حسابداری صنعتی چیست و چه کاربردی دارد؟

یکی از شاخه‌های علم حسابداری، حسابداری صنعتی است. حسابداری بهای تمام شده در واقع وظیفه محاسبه بهای تمام شده محصولات را بر عهده دارد. از کاربرد‌های مهمی که حسابداری صنعتی دارد، می‌توان به ارزیابی در جهت ساخت کالاها به منظور کاهش هزینه‌ها و کنترل موجودی و تصمیم گیری دقیق در نحوه قیمت گذاری کالاها اشاره کرد.

در واقع پیش بینی و برآورد هزینه‌های تولید از جمله اقدامات حیاتی در عرصه تولید و پیشرفت شرکت‌های تولیدی است. آن‌ها می‌بایست در مورد کنترل هزینه‌ها از بهای مواد اولیه خود آمار دقیقی را داشته باشند تا بتوانند تسلط بیشتری در تعیین قیمت منطقی و معقولانه کالا‌ها پیدا کرده و همچنین با ارزیابی بهای تمام شده مواد اولیه در راستای تولید، تصمیم‌های معقولانه و دقیق تری بگیرند.

آشنایی با مفهوم حسابداری صنعتی

حسابداری صنعتی یکی از دشوارترین و در عین حال جذاب‌ترین انواع حسابداری است. حسابداری صنعتی یا حسابداری بهای تمام شده رشته ای از حسابداری مدیریت است که به تنظیم بودجه و تعیین هزینه‌های استاندارد، هزینه‌های واقعی عملیات، هزینه مراحل تولید، دوایر یا محصولات، تجزیه انحرافات و تعیین سودآوری یا مصرف وجوه اجتماعی مربوط می‌شود. برای رسیدن به این هدف‌ها، حساب‌ها طبقه بندی، ثبت، تجزیه، تحلیل و تفسیر می‌شوند تا ارتباط هر هزینه با مراحل تولید و توزیع کالا و خدمات مشخص شود. حسابداری صنعتی همان طور که از اسم آن هم مشخص است در ارتباط با صنعت و مؤسسات تولیدی کاربرد دارد. به همین دلیل این نوع از حسابداری بسیار مورد توجه مدیریت است.

مرور تاریخچه حسابداری صنعتی

حسابداری بهای تمام شده، قدمت زیادی ندارد. درواقع هرچقدر که صنعت و تکنولوژی پیشرفته‌تر شد، نیاز به این حسابداری هم افزایش پیدا کرد. هرچقدر عرضه و تقاضا افزایش پیدا کنند، نیاز به حسابداری بهای تمام شده محصولات هم بیشتر می‌شود.

زمان اصلی شروع این نوع حسابداری را می‌توان همزمان با انقلاب صنعتی دانست. بیشتر صنایع و کسب و کارها برای رشد و گسترش تجارت خود به وجود حسابداران صنعتی حرفه‌ای روی آوردند. این شاخه از حسابداری که پیچیدگی‌های زیادی هم دارد، بعد از گسترش تجارت اوج بیشتری هم گرفت.

آموزش حسابداری صنعتی

حسابداری صنعتی یا بهای تمام شده امروزه بازار کار پر رونقی دارد و یادگیری آن یک برگه برنده برای افرادی است که می‌خواهند به صورت تخصصی حسابداری را فرا بگیرند. آموزشگاه حسابداری محاسبان دوره آموزش حسابداری بهای تمام شده یا صنعتی را به صورت تخصصی برگزار می‌کند. این دوره به صورت حضوری و آنلاین برگزار می‌شود. برای شرکت در این دوره نیاز است که شما دوره حسابداری گذرانده باشید و حداقل یک سال سابقه کاری حسابداری داشته باشید.

آشنایی با وظایف حسابداری صنعتی

در این حسابداری باتوجه به ارتباط هزینه با تولید محصول، هزینه‌ها طبقه‌بندی می‌شوند. همانطور که اشاره شد، مدیریت و کاهش هزینه‌های تولید در این حسابداری اهمیت ویژه‌ای دارد. در این شاخه از حسابداری، جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل، محاسبه بهای تمام شده کالاها و … انجام می‌گیرد و به همین دلیل اصطلاحا به حسابداری بهای تمام‌شده هم معروف است. حسابداری صنعتی وظایف زیادی دارد که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.

به طور کلی خلاصه از مهمترین وظایف حسابداری صنعتی شامل موارد زیر است. به این معنی که تیم های حسابداری بهای تمام شده موظف به انجام این امور هستند.

• همکاری در برنامه ریزی و اجرای برنامه‌ها و بودجه های سازمان
• جمع آوری، طبقه بندی و گزارش دهی از اطلاعاتی که به تصمیم گیری های مدیریتی در رابطه با راه حل‌ها یاری کننده است
• برنامه ریزی و اجرای قوانین و ساختارهایی که علاوه بر بهبود وضعیت کنترل باعث کاهش هزینه‌ها نیز بشود
• تعیین ارزش موجودی های بخش های مختلف با هدف هزینه یابی و تعیین قیمت و همچنین کنترل میزان موجودی
• تعیین هزینه های انجام شده و به نسبت آن میزان سود به دست آمده

برآورد دقیق هزینه‌های مستقیم تولید

همانطور که از عنوان پیداست، هزینه‌هایی که مستقیما روی ساخت کالا تاثیر می‌گذارند را هزینه مستقیم تولید می‌گویند. هزینه‌های مستقیم، شامل حقوق و دستمزد کارکنان، مواد اولیه و سایر هزینه‌ها می‌شوند. به همین دلیل برای محاسبه قیمت تمام شده محصول باید مورد محاسبه توسط حسابداران صنعتی قرار گیرند.

برآورد دقیق هزینه‌های غیرمستقیم تولید

برخی هزینه‌ها مستقیما روی تولید محصول نقش ندارند. درواقع این نوع هزینه‌ها در راستای تولید محصول نیستند و به صورت کلی روی کسب و کار تاثیر می‌گذارند. این هزینه‌ها شامل هزینه‌های نگهداری از دارایی‌های شرکت می‌شود. به این موارد هزینه‌هایی، مثل مزایا، بازاریابی، تبلیغات، حقوق و دستمزد و … هم اضافه می‌شود. به این ترتیب محاسبه این نوع هزینه‌ها هم جزو وظایف حسابداری صنعتی قرار می‌گیرد.

تجزیه و تحلیل مراکز هزینه

این نوع مراکز، شامل زیرمجموعه‌هایی هستند که روی تولید محصول تاثیر می‌گذارند. بخشی از دستگاه‌ها یا ماشین‌آلات تولیدی که در چرخه تولید محصول نقش دارند، مرکز هزینه محسوب می‌شوند. طبیعی است که با افزایش مراکز هزینه در یک بنگاه اقتصادی، کار حسابدار هم برای محاسبه بیشتر می‌شود. حسابداران صنعتی با بررسی و محاسبه مراکز هزینه به مدیریت برای اتخاذ تصمیمات مالی مهم کمک می‌کنند.

تهیه و ارائه گزارش

در هر شاخه از حسابداری که مشغول فعالیت باشید، باید اطلاعاتی را در خصوص عملکرد خود ارائه دهید. این اطلاعات در قالب گزارش به مدیران تحویل داده می‌شود. درواقع این کار یکی از اصلی‌ترین وظایف هر حسابداری محسوب می‌شود. ارائه این گزارشات به مدیریت کسب و کار در تصمیم‌گیری‌های مهم تجاری کمک می‌کند. این گزارشات در دو نوع برون سازمانی و درون سازمانی تهیه می‌شوند. گزارش‌های درون سازمانی برای افزایش سطح آگاهی مدیران از میزان مصرف مواد اولیه، بهای تمام شده محصول و … ارائه می‌شوند. گزارش‌های برون سازمانی هم با هدف ارائه به سازمان‌های دولتی برای آگاهی از میزان سود و زیان شرکت و قیمت تمام شده محصول انجام می‌گیرند.

انواع روش های حسابداری صنعتی

در مؤسسات تولیدی یا کارخانه‌ها به علت نوع فعالیت و همچنین شکل فروش محصولات، نیاز مدیریت به اطلاعات بهای تمام شده تولیدات، بسیار دقیق و حساس است؛ زیرا در این نوع از مؤسسات به این دلیل که محصول نهایی از ترکیب مواد و هزینه‌های تبدیل که همان دستمزد نیروی کار مستقیم و هزینه‌های سربار است تولید می‌شود. به همین علت باید توجه خاصی به اقلام تشکیل دهنده بهای تمام شده داشته باشیم. از طرفی مدیریت در تلاش است تا با استفاده از روش‌های مختلف و حساب‌های کنترلی در هر زمان که نیاز باشد در کمترین فرصت اطلاعات مربوط به بهای تمام شده محصولات را در اختیار بگیرد. مسلماً این مسئله از وظایف اصلی حسابداران است. حسابداران با استفاده از روش‌های مختلف به این کار اقدام می‌کنند.

روش‌های حسابداری صنعتی به 6 دسته تقسیم می‌شوند که به اختصار توضیحاتی در مورد آن‌ها داده خواهد شد که عبارت‌اند از:

1. هزینه یابی جذبی

کلیه هزینه‌های تولیدی نظیر مواد مستقیم ـ دستمزد مستقیم، سربار متغیر ساخت، سربار ثابت ساخت،‌ در حسابداری بهای تمام شده موجودی کالای در جریان ساخت منظور می‌گردد.

2. هزینه یابی مستقیم یا متغیر

فقط آن قسمت هزینه‌های ساخت به محصولات منظور می‌گردد که مستقیماً با حجم تولید تغییر می‌نماید. در روش هزینه یابی مستقیم، دستمزد مستقیم سربار ساخت جزء یکی از هزینه‌های متغیر تولیدی است. این هزینه در حساب کالای در جریان ساخت و در بهای تمام شده موجودی های آخر دوره (صورتحساب سود و زیان) منظور می‌گردد.

3. هزینه یابی برآوردی یا تخمینی

•  هزینه ای که برای یک قرارداد یا تصمیم خاص پیش بینی شده است.
• مخارجی که پس از فروش ایجاد می‌شود.

4. هزینه یابی سفارش کار

مجموعه ای از قواعد و روش‌هایی برای جمع آوری، تشخیص، ثبت و تخصیص هزینه‌های تولید و همچنین تفکیک سفارش‌ها در فرآیند تولید از نقطه شروع تا خاتمه عملیات تولیدی است. در این روش هزینه‌های تولید هر سفارش به طور مجزا از سایر سفارش‌ها جمع آوری و ثبت می‌شود. اسناد و مدارک مورد نیاز در این روش، برگ درخواست مواد از انبار، کارت ساعت کار، برگه ساعات کارکرد کارگران و کارت سفارش کار است.

5. هزینه یابی مراحل تولید یا مرحله ای

بعضی از مؤسسات تولیدی دیگر که تولیدات آن‌ها برای آن‌که تکمیل شود مراحل مختلفی را طی می‌کند و محصولات آن‌ها به صورت انبوه و یکسان تولید می‌شود از روش‌های هزینه یابی مرحله ای استفاده می‌کنند. کارخانجات نساجی، مواد شیمیایی، صنایع نفت، کفش و موارد مشابه نمونه‌های این نوع مؤسسات هستند.

6. هزینه یابی استاندارد

هزینه یابی استاندارد پیامد طبیعی کاربرد کنترل بودجه‌ای است. در کنترل بودجه ای نتایج واقعی عملیات یک دایره با نتایج برنامه ریزی شده مقایسه می‌شود، در حالی که در هزینه یابی استاندارد نتایج واقعی تولید و فروش یک محصول را با نتایج برنامه ریزی شده آن می‌سنجند. در روش هزینه یابی استاندارد، قیمت تمام شده پیش بینی و سپس عملکرد واقعی با آن مقایسه می‌گردد و علل این مغایرت مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد.

در مؤسسات تولیدی یا کارخانه‌ها به علت نوع فعالیت و همچنین شکل فروش محصولات، نیاز مدیریت به اطلاعات بهای تمام شده تولیدات، بسیار دقیق و حساس است؛ زیرا در این نوع از مؤسسات به این دلیل که محصول نهایی از ترکیب مواد و هزینه‌های تبدیل که همان دستمزد نیروی کار مستقیم و هزینه‌های سربار است تولید می‌شود به همین علت باید توجه خاصی به اقلام تشکیل دهنده بهای تمام شده داشته باشیم.

عدم آگاهی از بهای تمام شده کالا نه تنها بر تصمیم گیری‌های مدیران در راستای تولید محصولات مشکلاتی را در پی دارد، بلکه می‌تواند باعث وقفه و یا توقف تولید شود. لازم به ذکر است بهای تمام شده می‌تواند هزینه‌هایی باشد که به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم در ساخت و تولید کالا نقش داشته باشد. در ادامه مقاله به بررسی انواع هزینه‌ها، طبقه بندی بر اساس ارتباط آن‌ها با تولید محصول و حجم تولیدی و ضرورت تهیه گزارش در واحد‌های تولیدی می‌پردازیم.

آشنایی با سایر وظایف حسابداری صنعتی

بعد از مرور مهم‌ترین وظایف این شاخه از حسابداری، نوبت به معرفی برخی دیگر از این وظایف می‌رسد. آگاهی از این وظایف کمک زیادی به شناخت شما از این شغل خواهد کرد. این وظایف عبارتند از:

• نظارت بر عملکرد کارکنان حسابداری مالی
• مشاوره و راهنمایی به مدیران کسب و کار برای رسیدن به اهداف
• دادن اطلاعات لازم به حسابرس سازمان و سایر مراجع دولتی
• تهیه اطلاعات مالی برای مشاوره مدیریت
• پیشنهاد راهکارهایی برای کنترل و کاهش هزینه‌ها
• تهیه صورت‌های مالی
• استفاده از روش‌های مناسب برای قیمت‌گذاری محصولات

اهمیت حسابداری صنعتی برای کسب و کارها

یکی از اصلی ترین اهداف حسابداری صنعتی تفکیک درآمد و هزینه و محاسبات سود و زیان ناشی از آن‌ها است و حسابداری صنعتی در جهت کاهش هزینه‌ها به تحلیل عناصر تشکیل دهنده یک محصول می‌پردازد و اطلاعات دقیقی از هزینه‌های هر مرحله از تولید یک محصول به طور مشخص تعیین می‌کند. بدین ترتیب در صورتی که کالایی هنوز در خط تولید قرار نگرفته باشد، آنالیز تحلیلی خط تولید، مقایسه روند فعالیت و تمامی محاسبات حسابداری آن در قسمت‌های مختلف قابل محاسبه است. در نهایت امکان گزارش گیری سود و زیان را به تفکیک هر محصول فراهم می‌سازد که بر استراتژی تولید، نحوه برنامه ریزی و سیاست گذاری سازمان تاثیرگذار است.

حسابداری در ذات خود علم و مهارتی برای نظم و ترتیب دادن به اعداد، ارقام و داده‌هایی است که در ورای خود مبیّن یک وجه نقد یا ارزش فیزیکی هستند. به عبارتی دیگر، ما به این دلیل از حسابداری استفاده می‌کنیم تا بدانیم چقدر دارایی یا سرمایه به اشکال گوناگون داریم، در یک دوره مشخص چقدر سود یا ضرر کرده ایم، به چه افرادی به چه میزان بدهکار بوده و یا از چه اشخاصی به چه نحوی طلبکاریم و ده‌ها کاربرد دیگری که در صورت فقدان اطلاعات مربوط به هریک، ممکن است متحمل پرداختی‌های سنگینی به طرق گوناگون شویم.

این گرایش از حسابداری در زمینه شرکت‌های صنعتی و تولیدی کاربرد دارد. درواقع بازار کار متخصصان این حوزه کلیه کسب و کارهای تولیدی و صنعتی هستند. همانطور که می‌دانید، فعالیت اصلی این نوع کسب و کارها هم تولید محصولات مختلف است. وقتی محصولی تولید می‌شود، باید هزینه‌یابی‌های لازم صورت گرفته و با محاسبه قیمت تمام شده به دست خریدار برسد.

مسئولیت محاسبه دقیق قیمت تمام شده محصول و برآورد هزینه‌های شرکت، برعهده حسابداری صنعتی است. سود شرکت بستگی به قیمت تمام شده محصول دارد. به همین دلیل دقت در محاسبه این عوامل برای موفقیت کسب و کار ضروری است.

هرچقدر عوامل تاثیرگذار روی هزینه به خوبی شناسایی شوند، کار مدیریت آنها هم ساده‌تر می‌شود. در این صورت مدیریت هم می‌تواند استراتژی‌های بهتری برای آینده شرکت اتخاذ کند. هرگونه خطا یا اشتباه در برآورد هزینه‌ها، می‌تواند سودآوری شرکت را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. همین موضوع اهمیت حسابداری بهای تمام شده در کسب و کارهای صنعتی و تولیدی را نمایان می‌کند.

بررسی انواع هزینه‌ها در حسابداری صنعتی

حالا که با اهمیت بررسی هزینه‌ها در شرکت‌های تولیدی آگاه شدیم، بهتر است اطلاعاتی هم در مورد انواع هزینه‌ها داشته باشیم. همانطور که می‌دانید هر محصولی که تولید می‌شود، هزینه‌هایی را هم به همراه دارد. در ادامه انواع این هزینه‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

هزینه مستقیم

این نوع هزینه‌ها مستقیما در ساخت محصول موثر هستند. این هزینه‌ها، شامل دستمزد مستقیم کارکنان و مواد اولیه می‌شود.

هزینه غیرمستقیم

این نوع هزینه‌ها مستقیما روی تولید محصول نقش ندارند، اما به صورت کلی روی کسب و کار تاثیر می‌گذارند. ازجمله این نوع هزینه‌ها، می‌توان به هزینه برق، آب، استهلاک ماشین‌آلات و … اشاره کرد.

هزینه ثابت

این نوع هزینه‌ها ارتباطی با حجم و نوع تولیدات در کارخانه ندارند. هزینه استهلاک ساختمان، اجاره به، بیمه و … ازجمله هزینه‌های ثابت هستند. درواقع میزان و حجم تولید هیچ تاثیری روی استهلاک ساختمان ندارد.

هزینه متغیر

این نوع هزینه‌ها با میزان و حجم تولید رابطه مستقیم دارند. درواقع هرچقدر میزان تولید افزایش پیدا کند، این هزینه‌ها هم بیشتر می‌شوند. برای مثال هزینه برق و استهلاک ماشین‌آلات ازجمله هزینه‌هایی هستند که با تغییر حجم تولید افزایش یا کاهش می‌یابند.

بررسی انواع گزارشات در حسابداری صنعتی

همانطور که اشاره کردیم، یکی از وظایف اصلی و مهم حسابدار، ارائه گزارش فعالیت به مدیریت است. مدیران از این گزارش‌ها برای اتخاذ تصمیمات تجاری آتی بهره می‌برند. گزارشی که حسابداران برای مدیران ارسال می‌کنند، انواع مختلفی دارند که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.

گزارش خرید و مصرف مواد اولیه

وقتی صحبت از تولید می‌شود، قطعا وجود مواد اولیه هم اجتناب‌ناپذیر است. در شرکت‌های صنعتی و تولیدی، قیمت مواد اولیه تاثیر مستقیمی روی قیمت تمام شده محصول دارد. به همین دلیل گزارش‌های خرید و میزان مصرف آنها باید به مدیران ارسال شود. در این گزارش میزان و نوع دقیق مواد اولیه باید قید شوند.

گزارش موجودی مواد اولیه

موادی که توسط شرکت خریداری می‌شوند را در انبار ذخیره می‌کنند. گزارش موجودی این مواد در انبار باید توسط حسابدار صنعتی به مدیریت ارسال شود تا باتوجه به این موجودی برای سفارش‌های دوره‌های آتی تصمیم‌گیری شود.

گزارش سربار تولید

این گزارش به مواد غیرمستقیم و دستمزد در روند تولید اشاره دارد. ارسال این گزارش برای مدیریت در تصمیم‌گیری بهینه‌سازی موثر است.

گزارش هزینه دستمزد

کارکنانی که در فرایند تولید به صورت مستقیم نقش دارند، دستمزدی را تحت عنوان دستمزد مستقیم دریافت می‌کنند. این هزینه باید طی گزارشی برای مدیریت ارسال شود.

گزارش قیمت تمام‌شده محصول

این موضوع یکی از اصلی‌ترین وظایف حسابداری صنعتی محسوب می‌شود. درواقع گزارش بهای تمام‌شده محصول، میزان سود شرکت را نشان خواهد داد. همچنین این گزارش به مدیریت کسب و کار برای اتخاذ تصمیماتی در مورد کاهش هزینه‌ها و افزایش سودآوری کمک می‌کند.

گزارش ضایعات تولید

هر محصولی که تولید می‌شود، ممکن است ضایعاتی را داشته باشد. دلیل بوجود آمدن این ضایعات هرچه که باشد، باید توسط حسابدار و در گزارش قید شود. از این گزارش برای کاهش هزینه‌ها و خطای نیروی انسانی بهره گرفته می‌شود.

مهارت‌های مورد نیاز حسابداری صنعتی

برای موفقیت در هر شغل و حرفه‌ای، باید مهارت‌های مناسب آن را هم کسب کنید. این مهارت‌هه عبارتند از:

• تسلط کافی روی سرفصل‌های دروس حسابداری
• تسلط کافی روی کار با کامپیوتر
• توانایی نوشتن رزومه کاری
• تسلط کافی روی قوانین مالیاتی
• توانایی کار با نرم افزارهای مرتبط با حسابداری
• آشنایی با قوانین بیمه و کار

نتیجه گیری

حسابداری صنعتی با آغاز دوره انقلاب صنعتی وارد علم حسابداری شد. در این شاخه از حسابداری به محاسبه هزینه‌ها و بهای تمام‌شده محصول پرداخته می‌شود. درواقع این نوع حسابداری نقش مهمی در تعیین سودآوری شرکت‌های تولیدی دارد.

برای موفقیت در این شغل، باید با روش‌های مختلف هزینه‌یابی آشنا شوید. این روش‌ها که شامل هزینه‌یابی مستقیم، جذبی، سفارش کار و … می‌شوند در این مطلب مورد بررسی قرار گرفتند. همچنین یکی از وظایف اصلی حسابدار، ارائه گزارش دقیق به مدیریت است. این گزارشات در تصمیم‌گیری‌های آتی کسب و کار تاثیر مهمی دارند. ازجمله مهم‌ترین گزارشات حسابداری، می‌توان به گزارش خرید و مصرف مواد اولیه، گزارش موجودی مواد اولیه، گزارش بهای تمام شده محصول و … اشاره کرد.

موسسه محاسبان با برگزاری دوره‌های آموزشی ویژه حسابداری صنعتی، کلیه سرفصل‌های مرتبط با این رشته را به حرفه‌جویان آموزش می‌دهد. شما می‌توانید با شرکت در این دوره‌ها از امتیاز معرفی به شرکت‌های معتبر برای استخدام هم بهره‌مند شوید. موسسه محاسبان با در اختیار داشتن مجرب‌ترین اساتید و امکانات لازم، آموزش شاخه‌های مختلف حسابداری را انجام می‌دهد.