پولشویی چیست؟ قانون مبارزه با پولشویی

به زبان ساده مفهوم پولشویی یعنی پول و سودی که از راه‌های خلاف به دست می‌آید و به عبارتی همان پول کثیف را به گونه‌ای نمایش می‌دهند که از راه قانونی به دست آمده، در صورتی که غیرقانونی و از راه‌های نامشروع کسب شده است. یعنی در این بین شخصی که اقدام به پولشویی می‌کند، قصد دور زدن قانون را دارد تا متوجه نشوند که این پول را غیرقانونی کسب کرده‌ است. دولت‌ها هم در راستای مبارزه با این روند آسیب‌زا، قوانینی را نوشته‌اند تا براساس آن پیش روند و نظم جامعه در اثر پولشویی مختل نشود. در این مقاله هرآنچه باید درباره پولشویی بدانید را پیدا می‌کنید.

پولشویی در قانون چیست؟

پولشویی (money laundering) فرایندی است که در طی آن منبع‌های اصلی درآمدهایی که از کارهای مجرمانه کسب شده، مخفی می‌شود و این درآمدها را جوری نمایش می‌دهند که براساس اعمال قانونی کسب شده و جلوه پاک دارد. یعنی فرایند به این صورت است که درآمدهای نامشروع به صورت مشروع جلوه داده می‌شود.

اهداف پولشویی

در کسب درآمد از پول‌های کثیف دو هدف اصلی وجود دارد. هدف اول اینکه منشا پول‌های به دست آورده را مخفی کنند تا راحت بتوانند از آن استفاده کنند و هدف دوم اینکه به خاطر پولشویی و سرپیچی از قانون از جرایم و عواقب کیفری آن در امان بمانند.

پیامدهای پولشویی

از آن‌جایی که پولشویی یک جرم اقتصادی است، تاثیر منفی بر روی رشد و توسعه اقتصادی دارد. اگر بخواهیم به صورت خلاصه و مفید به پیامدهای گردش پول کثیف در جامعه اشاره کنیم به شرح زیر است:

روش های پولشویی در سیستم بانکی

متاسفانه در سیستم‌های بانکی هم روش‌های money laundering وجود دارد که اگر بخواهیم به روش‌های آن اشاره کنیم به شرح زیر است:

• موسسه‌های مالی غیر بانکی مانند صرافی‌ها
• استفاده از ابزارهایی همچون حواله‌جات بانکی
• انتقال حجم زیادی از پول از بانک بدون مورد پرسش قرار گرفتن
• ایجاد سپرده‌های کوچک و متعدد به منظور جلوگیری از ایجاد معاملات نقدی مشکوک اگر بخواهیم این موضوع را بازتر کنیم، گاهی این حساب‌ها به اسم بستگان شخص، اسامی جعلی یا حتی شرکت‌های صوری است. به این روش اسمورفینگ هم می‌گویند.
• روش استراکچرینگ هم یکی از روش‌های پولشویی در سیستم بانکی است. در این روش شخص زمانی که یک مبلغ بالایی از پول دارد، آن‌ها را به صورت مبالغ کوچک و در طی روزهای مختلف به حساب خود واریز می‌کند.
• یکی دیگر از روش‌های money laundering در سیستم بانکی استفاده از صندوق امانات بانک‌ها است که در این روش چون در عقد قراردادی که بانک با شخص می‌بندد اظهار می‌کند که هیچ‌گونه مسئولیتی در قبال محتویات صندوق امانتی اجاره‌ای ندارد. همچنین بانک و شرکت‌های بیمه به دلیل عدم اطلاعات از محتویات صندوق‌های امانات، هیچ مسئولیتی در قبال آن قبول نمی‌کنند.
• استفاده از انتقال تلگرافی برای جا به جایی پول در سطح بین‌المللی

پولشویی معکوس چیست؟

پولشویی معکوس به عبارتی نوعی money laundering است که هدف آن پنهان کردن و پوشش دادن منابع مالی مشروعی است که برای اهداف و کارهای نامشروع استفاده می‌شود. این نوع از پول‌شویی معمولا برای حمایت از تروریسم انجام می‌شود. اما این مدل پولشویی می‌تواند باعث استفاده سازمان‌های تبهکار شود که در معامله‌های قانونی سرمایه‌گذاری انجام داده‌اند و قصد خارج کردن پول از چرخه رسمی سرمایه‌گذاری را دارند.

روش های تشخیص پولشویی

با اینکه افرادی که اقدام به money laundering می‌کنند، هر روز یک راه جدید برای اینکه شناسایی نشوند، پیدا می‌کنند. اما با این حال نشانه‌هایی هست که می‌توانیم آن‌ها را به عنوان روش‌هایی برای تشخیص این موضوع در نظر بگیریم:

۱. خرید مقدار زیادی طلا و جواهر و شمش طلا

۲. فعالیت‌های اقتصادی غیرمعمول

زمانی که فعالیت‌های اقتصادی و تراکنش‌های بانکی یک شخص از حد معمول و نرمال خارج شود، باید آن‌ها را بررسی کرد. این فعالیت‌های غیرمعمول می‌تواند شامل مواردی مانند برداشت فوری از حساب باشد، آن هم زمانی که شخص تازه افتتاح حساب کرده و پول‌های کلان به آن واریز و برداشت می‌شود. مورد دیگر این است که سپرده‌گذاری‌های نقدی با منبع نامشخص در حساب افراد وجود داشته باشد.

۳. تعویض مکرر حسابدار

۴. اختلاف نظر در اطلاعات ارائه شده

زمانی که یک سازمان یا شرکت اقدام به money laundering می‌کند، این احتمال وجود دارد که در روند قانونی مسائل کسب‌وکارشان مانند ارسال اطلاعات به اداره دارایی، مشکلاتی برایشان به وجود بیاید. مثلا اطلاعاتی که افراد ارائه می‌دهند، متفاوت باشد و در آن اختلاف نظر فاحش وجود داشته باشد. اینجا است که داستان پولشویی روشن می‌شود.

۵. طفره رفتن از پاسخگویی به سوالات جزئی

۶. سرمایه‌گذاری شخص ثالث در یک شرکت

فرض کنید که یک شرکتی در ظاهر دارد به صورت عادی فعالیت می‌کند. ناگهان در این میان شخص ثالثی که از سهامداران آن شرکت هم نیست، مبلغ هنگفتی به حساب شرکت واریز می‌کند. این یعنی که سازمان دستی در درآمدزایی از راه‌های کثیف دارد.

۷. تراکنش‌های نقدی زیاد

۸. خرید تعداد زیادی ارز دیجیتال

فرض کنید که در دوران رکود اقتصادی به سر می‌بریم، اما افرادی وجود دارند که با استفاده از ارزهایی مانند یورو و دلار اقدام به خرید ارز دیجیتال می‌کنند یا از خدماتی مانند میکسر ارز دیجیتال استفاده می‌کنند. این می‌تواند نشانه‌ای باشد که فرد در حال کسب درآمد از پول‌های کثیف است. حالا که با روش‌های تشخیص پولشویی آشنا شدیم، وقت آن رسیده که قوانین مبارزه با پولشویی را باهم بررسی کنیم.

مصادیق پولشویی چیست؟

مصادیق money laundering در ایران براساس ماده ۲ قانون مبارزه با پولشویی به موارد زیر تقسیم‌بندی می‌شود:

ماده ۲ قانون مبارزه با پولشویی

بر طبق ماده ۲ قانون مبارزه با پولشویی، پولشویی عبارت است از:

1. استفاده از عواید پولشویی

الف- تحصیل، تملک، نگهداری یا استفاده از عواید حاصل از ارتکاب جرایم با علم به منشأ مجرمانه آن.

۲. انتقال عواید به منظور مخفی کردن منشا پول

۳. کتمان منشاء پول

پ- پنهان یا کتمان کردن منشا، منبع، محل، نقل و انتقال، جا به جایی یا مالکیت عوایدی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم در نتیجه جرم تحصیل شده باشد. اگر بخواهیم ۳ تبصره بالا در ماده ۲ قانون مبارزه با money laundering را تفسیر کنیم به شرح زیر است:

تفسیر ماده ۲ قانون مبارزه با پولشویی

تبصره ۱- هرگاه ظن نزدیک به علم به عدم صحت معاملات و تحصیل اموال وجود داشته باشد. مانند آن که نوعا و با توجه به شرایط امکان تحصیل آن میزان دارایی در یک زمان مشخص وجود نداشته باشد، مسئولیت اثبات صحیح آن‌ها برعهده متصرف است. منظور از علم در این تبصره و تبصره ۳ همان است که در قانون مجازات اسلامی برای علم قاضی تعریف شده است.

عدم تقدیم اسناد مثبته که قابل راستی آزمایی باشد به حکم دادگاه مستوجب جزای نقدی به میزان یک چهارم ارزش آن اموال آن خواهد بود، در این صورت اصل مال موضوع قانون تا زمان رسیدگی قضائی توقیف می‌شود. چنانچه پس از رسیدگی اثبات شود دارا شدن مشروع بوده از مال رفع توقیف و در غیر این صورت ضبط می‌شود.

تبصره ۳- چنانچه ظن نزدیک به علم بر تحصیل مال از طریق نامشروع وجود داشته باشد در حکم مال نامشروع محسوب و مرتکب در صورتی که مشمول مجازات شدیدتری نباشد به حبس درجه شش محکوم می‌شود. در هر صورت مال مزبور ضبط خواهد شد، مگر اینکه تحصیل مشروع آن اثبات شود.

اصطلاحات قانون مبارزه با پولشویی

جرم منشا

هر رفتاری است که مطابق ماده ۲ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲/۰۲/۰۱ جرم محسوب می‌شود. از منظر این قانون تخلفات مذکور در مبارزه با قاچاق کالا و ارز با اصلاحات بعدی جرم محسوب می‌شود.

مال

هر نوع دارایی اعم از مادی یا غیرمادی، منقول یا غیرمنقول، مشروع یا غیر مشروع و هر نوع منفعت یا امتیاز مالی و همچنین کلیه اسناد مبین حق اعم از کاغذی یا الکترونیکی نظیر اسناد تجاری، سهام یا اوراق بهادار.

مال حاصل از جرم

مشاغل غیرمالی

مشاغلی که شاغلین آن معاملات زیادی را به صورت نقدی انجام داده و از نظر money laundering در معرض خطر قرار دارند از قبیل پیش‌فروش‌کنندگان مسکن یا خودرو، طلافروشان، صرافان، فروشندگان خودرو، فرشه‌های قیمتی، فروشندگان عتیقه‌جات و هر نوع محصول گران‌قیمت

خدمات پایه

معاملات و عملیات مشکوک

معاملات و عملیات مشکوک شامل هر نوع معامله، دریافت یا پرداخت مال اعم از فیزیکی یا الکترونیکی یا شروع به آن‌ها است که براساس قرائن و اوضاع و احوالی مانند موراد  زیر ظن وقوع جرم را ایجاد کند:

حالا که با اصطلاحات قانون مبارزه با money laundering آشنا شدیم، وقت آن رسیده که ببینیم که ماده‌های قانون پول‌های کثیف درباره چه مواردی صحبت می‌کند.

قانون مبارزه با پولشویی

اما دستگاه‌های اجرایی و قانون برای مبارزه با money laundering چه تدبیری اندیشیده‌اند؟ بیاید از این زاویه به ماجرای پول‌های در گردش کثیف نگاه کنیم. اگر شخصی یا سازمانی از راه‌های غیر قانونی کسب درآمد می‌کند، چطور می‌توانند هم در جلوگیری از این موضوع نقش داشته باشند و هم در صورت بروز مشکل چه وظایفی به عهده دارند؟

ماده ۴ قانون پولشویی

بر طبق ماده ۴ این قانون؛ به منظور هماهنگی برای پیشگیری و مقابله با جرایم پولشویی و تامین مالی تروریسم، شورای عالی مقابله و پیشگیری از جرائم money laundering و تامین مالی تروریسم، که در این قانون به اختصار شورا نامیده می‌شود، به ریاست وزیر امور اقتصادی و دارایی و با عضویت وزرای صنعت، معدن و تجارت، اطلاعات، کشور، دادگستری و امور خارجه، نماینده رئیس قوه قضائیه، دادستان کل کشور یا نماینده وی، رئیس سازمان بازرسی کل کشور یا نماینده وی، رئیس سازمان اطلاعات سپاه، رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و سه نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به عنوان ناظر به پیشنهاد کمیسیون‌های اقتصادی، شوراها و امور داخلی کشور و قضائی و حقوقی و تصویب مجلس با وظایف زیر تشکیل می‌شود:

تبصره ۱- دبیرخانه شورای‌عالی در وزارت اموراقتصادی و دارایی خواهد بود.

تبصره ۲- ساختار و تشکیلات اجرائی شورا متناسب با وظایف قانونی آن‌با پیشنهاد شورا به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.

تبصره ۳- کلیه آئین‌نامه‌های اجرائی شورای فوق‌الذکر پس از تصویب هیأت وزیران برای تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی ذی‌ربط لازم‌الاجراء خواهد بود. متخلف از این امر به تشخیص مراجع اداری و قضائی حسب‌مورد به دو تا پنج‌سال انفصال ازخدمت‌مربوط محکوم خواهد شد.

ماده ۵ قانون پولشویی

ماده ۶ قانون پولشویی

کلیه اشخاص موضوع ماده ۵ این قانون، از جمله گمرک جمهوری اسلامی ایران، سازمان امور مالیاتی کشور، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، دفاتر اسناد رسمی، وکلای دادگستری، حسابرسان، حسابداران، کارشناسان رسمی دادگستری و بازرسان قانونی مکلفند اطلاعات مورد نیاز در اجرای این قانون را طبق مصوبات هیات وزیران حسب مورد درخواست شورا یا مرکز اطلاعات مالی به آن‌ها ارائه نمایند.

ماده ۷ قانون پولشویی

اشخاص، نهادها و دستگاههای مشمول این قانون(موضوع مواد ۵ و ۶) ‌برحسب نوع فعالیت و ساختار سازمانی خود مکلف به رعایت موارد زیر هستند:

‎‎‎‎‎ب– ارائه اطلاعات، گزارشها، اسناد و مدارک مربوط به موضوع این قانون به شورای عالی مبارزه با پولشویی در چارچوب آئین‌نامه مصوب هیأت وزیران.

‎‎‎‎‎ج– گزارش معاملات و عملیات مشکوک به مرجع ذی‌صلاحی که شورای عالی مبارزه با پولشویی تعیین می‌کند.

 ماده ۸ قانون پولشویی

اطلاعات و اسناد گردآوری شده در اجراء این قانون،‌صرفاً در جهت اهداف تعیین‌شده در قانون مبارزه با پولشویی و جرایم منشأ آن مورد استفاده قرار خواهد گرفت، افشاء اطلاعات یا استفاده از آن به نفع خود یا دیگری به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم توسط مأموران دولتی یا سایر اشخاص مقرر در این قانون ممنوع بوده و متخلف به مجازات مندرج در قانون مجازات انتشار و افشاء اسناد محرمانه و سری دولتی مصوب ۲۹/۱۱/۱۳۵۳، محکوم خواهد شد.

ماده ۷ مکرر قانون مبارزه با پولشویی

به منظور اجرای این قانون و قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم، سیاست‌ها و تصمیمات شورا، «مرکز اطلاعات مالی» با ساختار و ترکیب مندرج در تبصره (۲) این ماده زیر نظر شورا با وظایف و اختیارات زیر در وزارت امور اقتصادی و دارایی تشکیل می‌شود:

ب- وزارت اطلاعات، نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، گمرک جمهوری اسلامی ایران، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، بانک‌ها، سازمان ثبت احوال کشور، بیمه مرکزی ایران، سازمان امور مالیاتی کشور، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، سازمان حسابرسی، سازمان بورس و اوراق بهادار، ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز، ستاد مبارزه با مواد مخدر و سازمان تعزیرات حکومتی، موظفند پاسخ استعلامات مرکز در مورد اطلاعات تکمیلی مرتبط با معاملات و تراکنش‌های مالی مشکوک به پولشویی را به صورت برخط امن به این مرکز ارسال نمایند. همچنین، اطلاعات موضوع این ماده با لحاظ مفاد ماده (۱۱۷) قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۹۵/۱۲/۱۴ در اختیار قوه قضائیه قرار می‌گیرد.

تبصره – واگذاری اطلاعات امنیتی طبقه‌بندی‌شده بعد از طی مراحل رسیدگی اطلاعاتی ارائه خواهد شد.

ث- ارائه مشاوره به اشخاص مشمول برای مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم در قالب ابلاغ اصول راهنما.

ج- تدوین آیین‌نامه‌های مربوط به روشها و مصادیق گزارش معاملات مالی مشکوک و اعمال موضوع این قانون و قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم جهت تصویب در هیات وزیران و سپس ارجاع به مراجع ذی‌ربط.

خ- تهیه و ارسال منظم گزارش‌هایی درباره اقدامات انجام‌شده و ارائه پیشنهادهای مربوط به شورا و شورای عالی پیشگیری از وقوع جرم.

د- همکاری و تبادل اطلاعات با مراکز مشابه در سایر کشورها، سازمان‌ها، مجامع منطقه‌ای، بین‌الدولی و بین‌المللی ذی‌ربط مطابق قوانین و مقررات.

ضوابط و نحوه همکاری و تبادل اطلاعات و همچنین چگونگی انتخاب طرفهای تبادل به موجب آیین‌نامه‌ای است که توسط شورا تهیه شده و به تصویب شورای عالی امنیت ملی می‌رسد.

ذ- انجام سایر وظایف محوله از سوی شورا در چارچوب مقررات این قانون.

تبصره ۱- توقیف و جلوگیری از نقل و انتقال وجوه یا اموال مشکوک به جرائم پولشویی و تامین مالی تروریسم و یا انجام هرگونه تحقیقات منوط به اخذ مجوز از مراجع قضائی ذی‌صلاح است؛ مگر در موارد فوری که به مقام قضائی دسترسی نیست که در این صورت مرکز اطلاعات مالی می‌تواند دستور توقیف و جلوگیری از انتقال وجوه و اموال مشکوک را حداکثر تا بیست و چهار ساعت صادر و بلافاصله پس از حصول دسترسی، مراتب را به مقام قضائی گزارش و مطابق دستور وی عمل کند. چنانچه بعد از بیست و چهار ساعت مجوز مراجع قضائی صادر نشود، رفع توقیف می‌شود.

علاوه بر رعایت قوانین و مقررات عمومی، رئیس و کارکنان مرکز باید دارای این شرایط باشند:

۱- وثاقت و حسن شهرت
۲- توانایی انجام وظایف
۳- نداشتن هرگونه سابقه محکومیت کیفری
۴- سلامت مالی، اخلاقی و امنیتی
۵- تعهد به اسلام، انقلاب، نظام اسلامی و قانون اساسی و التزام اعتقادی و عملی به ولایت فقیه

شرایط مقرر در بندهای (۱)، (۴) و (۵) از وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه استعلام می‌شود و صرفاً پس از احراز کلیه شرایط مذکور و همچنین پس از دریافت موافقت این دو نهاد در خصوص بندهای مورد اشاره، رئیس مرکز مطابق مقررات فوق و سایر کارکنان مرکز، توسط رئیس مرکز تعیین می‌شوند. کلیه دستگاه‌های اجرائی از قوای سه‌گانه و نیروهای نظامی و انتظامی مکلفند در صورت درخواست مرکز اطلاعات مالی و با تصویب شورا نسبت به تامین کارکنان بخشهای مرکز که از افراد مجرب و با سابقه آن نهاد انتخاب می‌شوند همکاری لازم را داشته باشند. همکاری نیروهای نظامی و انتظامی بر اساس ضوابط مربوطه فرماندهی کل قوا است.

جرم پولشویی چیست؟

در تیتر مصادیق money laundering درباره تعریف جرم پولشویی براساس ماده ۲ این قانون صحبت کردیم. در این قسمت ماده ۳  و ماده ۹ قانون مبارزه با پولشویی درباره جرایم money laundering به صورت مفصل صحبت شده است که در ادامه به آن می‌پردازیم.

ماده ۳ قانون مبارزه با پولشویی

تبصره ۲- کلیه آلات و ادواتی که در فرایند جرم پولشویی وسیله ارتکاب جرم بوده یا در اثر جرم تحصیل شده یا حین ارتکاب، استعمال و یا برای استعمال اختصاص یافته و در هر مرحله از مراحل تعقیب و رسیدگی به دست آید. در صورت احراز اطلاع مالک از قصد مجرمانه مرتکب توقیف می‌شود. این ابزار و اموال از لحاظ شیوه نگهداری و سایر امور تابع مقررات ماده ۱۴۷ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۴/۱۲/۱۳۹۲ خواهد بود.

تبصره ۳- مرتکبین جرم منشا در صورت ارتکاب جرم پولشویی علاوه بر مجازات‌های مقرر مربوط به جرم منشا، به مجازات‌های پیش‌بینی شده در این قانون نیز محکوم خواند شد. مرتکبین جرم money laundering در صورت عدم ارتکاب جرم منشا صرفا به مجازات مقرر در این ماده محکوم می‌شوند.

تبصره ۷- چنانچه این اموال متعلق به غیر باشد و در دادگاه صالحه مشخص شود که بدون اطلاع مالک استفاده شده یا اینکه مالک رضایت نداشته و این امر را به مراجع قانونی اعلام نموده یا اینکه امکان اعلام نداشته است به مالک آن مسترد می‌شود.

دادگاه‌های رسیدگی به جرایم پولشویی

اما در ایران کدام دادگاه‌ها در تهران و استان‌های دیگر به جرایم پول‌های کثیف رسیدگی می‌کنند؟ در ماده ۱۱ این قانون به صورت اختصاصی به این موضوع پرداخته‌اند:

همچنین در مواردی که مرتکب جرم پولشویی از مقامات موضوع ماده‌های (۳۰۷) و (۳۰۸) قانون آیین دادرسی کیفری و مرتکب جرم منشا، شخصی غیر از مقامات مذکور باشد، به جرم پولشویی حسب مورد در دادگاه‌های کیفری تهران یا مرکز استان رسیدگی می‌شود.

جمع بندی

در این مقاله درباره پولشویی، تعریف آن، اهداف، پیامد، پولشویی سیستم بانکی و معکوس، روش‌های تشخیص money laundering و مصادیق آن، قانون مبارزه با آن و جرایم مربوط به آن پرداختیم. چنانچه در خصوص این موضوع نیاز به راهنمایی از یک مشاور مالیاتی دارید، می‌توانید از طریق مشاوره مالیاتی موسسه محاسبان برای حل مشکل خود راهنمایی دریافت کنید.

مشاور مالیاتی محاسبان به سه روش مشاوره مالیاتی تلفنی، مشاوره مالیاتی آنلاین و مشاوره مالیاتی حضوری در دسترس شما قرار دارد که با توجه به شرایط خود می‌توانید از یکی از روش‌ها برای رزرو جلسه استفاده کنید. مشاوره مالیاتی محاسبان مشتکل از تیمی از اساتید خبره و کاربلد است که در زمینه مسائل قانونی مالیاتی می‌توانند راهنمای شما باشند.

سوالات متداول