بازنشستگی تامین اجتماعی و شرایط آن

بازنشستگی تامین اجتماعی یکی از مهم‌ترین مزایای بیمه‌ای است که به بیمه‌شدگان سازمان تامین اجتماعی ارائه می‌شود. این سیستم به بیمه‌شدگان فرصت می‌دهد که پس از سال‌ها کار و پرداخت حق بیمه، در دوران کهولت و پس از خروج از بازار کار، از مستمری ماهانه برخوردار شوند و بدون دغدغه تأمین معاش، زندگی خود را ادامه دهند. در این مقاله از محاسبان به موضوع بازنشستگی تامین اجتماعی و جزئیات آن می‌پردازیم.

بازنشستگی تامین اجتماعی چیست؟

طبق ماده ۲ قانون تأمین اجتماعی، بازنشستگی به معنای کنار گذاشتن کار توسط بیمه‌شده به دلیل رسیدن به سن بازنشستگی است. به عبارت دیگر، هنگامی که فرد بیمه‌شده به سن مشخص شده توسط قانون‌گذار برسد، می‌تواند با دریافت حکم بازنشستگی از فعالیت حرفه‌ای دست بکشد و از مستمری ارائه‌شده توسط سازمان تامین اجتماعی بهره‌مند شود.

انواع بازنشستگی تامین اجتماعی

بازنشستگی در قانون تامین اجتماعی به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شود که هر یک شرایط خاص خود را دارند. در ادامه، انواع بازنشستگی تامین اجتماعی را بررسی می‌کنیم.

بازنشستگی عادی

بازنشستگی عادی زمانی اتفاق می‌افتد که فرد بیمه‌شده به سن و سابقه مورد نیاز طبق قانون برسد. این نوع بازنشستگی شامل افرادی است که شرایط عمومی از جمله سن ۶۲ سال برای مردان و ۵۵ سال برای زنان با حداقل ۲۰ سال سابقه بیمه را داشته باشند. در این صورت، مستمری کامل به فرد پرداخت می‌شود.

بازنشستگی پیش از موعد

بازنشستگی پیش از موعد به افرادی اختصاص دارد که پیش از رسیدن به سن قانونی بازنشستگی، شرایط لازم برای بازنشستگی را کسب کرده‌اند. مطابق قانون، مردان با حداقل ۵۵ سال سن و ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه و زنان با ۵۵ سال سن و ۱۰ سال سابقه بیمه می‌توانند برای بازنشستگی پیش از موعد اقدام کنند. همچنین، افرادی که ۳۰ سال سابقه بیمه داشته باشند، بدون شرط سنی قادر به استفاده از این نوع بازنشستگی هستند.

بازنشستگی مشاغل سخت و زیان آور

مشاغل سخت و زیان ‌آور به دلیل تأثیر منفی بر سلامت جسمی و روانی، شرایط ویژه‌ای برای بازنشستگی دارند. مطابق با قانون تامین اجتماعی، افرادی که ۲۰ سال متوالی یا ۲۵ سال متناوب در این مشاغل فعالیت کرده باشند، بدون محدودیت سنی حق بازنشستگی خواهند داشت. هر سال سابقه در این مشاغل معادل ۱.۵ سال محاسبه می‌شود. تشخیص سختی شغل بر‌عهدهٔ کمیته‌های تخصصی قرار دارد که توسط سازمان تامین اجتماعی و وزارت کار تشکیل شده است.

بازنشستگی زنان

زنان شاغل مشمول قانون کار از شرایط ویژه‌ای برای بازنشستگی برخوردار هستند. مطابق قوانین تامین اجتماعی، زنان با ۴۲ سال سن و ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه، می‌توانند درخواست بازنشستگی کنند، البته مستمری آن‌ها بر مبنای ۲۰ روز حقوق محاسبه خواهد شد. 

علاوه بر این، امکان بازنشستگی برای زنان در شرایط زیر نیز وجود دارد: 

• ۵۵ سال سن و حداقل ۱۰ سال سابقه بیمه 
• ۴۵ سال سن و ۳۰ سال سابقه بیمه 

همچنین، در صورتی که در مشاغل سخت و زیان‌آور مشغول به کار باشند یا ۳۵ سال سابقه بیمه داشته باشند، بدون در نظر گرفتن شرط سنی می‌توانند بازنشسته شوند.

بازنشستگی از کار افتادگی

بازنشستگی از کار افتادگی زمانی اجرایی می‌شود که فرد بیمه‌شده به دلیل بیماری، حادثه یا نقص عضو توانایی ادامه کار را از دست بدهد. بر‌اساس قانون تامین اجتماعی، در صورتی که کمیسیون پزشکی تشخیص دهد که فرد حداقل ۶۶ درصد توانایی کار خود را از دست داده است، مستمری از کار افتادگی به او تعلق می‌گیرد. این نوع بازنشستگی مشروط به سن نیست و میزان آن به سابقه بیمه فرد بستگی دارد.

بازنشستگی مشاغل آزاد

بازنشستگی مشاغل آزاد، یکی از طرح‌های بیمه تامین اجتماعی است که برای افراد خود اشتغال طراحی کرده‌اند. این افراد با ثبت‌نام در بیمه اختیاری یا بیمه مشاغل آزاد و پرداخت حق بیمه، مزایای بازنشستگی به آن‌ها تعلق می‌گیرد. نرخ حق بیمه مشاغل آزاد، مطابق درآمد انتخابی در سه سطح ۱۲، ۱۴ و ۱۸ درصد تعیین می‌شود که هر نرخ، مزایای متفاوتی نظیر مستمری بازنشستگی، فوت و از کار افتادگی را ارائه می‌دهد.

بازنشستگی جانبازان و آزادگان

بازنشستگی جانبازان و آزادگان براساس قوانین تامین اجتماعی و حمایتی کشور زودتر از دیگران انجام می‌شود. این گروه در صورت داشتن ۲۰ سال سابقه بیمه با ۱۰ سال تخفیف سنی بازنشسته می‌شوند. بنابراین جانبازان مرد از ۵۰ سالگی و جانبازان زن از ۴۵ سالگی می‌توانند از مزایای بازنشستگی استفاده کنند.

بازنشستگی معلولان

بازنشستگی معلولان با شرایطی آسان‌تر از سایر بیمه‌شدگان انجام می‌شود. معلولان عادی در صورت داشتن ۲۰ سال سابقه بیمه می‌توانند بازنشسته و با توجه به میزان معلولیت، از سابقه بیمه ارفاقی بهره‌مند شوند. شرط سنی برای بازنشستگی مردان معلول ۵۰ سال و برای زنان معلول ۴۵ سال تعیین شده است.

سابقه بیمه ارفاقی به معلولین با توجه به معلولیت‌های ناشی از کار و غیرناشی از کار به شرح زیر است: 

۱. در صورتی‌که معلولیت ناشی از کار بین ۲۰٪ تا ۴۰٪ یا از کار افتادگی کامل باشد، حداقل ۵ سال و حداکثر ۸ سال، بسته به شدت معلولیت به سابقه بیمه اضافه می‌شود.

۲. در صورتی‌که معلولیت غیر ناشی از کار بین ۲۰٪ تا ۴۰٪ باشد، حداقل ۲ سال و حداکثر ۳ سال به سابقه بیمه افزوده و در صورتی‌که بین ۴۰٪ تا ازکارافتادگی کامل باشد، حداقل ۳ سال و حداکثر ۶ سال سابقه اضافه خواهد شد.

شرایط بازنشستگی تامین اجتماعی

شرایط بازنشستگی براساس سن و سابقه بیمه‌، جنسیت و نوع شغل متفاوت است. در ادامه، جزئیات مربوط به شرایط بازنشستگی را توضیح می‌دهیم.

سابقه بیمه تامین اجتماعی

مطابق با ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی، حداقل ۱۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه برای بازنشستگی لازم است. با این حال، برای دریافت مستمری کامل، معمولاً ۲۰ سال سابقه مورد نیاز خواهد بود. همچنین در مشاغل سخت و زیان‌آور، حداقل ۲۰ سال سابقه متوالی یا ۲۵ سال متناوب کفایت می‌کند.

قانون جدید سن بازنشستگی ۱۴۰۴

سن بازنشستگی تامین اجتماعی برای مردان، ۶۲ سال با حداقل ۲۰ سال سابقه یا ۵۰ سال با ۳۰ سال سابقه است و برای زنان، ۵۵ سال با حداقل ۲۰ سال سابقه یا ۴۲ سال با ۲۰ سال سابقه (با مستمری ۲۰ روز) در نظر گرفته می‌شود.  افراد با ۳۵ سال سابقه پرداخت حق بیمه می‌توانند بدون توجه به سن بازنشسته شوند.

بر‌اساس ماده ۲۹ برنامه هفتم توسعه، قانون جدید سن بازنشستگی ۱۴۰۴ با توجه به شرایط سن و سابقه‌کاری مورد نیاز به شرح زیر است:

1. مردان: افزایش سن بازنشستگی به ۶۲ سال با حداقل ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه.
2. زنان: سن بازنشستگی به ۵۵ سال با حداقل ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه.
3. زنان خانه‌دار: زنان از سن ۱۸ تا ۵۰ سالگی می‌توانند تحت پوشش بیمه زنان خانه‌دار قرار گیرند و برای بازنشستگی باید حداقل ۵۵ سال سن و ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند.
4. مشاغل آزاد: افراد شاغل در این حوزه با ۶۲ سال سن و حداقل ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه امکان بازنشستگی دارند.
5. رانندگان: رانندگان خودروهای سنگین بین‌شهری با ۵۵ سال سن و ۲۵ سال سابقه بیمه می‌توانند درخواست بازنشستگی کنند.
6. مشاغل سخت و زیان‌آور: افراد شاغل در این مشاغل، بدون محدودیت سنی، با ۲۰ سال سابقه متوالی یا ۲۵ سال سابقه متناوب می‌توانند بازنشسته شوند.

استثنائات قانون جدید بازنشستگی

مطابق با قانون جدید بازنشستگی تامین اجتماعی، برخی گروه‌ها از ضرورت افزایش سنوات خدمت معاف هستند. استثنائات قانون جدید بازنشستگی تامین اجتماعی به شرح زیر است:

• بازنشستگی مشاغل سخت و زیان‌آور
• زنان کارگر با داشتن ۲۰ سال سابقه بیمه‌ و ۴۲ سال سن 
• افرادی که تا تاریخ ۱۴۰۳/۰۵/۰۳ بیش از ۲۸ سال سابقه بیمه‌پردازی کامل داشته‌اند
• کسانی که ۳۵ سال سابقه کار دارند، بدون توجه به شرط سنی
• ایثارگران، جانبازان، آزادگان، معلولان، همسران و فرزندان شهدا

مستمری بازنشستگی تامین اجتماعی

طبق ‌ماده ۷۷ قانون تامین اجتماعی، میزان مستمری بازنشستگی عبارت است از یک سی و پنجم متوسط مزد یا حقوق بیمه شده ضرب در سنوات پرداخت حق بیمه مشروط‌ بر آن که از صد درصد متوسط مزد یا حقوق تجاوز نکند.

‌تبصره – متوسط مزد یا حقوق برای محاسبه مستمری بازنشستگی عبارت است از مجموع مزد یا حقوق بیمه شده که بر‌اساس آن حق بیمه‌پرداخت گردیده ظرف آخرین دو سال پرداخت حق بیمه تقسیم بر بیست و چهار.

ثبت نام برای بازنشستگی تامین اجتماعی

برای ثبت‌نام بازنشستگی تامین اجتماعی باید مراحل زیر را طی کنید:

۱. بیمه شدگان می‌توانند از طریق سامانه تامین اجتماعی به نشانی eservices.tamin.ir  ثبت‌نام یا به صورت حضوری به شعب تامین اجتماعی مراجعه کنند. 

۲. برای ثبت‌نام آنلاین یا حضوری، ارائه مدارک شناسایی معتبر، داشتن سابقه پرداخت حق بیمه کافی و تکمیل فرم‌های مربوطه ضروری است.

۳. پس از بررسی شرایط و مدارک توسط کارشناسان، در صورت احراز شرایط، مستمری بازنشستگی برقرار و به حساب معرفی شده فرد واریز می‌شود.

نحوه درخواست بازنشستگی تامین اجتماعی

برای ثبت درخواست بازنشستگی سازمان تامین اجتماعی، بیمه‌شدگان می‌توانند به‌صورت غیرحضوری اقدام کنند. مراحل ثبت درخواست بازنشستگی به‌صورت زیر است:

۱. مرحله اول: ورود به سامانه خدمات غیرحضوری

برای آغاز فرآیند ثبت درخواست بازنشستگی، به وب‌سایت خدمات غیرحضوری سازمان تأمین اجتماعی به آدرس eservices.tamin.ir مراجعه کنید. پس از ورود به سامانه، از منوی «مستمری‌بگیران»، گزینهٔ «بازنشستگی» را انتخاب کرده و سپس بر روی «برقراری مستمری بازنشستگی» کلیک کنید.

۲. مرحله دوم: بررسی شرایط بازنشستگی

در این مرحله، شرایط لازم برای بازنشستگی به شما نمایش داده می‌شود. بررسی کنید که آیا حداقل یکی از این شرایط را داشته باشید. در صورت مطابقت با شرایط اعلام‌شده، گزینهٔ «موافقم» را انتخاب کنید تا به مرحله بعدی هدایت شوید.

۳. مرحله سوم: احراز هویت

برای اطمینان از اینکه درخواست توسط شخص بیمه‌شده ثبت می‌شود، باید احراز هویت انجام شود. بر روی دکمهٔ «دریافت کد» کلیک کنید که کد تأیید به شماره موبایل ثبت‌شده در سامانه ارسال شود. کد دریافتی را در محل مربوطه وارد کنید تا به مرحله ثبت اطلاعات منتقل شوید.

۴. مرحله چهارم: ثبت و بررسی سوابق

در این بخش، اطلاعات شناسنامه‌ای و سوابق بیمه‌ای شما به تفکیک نمایش داده می‌شود. سوابق خود را با دقت بررسی کنید تا از کامل بودن آن‌ها اطمینان حاصل کنید. در صورتی که مغایرتی در سوابق مشاهده کردید، با انتخاب گزینهٔ «اعتراض به سابقه»، اعتراض خود را ثبت کنید. این اعتراض توسط شعبه تأمین اجتماعی بررسی خواهد شد. 

اگر سوابق نمایش‌داده‌شده مورد تأیید شماست، گزینه «تأیید سابقه و ثبت درخواست» را انتخاب کنید. پس از این انتخاب، پیامی مبنی بر تأیید سوابق و تمایل به ادامه فرآیند نمایش داده می‌شود که باید آن را تأیید کنید.

۵. مرحله پنجم: بارگذاری مدارک

در این مرحله، مدارک مورد نیاز مانند صفحه اول و توضیحات شناسنامه را بارگذاری کنید. پس از بارگذاری، گزینهٔ «ارسال مدارک» را انتخاب کنید تا درخواست شما به شعبه‌ای که آخرین بیمه‌پردازی شما در آن ثبت شده است، ارسال شود. پس از ارسال، پیامی با مضمون زیر نمایش داده می‌شود:

درخواست شما برای بررسی تکمیلی به شعبه ارسال شد. لطفاً پس از دریافت پیامک مربوط به استعلام ترک کار، مجدداً به سامانه مراجعه کنید. همچنین، می‌توانید از طریق منوی «تأمین اجتماعی من/درخواست‌های من» از آخرین وضعیت درخواست خود مطلع شوید.

۶. مرحله ششم: بررسی اولیه توسط شعبه

پس از ارسال درخواست، شعبهٔ تامین اجتماعی شرایط بازنشستگی شما را بررسی می‌کند. در صورت احراز شرایط، نامه استعلام ترک کار در پرونده الکترونیکی شما بارگذاری خواهد شد. برای پیگیری وضعیت درخواست، می‌توانید به بخش «تامین اجتماعی من/درخواست‌های من» مراجعه کنید.

۷. مرحله هفتم: بارگذاری نامه ترک کار

در این مرحله، باید نامه ترک کار فیزیکی که توسط کارفرما صادر شده است را در سامانه بارگذاری کنید. توجه داشته باشید که اگر در بیش از یک کارگاه مشغول به کار بوده‌اید، ارائه نامه ترک کار از تمامی کارگاه‌ها الزامی است. پس از بارگذاری، نامه را ارسال کنید.

۸. مرحله هشتم: صدور حکم بازنشستگی

پس از دریافت و بررسی نامهٔ ترک کار توسط شعبه، درخواست شما در مرحله صدور حکم قرار می‌گیرد. پس از صدور حکم بازنشستگی، این حکم در بخش «تامین اجتماعی من/صندوق شخصی من» قابل مشاهده و چاپ خواهد بود.

پس از صدور حکم، مستمری‌بگیر می‌تواند شماره حساب بانکی خود را از طریق منوی «مستمری‌بگیران» و گزینهٔ «اعلام شماره حساب بانکی ویژه مستمری‌بگیران» برای شعبه‌ای که پرونده بازنشستگی در آن فعال است، ثبت کند.

نکته: ملاک تعیین تاریخ صدور حکم بازنشستگی، تاریخ ترک کار یا تاریخ ثبت درخواست بازنشستگی است.

بهترین زمان درخواست بازنشستگی چه موقعی است؟

انتخاب زمان درخواست بازنشستگی در طول سال تأثیر قابل‌توجهی بر میزان مستمری و مزایای دریافتی دارد. به‌طور کلی، بازنشستگی در پایان سال (اسفند ماه) مزایای بیشتری نسبت به سایر زمان‌ها دارد. انتخاب زمان درخواست بازنشستگی در پایان سال با توجه به دلایل زیر است:

1. بهره‌مندی از افزایش‌های سالانه حقوق بازنشستگان. 
2. محاسبهٔ مستمری بر‌اساس میانگین حقوق دو سال آخر خدمت.

بهره‌مندی از افزایش‌های سالانه حقوق: مطابق با قوانین تامین اجتماعی، افزایش‌های سالانه حقوق بازنشستگان که توسط مراجع ذی‌صلاح تصویب می‌شود، تنها به افرادی تعلق می‌گیرد که تا پایان سال قبل بازنشسته شده باشند. 

برای مثال، اگر در سال ۱۴۰۵ حقوق بازنشستگان ۱۵ درصد افزایش داشته باشد ، فردی که در فروردین ۱۴۰۵ بازنشسته شود، از این افزایش محروم خواهد شد، چرا‌که این افزایش صرفاً برای بازنشستگان سال‌های قبل اعمال می‌شود. در مقابل، بازنشستگی در اسفند ۱۴۰۴ تضمین می‌کند که فرد از افزایش حقوق سال ۱۴۰۵ بهره‌مند شود.

محاسبه مستمری بر‌اساس حقوق دو سال آخر خدمت: مستمری بازنشستگی، بر‌اساس میانگین حقوق دو سال آخر خدمت محاسبه می‌شود. اگر فرد در پایان سال (مثلاً اسفند ۱۴۰۳) بازنشسته شود، میانگین حقوق شامل ۱۲ ماه دستمزد سال ۱۴۰۲ و ۱۲ ماه دستمزد سال ۱۴۰۳ خواهد بود. با توجه به افزایش‌های سالانه حقوق ، این میانگین بالاتر از حالتی است که فرد در میانه سال (مثلاً شهریور ۱۴۰۳) بازنشسته شود. 

در این حالت، میانگین حقوق شامل ۶ ماه از سال ۱۴۰۳، ۱۲ ماه از سال ۱۴۰۲ و ۶ ماه از سال ۱۴۰۱ خواهد بود. از آنجا که حقوق سال ۱۴۰۱ به دلیل افزایش‌های سالانه کمتر از سال‌های بعدی است، میانگین کلی کاهش و مستمری کمتری به فرد تعلق می‌گیرد.

محاسبه حقوق بازنشستگی ۱۴۰۴

برای محاسبه حقوق بازنشستگی، مطابق با قوانین تامین اجتماعی و مصوبات شورای عالی کار، به صورت تناسبی با سابقه پرداخت حق بیمه و میانگین دستمزد مشمول کسر حق بیمه در دو سال آخر اشتغال به‌دست می‌آید. بنابراین حقوق بازنشستگی در سال ۱۴۰۴ با افزایش ۵۰ درصدی (۲۰٪ سنواتی + ۳۰٪ متناسب‌سازی) به مبلغ ۱۱۷٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال رسیده است.

مشاوره بازنشستگی تامین اجتماعی

در این مقاله درباره بازنشستگی تامین اجتماعی، دلایل، شرایط و نحوه محاسبه مستمری بازنشستگی صحبت کردیم. چنانچه در خصوص بازنشستگی و قوانین آن برایتان ابهامی وجود دارد یا در این زمینه با مشکلی مواجه شده‌اید، می‌توانید از صفحه مشاوره بیمه و کار محاسبان، برای دریافت مشاوره استفاده کنید یا با شماره ۰۳۱۴۰۲۰ تماس بگیرید.

جمع‌بندی

بازنشستگی تامین اجتماعی فرصتی ارزشمند برای تأمین امنیت مالی و بهره‌مندی از مزایای قانونی پس از سال‌ها کار و تلاش است. با آگاهی از انواع بازنشستگی و شرایط آن‌ها می‌توانید برنامه‌ریزی دقیقی برای آینده خود داشته باشید. رعایت شرایط سنی، سابقه‌ بیمه، درخواست به موقع بازنشستگی و استفاده از سایت تامین اجتماعی، فرآیند دریافت مستمری را آسان‌تر می‌کند. 

سوالات متداول