معافیت مالیات بر ارزش افزوده؛ کالاها و خدمات معاف از مالیات ارزش افزوده

معافیت مالیات بر ارزش افزوده به منظور حمایت از اقشار کم درآمد، برای برخی کالاها و خدمات هستند. از آنجا که مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات بر مصرف است و در واقع مصرف بیشتر، پرداخت مالیات بیشتری را به همراه دارد؛ سازمان امور مالیاتی به منظور حمایت از اقشار کم درآمد، معافیت‌هایی برای برخی کالاها و خدمات ضروری و پرمصرف در نظر گرفته شده است. همچنین نظر به اینکه مالیات بر ارزش افزوده، از مصرف‌کننده نهایی دریافت می‌شود؛ اعمال این معافیت‌ها در نهایت به نفع افراد جامعه و مصرف کنندگان نهایی است.

مواد قانونی معافیت مالیات بر ارزش افزوده

ماده 9 قانون مالیات بر ارزش افزوده

طبق ماده 9 قانون جدید ارزش افزوده عرضه کالاها و ارائه خدمات زیر از پرداخت مالیات و عوارض معاف می‌باشد‌:

الف. کالاهای مشمول معافیت مالیات بر ارزش افزوده

1. کلیه محصولات کشاورزی فرآوری نشده مشتمل بر محصولات خام زراعی و باغی، گیاهان دارویی، محصولات مرتعی، محصولات جنگل (از جمله چوب خام)، محصولات گلخانه (از جمله سبزی، صیفی، گل و گیاه و انواع قارچ).

2. دام زنده و خوراک آن، کلیه مواد اصلی تولید مثل دام زنده مطابق پروانه صادره توسط وزارت جهاد کشاورزی، پوسال(کمپوست)، کشت بافت و بستر آماده کشت بافت.

3. بذر، نشاء، نهال، سم و کود.
4. آب مصارف کشاورزی.

6. انواع کالا‌های زیر‌:

• 1-6: خمیر کاغذ و کاغذ باطله.
• 2-6: دفتر تحریر.
• 3-6: کاغذ چاپ، تحریر و روزنامه.

7. نسخه‌های کاغذی و الکترونیکی محصولات زیر‌:

• 1-7: کتاب.
• 2-7: روزنامه.
• 3-7: مجله و نشریه.

8. کالا‌های وارده همراه مسافر برای استفاده شخصی تا میزان معافیت مقرر طبق قانون امور گمرکی.
9. انواع شمش طلا (وارداتی و داخلی) و انواع حواله‌های کاغذی یا الکترونیکی دارای پشتوانه صددرصد طلا.
10. دارایی‌های غیرمنقول و انواع حواله‌های کاغذی یا الکترونیکی مبتنی بر آن‌ها.
11. هرگونه انتقال دارایی به/از صندوق‌های سرمایه گذاری پروژه موضوع قانون توسعه ابزارها و نهاد‌های مالی جدید به منظور تسهیل اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم (44) قانون اساسی مصوب 1388/09/25 یا شرکت‌های فرعی صندوق‌های سرمایه گذاری پروژه، به عنوان آورده غیرنقد شرکا در همان صندوق‌های سرمایه گذاری پروژه.

12. هرگونه انتقال دارایی از/ به نهاد واسط موضوع قانون توسعه ابزارها و نهاد‌های مالی جدید به منظور تسهیل اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم (44) قانون اساسی.
13. فرش دستباف و مواد اولیه اصلی آن.
14. صنایع دستی تولید داخل موضوع ماده (1) قانون حمایت از هنرمندان، استادکاران و فعالان صنایع دستی مصوب 1396/10/26 مطابق فهرستی که تا پایان دی ماه هر سال توسط وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی پیشنهاد می‌شود و به تصویب وزیر امور اقتصادی و دارایی می‌رسد.
15. انواع دارو و واکسن (انسانی و دامی) لوازم مصرفی درمانی و لوازم توانبخشی.

16. رادار و تجهیزات کمک ناوبری هوانوردی، تجهیزات نظامی و اطلاعاتی موضوع بندهای “پ”، “ت” و “ث” ماده (119) قانون امور گمرکی با رعایت ترتیبات مقرر در بند‌های مذکور.

17. تجهیزات و اقلام با کاربرد صرفا دفاعی، نظامی، انتظامی، امنیتی و اطلاعاتی. فهرست این تجهیزات و اقلام با پیشنهاد وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح و هماهنگی ستاد کل نیرو‌های مسلح به تصویب هیات وزیران می‌رسد.

در خصوص جزء (15) این بند، در صورتی که با تایید وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کالای مورد نظر مشابه داخلی نداشته باشد، واردات آن دارای معافیت مالیات بر ارزش افزوده می‌باشد و اگر واردات کالای موردنظر به دلیل کمبود تولید داخل نسبت به نیاز بازار، ضرورت داشته باشد، واردات کالای مزبور با رعایت قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی، مشمول مالیات و عوارض با نرخ سه درصد (3%) در مبادی گمرکی می‌باشد. عرضه این کالاها در داخل کشور، مانند عرضه کالا‌های مشابه داخلی مشمول معافیت مالیات بر ارزش افزوده است.

سازمان مکلف است امکان دریافت گزارش‌های مردمی مبنی بر دریافت مالیات و عوارض توسط عرضه کنندگان کالاها و خدمات معاف از مالیات و عوارض را از طریق سامانه عملیات الکترونیکی خود و استرداد مبالغ اضافه دریافتی از خریداران فراهم نماید.

سازمان امور مالیاتی مکلف است حداکثر سه ماه پس از دریافت گزارش، نسبت به تایید یا رد و حسب مورد استرداد مبالغ اضافه دریافتی از خریداران اقدام نماید. نحوه استرداد این مبالغ به موجب دستورالعملی است که حداکثر پس از سه ماه از لازم الاجراء شدن این قانون توسط سازمان امور مالیاتی با همکاری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران تهیه و به تصویب وزیرامور اقتصادی و دارایی می‌رسد.

تبصره 4: اعمال معافیت مالیات بر ارزش افزوده در خصوص مواد خوراکی مذکور در اجرای این بند، منوط به اخذ گواهی سلامت محصول از مراجع قانونی ذی صلاح از قبیل سازمان ملی استاندارد ایران و سازمان غذا و دارو است.

ب. خدمات مشمول معافیت مالیات بر ارزش افزوده

1. خدمات درمانی، تشخیصی و پیشگیری، خدمات توانبخشی و حمایتی و خدمات آرامستان ها.
2. خدمات درمانی و پیشگیری دامی و گیاهی، واحد‌های ماشینی کردن (مکانیزاسیون) آب کشاورزی، کشت بافت و تولید اندام‌های تکثیری گیاهان.
3. خدمات زینک، چاپ، انتشار روزنامه اعم از کاغذی یا الکترونیکی، کتاب، نشریه و خدمات نشر و توزیع آن‌ها به استثنای موسسات کمک آموزشی و کنکور و هرگونه تبلیغات کالاها و خدمات داخلی در روزنامه ها و نشریات؛
4. ارائه خدماتی که مابه ازای آن به صورت حقوق و دستمزد پرداخت می‌شود در صورتی که مشمول فصل مالیات بر درآمد حقوق موضوع قانون مالیات های مستقیم باشد.

5. عملیات و خدمات بانکی شامل دریافت سپرده، اعطای تسهیلات و یا ایجاد اعتبار، ارائه ضمانت نامه و انتقال وجه در چهارچوب قوانین مربوط و مصوبات شورای پول و اعتبار.
6. خدمات اعتباری قرض الحسنه صندوق‌های قرض الحسنه دارای مجوز فعالیت از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران یا سایر مراجع مورد تایید بانک مذکور و همچنین صندوق‌های قرض الحسنه که به موجب قانون تاسیس شده یا می‌شوند.
7. خدمات مالی و اعتباری اعطای تسهیلات توسط صندوق‌های حمایتی، ضمانت صادرات، سرمایه گذاری، بیمه‌ای و پژوهش و فناوری که به موجب قانون یا با مجوز قانون تاسیس شده یا می‌شوند در چهارچوب اساسنامه آن‌ها.‌
8. خدمات بیمه‌های زندگی، خدمات بیمه‌های محصولات کشاورزی، خدمات بیمه اجتماعی و درمان تکمیلی.

9. خدمات بازار سرمایه شامل خدمات معاملات و تسویه اوراق بهادار و کالا در بورس ها و بازار‌های خارج از بورس به تشخیص شورای عالی بورس و اوراق بهادار.
10. خدمات انتشار و نقل و انتقال سهام، حق تقدم، سهم الشرکه و سایر اوراق بهادار موضوع بند (24) ماده (1) قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب 1384/09/01 با اصلاحات بعدی.
11. صدور و ابطال، نقل و انتقال واحد‌های سرمایه گذاری صندوق‌های سرمایه گذاری دارای مجوز از سازمان بورس اوراق بهادار.
12. منحصرا سود تسهیلات اعطائی شرکت‌های واسپاری (لیزینگ) دارای مجوز فعالیت از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به مشتریان (مصرف کنندگان).

13. خدمات حمل و نقل (اعم از بار و مسافر) درون و برون شهری و بین المللی جادهای، ریلی و دریایی.
14. برگزاری دوره های آموزشی ورزشی با مجوز وزارت ورزش و جوانان.
15. درآمدهای حاصل از برگزاری مسابقات ورزش همگانی و ملی با مجوز وزارت ورزش و جوانان، برگزاری نمایشگاه‌های ورزشی با مجوز وزارت ورزش و جوانان.
16. خدمات اقامتی هتل‌های سه ستاره و پایین تر، مهمان پذیرها و سایر مراکز اقامتی دارای مجوز از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی یا اتحادیه‌های ذیربط.

17. قدرالسهم هزینه مشترک (شارژ) دریافتی توسط شرکت‌های خدماتی موضوع قانون نحوه واگذاری مالکیت و اداره امور شهرک‌های صنعتی مصوب 1387/02/31 از واحد‌های تولیدی، صنعتی و خدماتی مستقر در شهرک‌های صنعتی بابت ارائه خدمات به آن‌ها.
18- خدمات فنی، بازسازی، تعمیر و نگهداری کالا‌های موضوع جزء (97) بند «الف» این ماده که توسط مرکز وابسته به دستگاه‌های نظامی، انتظامی و امنیتی ارائه میشود، مطابق فهرستی که با تصویب وزرای دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح و امور اقتصادی و دارایی ابلاغ می‌شود.

ماده 10‌ قانون مالیات بر ارزش افزوده

موارد زیر مشمول معافیت مالیات بر ارزش افزوده می‌باشند و مالیات و عوارض خرید نهاده‌های آن‌ها مسترد می‌شود:

الف‌. صادرات کالاها به خارج از کشور از طریق مبادی خروجی رسمی با ارائه پروانه سبز گمرکی صادره توسط گمرک یا برگ خروجی (در مورد صادرات کالا) و صادرات خدمات با ارائه قرارداد مربوط و گواهی انجام کار که به تایید نزدیکترین نمایندگی رسمی جمهوری اسلامی ایران در کشور مقصد رسیده باشد یا گواهی ارزآوری با تایید بانک مرکزی یا سایر اسناد و مدارک مثبته.

ب‌. خدمات معاوضه (سوآپ) نفت خام، فرآورده‌های نفتی (بنزین، نفت‌گاز، نفت کوره، نفت سفید، گازمایع و سوخت‌ هوایی)، گازطبیعی و برق.

تبصره 2: استرداد مالیات و عوارض خرید برای صادرات مواد خام و مواد اولیه تولید که در فهرست مربوط به ماده‌ (141) قانون مالیات‌های مستقیم ذکر شده‌اند، ممنوع است.

تبصره 3: خدماتی که توسط اشخاص مقیم ایران (اشخاص حقیقی یا حقوقی ایرانی و یا شعب شرکت‌های خارجی مقیم ایران) ارائه می‌شود و محل مصرف خدمات و یا مقصد خدمات داخل باشد یا خارج از کشور، در صورتی که مستقیم یا غیرمستقیم ارز حاصل و وارد کشور بشود صادرات محسوب می‌گردد.

ماده 11 قانون مالیات بر ارزش افزوده

مشاغل دارای معافیت مالیات بر ارزش افزوده

بر اساس قانون دائمی ارزش افزوده، مشاغلی که به تولید یا عرضه کالاها و یا خدماتی که دارای معافیت مالیات بر ارزش افزوده هستند، مشاغل معافیت مالیات بر ارزش افزوده نامیده می‌شوند. در واقع تنها کالاها و خدمات مطرح شده در این قانون، جزء موارد مشمول ارزش افزوده محسوب نمی‌شوند؛ برای سایر کالاهای مشمول ارزش افزوده پرداخت مالیات و عوارض الزامی است.