تبصره ماده 100 قانون مالیات‌ های مستقیم؛ شرایط + نحوه محاسبه

اگر شما هم کسب‌و‌کار خود را دارید یا در زمینه حسابداری و مالیات مشغول به فعالیت هستید، قطعاً درگیر چالش‌های مالیاتی بوده‌اید یا به دلیل عدم اطلاعات و آگاهی کافی مشکلات مالیاتی و هزینه‌های زیادی برای خود ایجاد کرده‌ا‌ید. یکی از ماده‌های مهم که باید در مورد مسائل مالیاتی اطلاع داشته باشید، تبصره ماده 100 قانون مالیات‌ های مستقیم است که قصد داریم در این مقاله از محاسبان راجع به آن صحبت کنیم.

متن تبصره ماده 100 قانون مالیات‌ های مستقیم

فصل مربوط به ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌ های مستقیم، فصلی است که در مورد مالیات بر مشاغل صحبت می‌کند، یعنی فقط مربوط به اشخاص حقیقی است. در متن این ماده بیان شده است که:

همانطور که در این ماده بیان شده است کلیه اشخاص حقیقی مشمول قانون مالیات‌ های مستقیم که از آن‌ها به عنوان مودی نام برده است، باید اظهارنامه مالیاتی خود برای هر سال مالی نهایتاً تا پایان خرداد ماه سال بعد تنظیم و به سازمان ارسال کنند و مالیات ابرازی خود را به حساب سازمان امور مالیاتی واریز کنند.

در این متن نکات مهمی نهفته است که خوب است نگاهی به آن‌ها داشته باشیم. در ابتدا به تفاوت مدت زمانی در مورد ارسال اظهارنامه بین اشخاص حقیقی و حقوقی می‌پردازیم. در متن ماده 110 قانون مالیات‌‌های مستقیم برای مدت زمان ارسال اظهارنامه اشخاص حقوقی آورده است که این اشخاص می‌توانند تا 4 ماه پس از سال مالی خود اظهارنامه را ارسال کنند، اما در متن ماده 100 قانون مالیات‌ های مستقیم تاریخ دقیق پایان خرداد را برای اشخاص حقیقی عنوان کرده است که دلیل آن به تفاوت بین سال مالی اشخاص حقیقی و حقوقی برمی‌گردد.

اما مورد بعدی که در ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌‌های مستقیم باید مورد توجه قرار بگیرد آن است که اظهارنامه مالیاتی باید حتماً منطبق بر نمونه سازمان امور مالیاتی باشد که مورد تایید قرار گیرد و نمی‌توان اطلاعات را طی گزارش مالی با ظاهری متفاوت از نمونه سازمان امور مالیاتی ارسال کرد. برخلاف روال استانداردهای حسابداری که توسط سازمان حسابرسی کشور تدوین می‌شوند و در آن صرفاً نمونه‌ای جهت پیشنهاد برای تهیه صورت‌های مالی عنوان می‌کند و انواع دیگر را خلاف قانون نمی‌داند.

شرایط استفاده از تبصره ماده ۱۰۰

شرایط استفاده از تبصره ماده 100 عبارت است از:

• حداکثر فروش کالا و خدمات: کلیه صاحبان مشاغل که مجموع فروش کالا و خدمات آن‌ها در سال ۱۴۰۳ حداکثر ۱۵۰ برابر سقف معافیت مالیاتی (معادل ۲۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان) است، می‌توانند از این تبصره استفاده کنند.
• پرداخت مالیات سال گذشته: مودیان مالیاتی باید مالیات سال گذشته خود را به‌طور مقطوع تعیین و پرداخت کرده باشند، یا برگ تشخیص صادره توسط سازمان امور مالیاتی را پذیرفته و تسویه کرده باشند.
• ثبت‌نام به‌موقع اظهارنامه: ثبت‌نام اظهارنامه مالیاتی مربوط به تبصره ماده ۱۰۰ و درخواست بهره‌مندی از آن باید حتماً تا پایان مهلت تعیین‌شده برای ثبت‌نام اظهارنامه‌های مالیاتی در سامانه‌های مربوطه انجام و به سازمان امور مالیاتی ارسال شود.

با رعایت این شروط، مودیان مالیاتی قادر خواهند بود از مزایای تبصره ماده ۱۰۰ بهره‌مند شوند و مشوق‌های مالیاتی آن را دریافت کنند.

فرصت استفاده از تبصره ماده 100

فرصت پرداخت مالیات بر درآمد مشاغل اشخاص حقیقی مطابق با ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌‌‌های مستقیم تنها تا پایان خرداد‌ماه سال بعد خواهد بود و فقط در صورتی که خود سازمان امور مالیاتی به هر دلیلی این مدت را تمدید کند می‌توان از این فرصت استفاده کرد و تا پایان مهلت اعلامی سازمان پرداخت را انجام داد.

اگر چنانچه پرداخت مبلغ مالیات برای مودی سخت باشد، سازمان امور مالیاتی این موضوع را تسهیل کرده و این امکان را گذاشته است که با پرداخت ۴۰% از مبلغ مالیات متعلقه، مابقی را طی ۶ قسط تقسیم کرده و پرداخت کنند.

تبصره ماده 100 قانون مالیات‌ های مستقیم اشخاص حقیقی

یکی از پرکاربردترین مسائل قانون مالیات‌‌های مستقیم برای مشاغل و اشخاص حقیقی مربوط به تبصره ماده 100 قانون مالیات‌ های مستقیم است. در این تبصره عنوان شده است که:

“سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند برخی از مشاغل یا گروه‌هایی از آنان را که میزان فروش کالا و خدمات سالانه آن‌ها حداکثر ده برابر معافیت موضوع ماده (84) این قانون باشد، از انجام بخشی از تکالیف از قبیل نگهداری اسناد و مدارک موضوع این قانون و ارائه اظهارنامه مالیاتی معاف کند و مالیات مودیان مذکور را به صورت مقطوع تعیین و وصول کند. در مواردی که مودی کمتر از یک سال مالی به فعالیت اشتغال داشته باشد، مالیات متعلق نسبت به مدت اشتغال محاسبه و وصول می‌شود.”

در تبصره ماده 100 قانون مالیات‌ های مستقیم عنوان شده است که چنانچه سازمان امور مالیاتی بخواهد، می‌تواند مشاغلی را که درآمد یا فروش آن‌ها در سال حداکثر 10 برابر ماده 84 همین قانون یعنی ماده مربوط به معافیت مالیات حقوق باشد را از ارسال اظهارنامه و نگهداری مدارک معاف و با تکمیل فرم مورد نظر همین ماده مالیات مقطوعی را برای این اشخاص در نظر گرفته و از ایشان دریافت کنند.

نحوه محاسبه مالیات در تبصره ۱۰۰

نحوه محاسبه مالیات بر اساس فرم تبصره ماده ۱۰۰، بر‌اساس میزان فروش و تراکنش‌های بانکی مؤدیان به‌طور مقطوع و با افزایش مشخص نسبت به مالیات سال گذشته تعیین می‌شود. در این فرآیند، اگر مودی مبلغ مالیات تعیین‌شده توسط سازمان امور مالیاتی را بپذیرد، اقدام به تکمیل و ارسال فرم می‌کنند؛ در غیر این صورت، موظف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی خواهد بود.

اگرچه جزئیات دقیق نحوه محاسبه مالیات بر اساس فرم تبصره ماده 100 قانون مالیات‌ های مستقیم به‌طور عمومی توسط سازمان مالیاتی منتشر نمی‌شود، ولی اصول کلی محاسبه آن به شرح زیر است:

1. محاسبه سود مشمول مالیات:
   مبلغ فروش کالا یا خدمات × ضریب سود فعالیت = سود مشمول مالیات
2. محاسبه ماخذ مالیاتی:
   سود مشمول مالیات – معافیت سالانه صاحبان مشاغل = ماخذ مالیاتی
3. محاسبه مبلغ مالیات:
   ماخذ مالیاتی × نرخ مالیات صاحبان مشاغل = مبلغ مالیات

لازم به ذکر است که ضریب سود فعالیت برای هر کسب‌و‌کار متفاوت است و سالانه توسط سازمان امور مالیاتی تعیین می‌شود. این ضرایب برای مشاغل مختلف بر اساس نوع فعالیت و شرایط اقتصادی تغییر می‌کند.

مشمولین تبصره ماده 100 در سال ۱۴۰۴

مطابق با لایحه بودجه تنظیمی در پایان سال ۱۴۰۳، مبلغ اشخاص مورد نظر تبصره ماده 100 قانون مالیات‌ های مستقیم نیز مشخص شد که مطابق با آن مشاغل دارای فروش یا درآمد کمتر ۲۱٬۶۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ در سال ۱۴۰۳ بنا به تشخیص سازمان امور مالیاتی می‌توانند از این موقعیت استفاده کرده و با پر کردن فرم و پرداخت مالیات، تکلیف خود را به پایان برسانند.

افراد غیر مشمول ماده ۱۰۰ قانون مالیات های مستقیم

افراد و کسب‌وکارهایی که از مزایای تبصره ماده 100 قانون مالیات‌ های مستقیم بهره‌مند نمی‌شوند، شامل گروه‌های مختلفی هستند که شرایط خاصی را برطبق درآمد و نوع فعالیت خود دارند. این گروه‌ها به شرح زیر هستند:

• صاحبان مشاغل و کسب‌وکارهایی که درآمد سالانه آن‌ها از حد نصاب تعیین شده توسط سازمان امور مالیاتی بالاتر باشد، مشمول این تبصره نمی‌شوند.
• در صورتی که سهم درآمد یا فروش حداقل یکی از شرکای مشارکت مدنی بیش از ۲۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان باشد، از این تبصره مستثنی خواهند بود.
• به طور معمول، شرکت‌ها، موسسات و سایر اشخاص حقوقی مشمول این تبصره نمی‌شوند و باید اظهارنامه مالیاتی خود را با دقت ارائه دهند و دفاتر قانونی را نگهداری کنند.
• مشاغل و کسب‌وکارهایی که دارای گردش مالی زیاد هستند و نیاز به حسابداری دقیق و پیچیده دارند، از مزایای این تبصره بهره‌مند نخواهند شد.
• کسانی که ملزم به ارائه اظهارنامه ارزش‌افزوده، گزارش‌های فصلی و سایر گزارش‌های مالیاتی خاص هستند و فرم تبصره ۱۰۰ در سامانه مودیان برای آن‌ها تعریف نشده است، امکان استفاده از این تبصره را نخواهند داشت.
• صاحبان مشاغل حرفه‌ای مانند وکلا، پزشکان، حسابداران و سایر حرفه‌هایی که درآمد بالایی دارند و نیاز به ثبت دقیق درآمدها و هزینه‌ها دارند، مشمول این تبصره نمی‌شوند.
• صاحبین مشاغلی که می‌خواهند از معافیت‌های مالیاتی نظیر درمانی ماده ۱۳۷ و دیگر معافیت‌ها ماده ۱۷۲ در قانون مالیات های مستقیم استفاده کنند.
• صاحبین مشاغلی که از دستگاه های پوز فروشگاهی استفاده نکرده‌اند.

تفاوت تبصره ماده ۱۰۰ و اظهارنامه چیست؟

اظهارنامه مالیاتی گزارشی جامع از عملکرد مالی سالانه یک شخص حقیقی یا حقوقی است که برای محاسبه مالیات بر درآمد ارائه می‌شود. این گزارش شامل جزئیات درآمدها، هزینه‌ها، معافیت‌ها و کسورات مالیاتی بوده و مبنای تعیین مالیات سالانه قرار می‌گیرد.

اما با افزودن تبصره ماده 100 قانون مالیات‌ های مستقیم، کسب‌وکارهای کوچکی که مجموع درآمد سالانه آن‌ها کمتر از ۲۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان باشد، دیگر ملزم به ارائه اظهارنامه نیستند. این کسب‌وکارها می‌توانند مالیات خود را به‌صورت مالیات مقطوع پرداخت کنند، که فرآیند مالیاتی آن‌ها را ساده‌تر، سریع‌تر و کم‌چالش‌تر می‌سازد.

جمع‌بندی

همهٔ اشخاص حقیقی و صاحبان مشاغل باید نزد سازمان امور مالیاتی پرونده مالیاتی تشکیل داده و در خردادماه هر سال اطلاعات مربوط به فروش یا ارائه خدمات سال گذشته را به سازمان امور مالیاتی ارسال و مالیات متعلقه خود را پرداخت کنند که درگیر هزینه‌های سنگین جریمه توسط سازمان امور مالیاتی نشوند.

پس صاحبان مشاغل و اشخاص حقیقی باید حتماً نسبت به این موضوع اطلاع داشته و تکلیف مالیاتی خود را حتما انجام دهند. در این‌جا برخی با تسلط به میزان فروش و درآمد خود می‌توانند از فرصت استفاده کرده که با تسهیلات بیشتری نسبت به انجام تکالیف خود اقدام کنند که یکی از مهم‌ترین این تسهیلات برای اشخاص حقیقی تبصره ماده 100 قانون مالیات‌ های مستقیم است.

سوالات متداول