اندوخته قانونی چیست؟ ثبت حسابداری اندوخته قانونی
مطالعه متمرکز
طبق ماده ۱۴۰ قانون تجارت هر شرکت باید سالیانه ۱/۲۰ یعنی معادل ۵ درصد سود خالص شرکت را به عنوان اندوخته قانونی ذخیره کنند. زمانی که اندوخته قانونی به ۱۰ درصد سرمایه کل شرکت رسید، دیگر ذخیره کردن آن اختیاری است. در این مقاله اندوخته قانونی را تعریف می‌کنیم، انواع اندوخته قانونی را بررسی و محاسبه و ثبت‌های حسابداری و جایگاه ترازنامه اندوخته قانونی را توضیح می‌دهیم. اگر می‌خواهید با کلیه مباحث در ارتباط با اندوخته قانونی آشنا شوید این مقاله راهنمای شماست.
تعریف اندوخته قانونی
اندوخته بخشی از سود خالص شرکت است که به عنوان اندوخته شرکت پسانداز می‌شود. از مبلغ این اندوخته برای مواقع بحران مالی یا درآمد ناکافی استفاده می‌شود. مبلغ اندوخته قانونی، قبل از تخصیص سود کنار گذاشته می‌شود. وقتی مبلغ اندوخته قانونی در دفاتر حسابداری ثبت می‌شود و مدیریت آن را تایید می‌کند، در دفاتر قانونی مورد تایید قانون تجارت ثبت و نگهداری می‌شود. هدف از ذخیره اندوخته قانونی جلوگیری از خروج همه سرمایه از شرکت است تا منابع کافی برای گسترش بنگاه اقتصادی، طرح‌های آتی شرکت، پاداش و… است.
نکته مهم
منظور از سود خالص مبلغی است که پس از کسر همه هزینه‌های شرکت از جمله مالیات، انواع هزینه‌ها و زیان‌های وارد شده باقی می‌ماند و سپس مبلغ ۵ درصد متعلق به اندوخته قانونی از آن کسر می‌شود.
حالا که با تعریف اندوخته قانونی آشنا شدیم، وقت آن رسیده که ببینیم اصلا اندوخته در حسابداری چند نوع است؟ و آن‌ها را یاد بگیریم.
انواع اندوخته در حسابداری
اندوخته‌ها در حسابداری به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:
1. اندوخته قانونی
اندوخته قانونی مبلغی است که هر شرکتی به صورت اجباری موظف به ذخیره آن است تا زمانی که مبلغ اندوخته به مبلغ یک دهم سرمایه شرکت برسد.
۲. اندوخته اختیاری
برای نگهداری اندوخته اختیاری الزامی وجود ندارد و براساس نظر هیئت‌مدیره شرکت باید آن را ذخیره کند.
۳. اندوخته توسعه و تکمیل
اندوخته توسعه و تکمیل، اندوخته‌ای است که جهت پیشرفت اهداف یا اقداماتی خاص مانند پاداش یا افزایش تولید در نظر گرفته می‌شود. اندوخته توسعه و تکمیل هم مانند اندوخته‌اختیاری الزامی جهت نگهداری آن‌ها وجود ندارد. در این قسمت یاد گرفتیم که اندوخته ها سه نوع دارند و در قسمت بعدی می‌خواهیم ذخیره قانونی را ذخیره احتیاطی مقایسه کنیم.
مقایسه اندوخته قانونی و اندوخته احتیاطی
اندوخته قانونی و اندوخته احتیاطی مبلغ‌هایی هستند که در هر سال مالی از سود خالص شرکت برداشت و به حساب مربوطه واریز می‌شود. مبلغی که به حساب ذخیره قانونی واریز می‌شود، نباید از ۵ درصد سود خالص سالانه کمتر باشد و مبلغ‌هایی که به حساب ذخیره احتیاطی واریز می‌شود، نباید از این مبلغ ۵ درصد بیشتر شود. برداشت و واریز اندوخته قانونی و احتیاطی، به میزانی که مجمع عمومی عادی برای هر یک از حساب‌ها تعیین می‌کند، برعهده هیئت‌مدیره و مدیرعامل است.
نکته مهم
اگر شرکتی تصمیم بگیرد، می‌تواند به جای ۵ درصد سود خالص سالیانه، ۸ درصد از سود خالص شرکت را به اندوخته قانونی تخصیص دهد، اما در صورتی که این درصد را افزایش دهد، بعد از آن به هیچ وجه نمی‌تواند این درصد را به درصدهای کمتر کاهش دهد.
حالا که با نکات اولیه درباره اندوخته قانونی آشنا شدیم، می‌خواهیم نحوه محاسبه اندوخته قانونی، شرکت های موظف به تخصیص اندوخته قانونی، ماهیت اندوخته قانونی در حسابداری و ثبت حسابداری اندوخته قانونی را یاد بگیریم.
مبنای محاسبه اندوخته قانونی
همان‌طور که خواندیم طبق ماده ۱۴۰ قانون تجارت هر شرکت باید به صورت سالیانه ۵ درصد سود شرکت را به اندوخته قانونی اختصاص دهد و در ترازنامه ثبت کند. اما در صورتی که شرکت دارای زیان انباشته باشد، براساس ماده ۲۳۸ قانون تجارت برای محاسبه اندوخته قانونی؛ باید زیان انباشته از سود خالص جاری شرکت کسر و سپس از آن مبلغی که به دست می‌آید، یک بیستم یا ۵ درصد آن را برای اندوخته قانونی در نظر بگیریم.
| مبلغ مبنا برای محاسبه اندوخته قانونی | = | سود خالص در سال جاری | – | زیان انباشته |
تخصیص اندوخته قانونی در شرکت‌ها
طبق قانون فقط شرکت‌های زیر باید تخصیص اندوخته قانونی داشته باشند:
- شرکت سهامی عام
- شرکت سهامی خاص
- شرکت با مسئولیت محدود
- شرکت تعاونی
بیشتر بخوانید: تفاوت اندوخته و ذخیره در حسابداری
ماهیت اندوخته قانونی در حسابداری
ماهیت حسابداری اندوخته قانونی بستانکار است و جایگاه آن در بخش حقوق صاحبان سهام شرکت قرار دارد. اما در نظر داشته باشید که حساب اندوخته قانونی زمانی در یک شرکت ایجاد می‌شود که آن شرکت به سوددهی رسیده باشد.
نکته مهم
در نظر داشته باشید که بر اساس ماده ۱۵۸ قانون تجارت و تبصره ۲ آن؛ انتقال اندوخته قانونی به حساب سرمایه ممنوع است.
ثبت حسابداری اندوخته قانونی
وقتی که سود یک شرکت محاسبه می‌شود، ۵ درصد از آن را برای اندوخته قانونی برمی‌دارند و بعد برای ۹۵ درصد دیگر تصمیم‌گیری می‌کنند. برای شناسایی اندوخته قانونی ثبت حسابداری زیر صادر می‌شود.
| شرح حساب | بدهکار | بستانکار |
| سود و زیان جاری | *** | |
| اندوخته قانونی | *** |
جایگاه اندوخته قانونی در ترازنامه (صورت وضعیت مالی)
اندوخته قانونی یکی از ثبت های حسابداری در ارتباط با بخش مالی شرکت است که باید در ترازنامه حسابداری شرکت آن را ثبت کنید. اما جایگاه اندوخته قانونی در ترازنامه کجاست؟
ترازنامه چون یکی از صورت‌های مالی اساسی در حسابداری است شامل گزارش‌های مالی زیر است:
- دارایی
- بدهی
- حقوق صاحبان سهام
به نظرتان اندوخته قانونی در ترازنامه در کدام یک از قسمت‌های بالا قرار می‌گیرد؟
در بالا گفتیم که جایگاه اندوخته قانونی در ترازنامه در بخش حقوق صاحبان سهام است. یعنی در بخش زیر مجموعه حقوق صاحبان سهام باید آن را ثبت کرد. برای اینکه بیشتر با این مبحث آشنا شوید به ترازنامه زیر به عنوان نمونه توجه کنید:
اندوخته قانونی با چه حسابی بسته می‌شود؟
منظور از بستن حساب‌ها در حسابداری به معنای صفر کردن مانده حساب است. مانده حساب‌های اندوخته چه قانونی، احتیاطی و توسعه و تکمیل همراه با سایر حساب‌های دائمی به صورت مستقیم به دوره مالی بعدی منتقل می‌شود.
برای این انتقال به دوره مالی بعد از حساب تراز اختتامیه استفاده می‌شود. یعنی تمام حساب‌هایی که دارای مانده بستانکار هستند را بدهکار کرده و حساب تراز اختتامیه را بستانکار می‌کنیم. بعد از آن تراز اختتامیه را معادل مانده حساب‌های با مانده بدهکار، بدهکار و همه حساب‌های مانده بدهکار را بستانکار می‌کنیم.
| شرح حساب | بدهکار | بستانکار |
| سرمایه | *** | |
| اندوخته قانونی | *** | |
| سود و زیان انباشته | *** | |
| حساب‌های پرداختنی تجاری | *** | |
| ذخیره مالیات | *** | |
| ذخیره استهلاک | *** | |
| تراز اختتامیه | *** |
آموزش حسابداری آنلاین
تخصیص اندوخته قانونی در حسابداری یکی از موضوعات مهمی است که حسابدارها باید به آن مسلط باشند و از این سرمایه برای مواقع بحرانی در شرکت استفاده بهینه کنند. یکی از بهترین روش‌های برای اینکه بتوانید به این ثبت حسابداری اندوخته قانونی و سایر ثبت‌های حسابداری مسلط شوید، شرکت در کلاس‌های آنلاین حسابداری موسسه حسابداری محاسبان اصفهان است که هم زمان کمتری از شما می‌گیرد و هم اساتید با تجربه به صورت تئوری و عملی آموزش‌های حسابداری را با پشتیبانی قوی در اختیارتان قرار می‌دهند تا به حسابداری مسلط شوید و به عنوان یک حسابدار خوش‌نام و کاربلد شناخت شوید.
دیدگاهتان را بنویسید
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
سلام خسته نباشید
سوالی داشتم در خصوص واحد های اقتصادی که ملزم به ذخیره اندوخته قانونی می باشند .
آیا موسسات که مربوط به ارائه خدمات فعالیت می کنند الزامی به اندوخته قانونی ندارند ؟ یعنی فقط شرکت ها ملزم می باشند ؟
سلام وقتتون بخیر. بر اساس قانون تجارت ایران، شرکت‌های تجاری (مانند سهامی و با مسئولیت محدود) ملزم به ذخیره ۵ درصد سود خالص سالیانه به عنوان اندوخته قانونی تا رسیدن به یک‌دهم سرمایه ثبت‌شده هستند. اما موسسات غیرتجاری (مانند موسسات خدماتی) الزامی به این کار ندارند، مگر اینکه در اساسنامه یا قوانین خاص آن‌ها ذکر شده باشد.