌های بخش تولیدی و معدنی

در ماده 132 قانون مالیات‌های مستقیم به این موضوع اشاره شده است. به این ترتیب درآمد ناشی از فعالیت‌های تولیدی و معدنی اشخاص حقوقی غیردولتی، مدت 5 سال و در مناطق کمتر توسعه‌یافته 10 سال معاف از پرداخت مالیات است. این قانون شامل درآمدهای خدماتی هتل‌ها، بیمارستان‌ها و مراکز اقامتی – گردشگری هم می‌شود. البته تمام مودیان مالیاتی باید اظهارنامه خود را تسلیم سازمان امور مالیاتی کنند. این سازمان بعد از بررسی‌های لازم، اقدام به اجرای معافیت مالیاتی می‌کند. طبق تبصره‌های این ماده، تمامی درآمدهای ابزاری تاسیسات جهانگردی و ایرانگردی تا 50 درصد معاف از مالیات هستند.

3. فعالیت آموزشی، ورزشی و تربیتی

بخش آموزشی و فرهنگی از جمله بخش‌هایی هستند که مشمول سیاست‌های معافیت‌های مالیاتی می‌شوند. مطابق ماده 134 قانون مالیات‌های مستقیم، کلیه درآمدهای ناشی از تعلیم و تربیت مدارس غیرانتفاعی و آموزشگاه‌های فنی و حرفه‌ای آزاد دارای مجوز سازمان فنی و حرفه‌ای کشور، مراکز آموزش عالی، موسسات ورزشی دارای مجوز، دانشگاه‌ها، موسسات نگهداری معلولین و … مشمول معافیت مالیاتی می‌شوند.

4. هزینه‌های درمانی

طبق ماده 137 قانون مالیات‌های مستقیم، هزینه‌های درمانی که توسط مودیان مالیاتی برای درمان خود یا اعضای درجه یک پرداخت می‌شود از درآمد مشمول مالیات مودی مالیاتی کسر می‌شود. البته مشروط به این که مراکز درمانی دریافت‌کننده هزینه داخل ایران باشند و دریافت وجه را گواهی کنند. این مبلغ بعد از تاییدیه وزارت بهداشت به سازمان امور مالیاتی گزارش داده می‌شود.

5. بیمه عمر

طبق ماده 136 قانون مالیات‌های مستقیم، کلیه وجوه پرداختی برای انواع بیمه‌های زندگی و عمر مشمول معافیت مالیاتی می‌شوند.

6. بخش صادراتی کشور

همانطور که می‌دانید صادرات یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصاد کشور محسوب می‌شود. به همین دلیل سازمان امور مالیاتی هم نگاه ویژه‌ای روی این بخش دارد. طبق ماده 141 قانون مالیات‌های مستقیم، تمامی درآمدهای حاصل از صادرات خدمات و کالاهای غیرنفتی و محصولات کشاورزی، مشمول معافیت‌های مالیاتی می‌شوند. همچنین 20 درصد از درآمد صادرات مواد خام هم معاف از مالیات هستند.

7. سرمایه در گردش بنگاه‌های تولیدی

بر اساس ماده 138 قانون مالیات‌های مستقیم، سرمایه‌گذاری در تامین مالی پروژه یا طرح در قالب عقود مشارکتی معاف از مالیات هستند. البته این سرمایه بعد از اعمال معافیت مالیاتی، نباید تا دو سال توسط فرد از بنگاه تولیدی خارج شود.

8. تولید فرش و صنایع دستی

دولت برای حمایت از بخش‌های سنتی و مرتبط با آداب و رسوم ایرانی هم معافیت‌های مالیاتی درنظر گرفته است. به این ترتیب و طبق ماده 142 قانون مالیات‌های مستقیم، کلیه درآمدهای کارگاه‌های تولیدی فرش دستباف و صنایع دستی و اتحادیه‌های مربوطه، معاف از پرداخت مالیات هستند.

9. سازمان بورس

یکی از بخش‌های مهم اقتصادی در هر کشور، بورس است. در کشور ما هم به دلیل اهمیت و تاثیرگذاری بورس در اقتصاد، معافیت‌های مالیاتی خاصی برای آن در نظر گرفته شده است. بر طبق ماده 143 قانون مالیات‌های مستقیم، 10 درصد از مالیات بر درآمد حاصل از فروش کالاهای پذیرفته شده در بورس و 10 درصد از مالیات بر درآمد شرکت‌هایی که سهام آنها در بورس پذیرفته شده، معاف از پرداخت مالیات هستند.

10. فعالیت اقتصادی مناطق آزاد تجاری – صنعتی

طبق قانون مالیات‌های مستقیم، کلیه درآمدهای حاصل از فعالیت‌های اقتصادی اشخاص حقیقی و حقوقی تا 15 سال معاف از مالیات هستند. این درآمدها بعد از گذشت 15 سال مجددا مشمول پرداخت مالیات می‌شوند.

11. حقوق افراد شاغل در مناطق کمتر توسعه‌یافته

طبق قانون درآمد شاغلین مشمول مالیات بر درآمد می‌شود. با این حال 50 درصد درآمد کارگرانی که در مناطق کمتر برخوردار زندگی می‌کنند، مشمول معافیت مالیاتی می‌شود. این موضوع که در قانون مالیات‌های مستقیم به آن اشاره شده است، شامل کلیه اشخاص حقیقی ایرانی و غیرایرانی می‌شود.

12. سایر فعالیت‌ها

در ماده 145 قانون مالیات‌های مستقیم به موارد مهم دیگری که مشمول معافیت‌های مالیاتی می‌شوند هم اشاره شده است. این موارد بیشتر شامل سودهای دریافتی می‌شوند که به شرح زیر هستند:

• سودهایی که به اوراق مشارکت تعلق دارند
• سود مربوط به پس انداز کارمندان و کارگران در بانک‌های ایرانی
• سود حساب‌های پس انداز و سپرده‌های مختلف در بانک‌های ایرانی
• سود و جوایز متعلق به اسناد خزانه و اوراق قرضه دولتی

بررسی وضعیت معافیت مالیاتی در ایران

همانطور که اشاره کردیم، بخشی از درآمدهای دولت مربوط به اخذ مالیات‌های مختلف است. باتوجه به تنوعی که در مفاهیم معافیت‌های مالیاتی وجود دارد، سوءاستفاده‌های زیادی در این بخش اتفاق میفتد؛ برای مثال معافیت مالیاتی هنرمندان یا سود سپرده‌های بانکی. همچنین معافیت مالیاتی بخش انتشارات کتب درسی ناشران کنکور که جای بحث بسیار زیادی دارد.

به طور کلی نزدیک به 40 درصد اقتصاد در کشور ما، معاف از پرداخت مالیات هستند! به این درصد قابل توجه، فرارهای مالیاتی را هم باید اضافه کرد. گاهی معافیت‌های مالیاتی هم راه را برای فرار مالیاتی هموار کرده‌اند. به همین دلیل بحث تدوین قوانین دقیق‌تر در این حوزه بسیار جدی و مهم است.

موضوع دیگری که در این خصوص وجود دارد، عدم ساماندهی به حساب‌های بانکی است. علی‌رغم این که تکالیف قانونی هم در این خصوص وجود دارد، اما باز هم این ساماندهی صورت نگرفته و فرارهای مالیاتی زیادی در این حوزه اتفاق میفتد. برای مثال مودی مالیاتی می‌تواند گردش میلیاردی درآمد خود را به حساب یک کودک منتقل کند. به این ترتیب معاف از پرداخت مالیات هم می‌شود! تمامی این مسائل در کنار هم، ضرورت اصلاح اساسی قوانین معافیت مالیاتی را نشان می‌دهد.

بررسی معافیت‌های مالیاتی در کشورهای توسعه‌یافته

بیشتر کشورهای پیشرفته جهان، قوانین دقیقی برای اخذ مالیات و اجرای معافیت‌های مالیاتی دارند. آلمان یکی از کشورهایی است که درآمد زیادی از طریق اخذ مالیات دارد. تمامی افرادی که در این کشور مشغول به کار می‌شوند، باید مالیات مشاغل پرداخت کنند. شرط معافیت از مالیات در این کشور برای افراد مجرد درآمد 9408 یورو است. این میزان برای افراد متاهل تا 18816 یورو می‌رسد. اگر دستمزد فرد بیشتر از این مقدار باشد، باید مالیات بر درآمد پرداخت کند.

در کانادا نیز افرادی که درآمد کلی آنها در پایان سال کمتر از مقدار مشخصی باشد، معاف از مالیات می‌شوند. برای مثال افرادی که درآمد آنها کمتر از 12 هزار دلار در سال است، مشمول معافیت مالیاتی می‌شوند. همچنین مواردی، مثل ارثیه‌ها و هدایا، برنده شدن در لاتاری، بورسیه‌های تحصیلی و … مشمول معافیت‌های مالیاتی می‌شوند.

نتیجه گیری

معافیت مالیاتی موضوعی است که در بیشتر کشورها مطرح می‌شود. این معافیت‌ها درواقع نوعی طرح حمایتی دولت از مردم محسوب می‌شوند. برای مثال برخی کشورها از معافیت‌های مالیاتی در بخش حقوق و دستمزد استفاده می‌کنند. با استفاده از این معافیت‌ها از کارگران کم درآمد حمایت می‌کنند. از طرف دیگر برخی سیاست‌های معافیت‌های مالیاتی در راستای تشویق به سرمایه‌گذاری هستند. برای مثال اجرای این سیاست برای کسب و کارهای نوپا یا دانش بنیان، باعث ایجاد انگیزه بیشتر در سرمایه‌گذاری در این بخش‌ها می‌شود. با این حال قوانین موجود در این زمینه و اجرای آنها نیاز به دقت بیشتری دارند؛ چرا که محل فرار مالیاتی مودیان می‌شوند.