حق ماموریت چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

در بسیاری از کارگاه‌ها باتوجه به نوع فعالیت، گاهی لازم می‌شود که برخی از پرسنل جهت انجام امور مربوط به کار خود، به خارج از کارگاه فرستاده شوند. درست است که این شرایط نیز جزئی از کار محسوب می‌شود، اما به هرحال با شرایط عادی کاری متفاوت است. به همین دلیل در قانون کار برای این شرایط مبلغی به عنوان حق ماموریت درنظر گرفته شده است. در این مقاله از محاسبان موضوع حق ماموریت را کامل بررسی می‌کنیم.

حق ماموریت چیست؟

ماموریت یکی از صورت‌های کار فراتر از حالت عادی است که توسط کارکنان انجام می‌شود. به همین دلیل هیچ کارفرمایی نمی‌تواند کارکنان را مجبور به انجام ماموریت کند. این موضوع باید قبل از آغاز کار در قرارداد ذکر شود و یا در زمان نیاز، کارفرما با کسب توافق کارگر او را به ماموریت بفرستد. اگر این موضوع در قرارداد قید شود و طرفین توافق کامل کرده باشند، کارگر در صورت درخواست کارفرما، موظف به انجام ماموریت است؛ چراکه پیش از آن موافقت خود را اعلام کرده است. البته این فعالیت خارج از سازمان محسوب می‌شود و دستمزد جداگانه‌ای دارد که حق ماموریت آن معادل با یک روز مزد ثابت شخص خواهد بود.

حق ماموریت در قانون کار

به دلیل اهمیت موضوع ماموریت و حق ماموریت، این حق کارکنان در قانون کار هم به صراحت مشخص شده است. بر‌اساس ماده ۴۶ قانون کار، برای کارگرانی که به ماموریت فرستاده می‌شوند، باید مبلغ جداگانه‌ای تحت عنوان حق ماموریت محاسبه و پرداخت شود. به موجب این قانون، کارکنانی که طبق قرارداد کار به ماموریت‌های کاری خارج از محل خدمت اعزام می‌شوند، مشمول دریافت فوق‌العاده حق ماموریت قرار می‌گیرد. این مورد به صورت دستی و یا با نرم افزارهای حسابداری به راحتی قابل محاسبه است.

البته باید توجه داشت که حق ماموریت هم مانند برخی دیگر از قوانین کار، دارای شرایط و ضوابط خاصی است. پس به همین دلایل لازم است که کلیه کارکنان و کارفرمایان قبل از اقدام به توافق این موضوع در قرارداد، از این قوانین آگاهی داشته باشند.

حق ماموریت چه شرایطی باید داشته باشد؟

موضوع مهمی که در اینجا مطرح می‌شود، خروج از محل کار است. آیا هر نوع خروج از محل خدمت و فعالیت در محلی دیگر، ماموریت محسوب می‌شود؟ جواب خیر است، باید بدانید که هر نوع خروج از محل خدمت ماموریت تلقی نمی‌شود و ماموریت شرایط خاص خود را دارد. همانطور که اشاره کردیم به این شرایط و قوانین خاص در ماده ۴۶ قانون کار اشاره شده است. طبق این قانون، ماموریت باید دارای شرایط زیر باشد:

✔ زمان دقیق انجام ماموریت مورد موافقت کارفرما و کارگر قرار گرفته باشد.
✔ کارفرما هزینه ایاب و ذهاب کارگر به محل ماموریت را تقبل کند.
✔ حین انجام ماموریت هم مزایایی ازجمله مستمری حادثه حین انجام فعالیت و … شامل حال کارگر می‌شود.
✔ مبلغ حق ماموریت باید حداقل به اندازه مزد ثابت کارگر باشد.
✔ موضوع ماموریت باید حتما در قرارداد ذکر شود یا این که در زمان لزوم ماموریت، به توافق طرفین برسند؛ در غیر این صورت کارگر الزامی در این خصوص نخواهد داشت.

حق ماموریت به چه مواردی تعلق می‌گیرد؟

همانطور که اشاره شد، هر نوع خروج از محل خدمت را نمی‌توان ماموریت در نظر گرفت. به همین دلیل مواردی که ماموریت تلقی می‌شوند باید شرایط ماموریت که در ماده ۴۶ قانون کار هم اشاره شده است را دارا باشند. در قانون کار برای شناخت ماموریت دو مشخصه بیان شده است که کافیست یکی از آن‌ها صدق کند که بتوان ماموریت در نظر گرفت و محاسبه و پرداخت کرد.

شرایط مذکور در قانون کار آن است که شخص ۵۰ کیلومتر از محل کارگاه خود فاصله گرفته باشد و حداقل یک شب به واسطه آن ماموریت در محل ماموریت مجبور به اقامت شود. پس هروقت فقط یکی از این شرایط صدق کند، شخص مشمول دریافت حق ماموریت می‌شود. این موضوع در تبصره ۱ ماده ۴۶ قانون کار ذکر شده است که اگر کارگر یک شب در خارج از محل خدمت اقامت داشته باشد، اما کمتر از ۵۰ کیلومتر فاصله محل ماموریت با خدمت باشد، می‌تواند از مزایای فوق‌العاده حق ماموریت استفاده کند.

یکی دیگر از مواردی که در مورد حق ماموریت باید بدانید، این است که وقتی کارگر در یک روز به ۲ ماموریت مختلف برود، فقط یک ماموریت شامل قانون می‌شود و حق ماموریت به آن تعلق می‌گیرد. به این ترتیب حق ماموریت در یک روز تنها یک بار در نظر گرفته می‌شود و هر چقدر تعداد ماموریت در یک روز بیشتر شود، تأثیری در افزایش حق ماموریت ندارد.

نحوه محاسبه حق ماموریت

در ماده ۴۶ قانون کار به این موضوع اشاره شده است که مبلغ ماموریت کارکنان، نباید کمتر از حقوق مبنای روزانه یا ثابت آن‌ها کمتر باشد. یعنی حداقل حق ماموریت برای اشخاص، معادل یک رو مزد ثابت روزانه می‌باشد. البته باید توجه داشت که این مبلغ به‌صورت حداقلی تعیین شده است، یعنی چنانچه کارفرمایی مایل بود می‌تواند بیش از این مبلغ را بابت حق ماموریت هر روز پرداخت کند، اما مجاز به پرداخت کمتر از این مبلغ نیستند. همچنین در قانون کار به این موضوع هم اشاره شده است که هزینه رفت و برگشت کارکنان برعهده کارفرماست.

انواع ماموریت در قانون کار

حق ماموریت را می‌توان بر‌اساس زمان، منطقه محل ماموریت و فاصله از محل کار به سه دسته تقسیم کرد که به شرح زیر عبارتند از:

حق ماموریت روزانه

ماموریت‌های روزانه بسیار رایج هستند و معمولاً در شرکت‌های مختلف این موضوع وجود دارد. ماموریت‌های روزانه با دو شرط انجام می‌شود: حداقل ۵۰ کیلومتر از محل کار فرد فاصله داشته باشد و یا یک شب را در محل مورد نظر اقامت داشته باشد. در این صورت هزینه‌های رفت‌و‌آمد نیز بر‌عهدهٔ کارفرما است.

حق ماموریت ساعتی

حق ماموریت ساعتی به شرایطی گفته می‌شود که فرد برای ساعاتی جهت انجام وظایف از شرکت خارج می‌شود. البته فاصله طی شده در این ماموریت‌ها کم است و شامل حق ماموریت نمی‌شود. اما در چنین شرایطی (اگر در ساعت‌های غیر کاری مراجعه داشته باشند) و بر طبق توافقی که با کارفرما انجام می‌شود، به افراد اضافه‌کار تعلق می‌گیرد. در ضمن هزینه‌های رفت‌و‌آمد نیز بر عهده کارفرما است.

حق ماموریت خارج از کشور

ماموریت‌هایی که به خارج از کشور انجام می‌شود، بسیار مهم و پرهزینه هستند. در این ماموریت‌ها تمامی هزینه‌ها از جمله رفت‌و‌آمد، خوراک، اقامت و عوارض خروج به عهده کارفرما است. در مورد چنین ماموریت‌هایی در قانون با شفافیت صحبت نشده و نیاز است قبل از برنامه‌ریزی، با کارفرما توافق لازم را انجام دهید.

بررسی مالیات حق ماموریت کارکنان

حال شاید این سوال مطرح شود که اساساً حق ماموریت شامل مالیات می‌شود؟ تا پیش از این پاسخ به این سوال بسیار ساده بود و جواب خیر را به همراه داشت، اما در پایان سال ۱۴۰۱ و با ارائه لایحه بودجه ۱۴۰۲، به دلیل نگارش پر ابهام و عجیب قانون بودجه که در متن آن مطرح شده بود تمامی مزایا و فوق العاده‌های کارگران مشمول مالیات هستند، سازمان امور مالیاتی مستند به این قسمت با صدور بخشنامه‌ای اعلام کرد که از همۀ مزایا و فوق العاده‌ها مالیات حقوق دریافت خواهد کرد و حتی برای حق ماموریت نیز استثنا قائل نشد.

اما اگر بنا بر این باشد که مانند سابق حق ماموریت از پرداخت مالیات حقوق معاف باشد، پس باید تمام مدارک و اسناد مربوط به فوق‌العاده ماموریت در محل خدمت ثبت شوند که در زمان رسیدگی مالیاتی این اسناد توسط ممیزین مالیاتی بررسی و صحت آن‌ها تأیید شود و عملکرد کارفرما قانونی تشخیص داده شود. همچنین لازم به ذکر است که حق ماموریت مشمول بیمه و پرداخت حق بیمه نمی‌شود.

حق ماموریت مشمول بیمه است؟

طبق اعلام سازمان تامین اجتماعی ، مزایایی که ماهیت جبران هزینه‌ای دارند، مانند حق ماموریت از شمول حق بیمه خارج هستند. هزینه سفر و فوق‌العاده ماموریت، در صورتی که مستندات و مدارک مثبته‌ای نظیر حکم ماموریت، بلیط رفت‌وبرگشت وسیله نقلیه، تصاویر گذرنامه و روادید ارائه شود، مشمول کسر حق بیمه نخواهد بود.

همچنین ماده 30 قانون تأمین اجتماعی تصریح می‌کند که فقط حقوق و مزایای مستمر کارکنان، که به‌عنوان مزد در نظر گرفته می‌شوند، مشمول کسر بیمه هستند. اما حق مأموریت، به دلیل ماهیت جبرانی آن جزء مزایای مشمول بیمه محسوب نمی‌شود.

بررسی هزینه‌ها در ماموریت

قطعاً ماموریت‌هایی که کارگران برای انجام آن‌ها فرستاده می‌شوند با هزینه‌های زیادی همراه هستند. حال این سوال ایجاد می‌شود که پرداخت هزینه‌ها در حق ماموریت برعهده کدام یک از طرفین قرارداد است. احتمالاً مهم‌ترین هزینه در بحث ماموریت، هزینه ایاب و ذهاب است.

برخی دیگر از هزینه‌های رایج در ماموریت، مثل هزینه اقامت هم بر‌عهدهٔ کارفرماست. هزینه خورد و خوراک هم با توجه به توافق کارگر با کارفرما انجام می‌شود. در برخی سازمان‌ها هزینه غذا، تماماً برعهده کارفرما قرار داده می‌شود. از سوی دیگر برخی سازمان‌ها فقط یک یا دو وعده در روز را متقبل می‌شوند. برای هزینه خوراک قانون مشخصی وجود ندارد و کاملاً توافقی است.

حداکثر زمان ماموریت تا چه حدی است؟

موضوع مدت زمان ماموریت اهمیت زیادی برای کارگر دارد. در واقع فردی که به ماموریت فرستاده می‌شود، باید بداند که ماموریت وی تا چه زمانی ادامه خواهد داشت. آیا همانطور که در مورد حق ماموریت در قانون کار صحبت شده در مورد زمان ماموریت هم شرایط خاصی وجود دارد؟

اگر کارگر توانایی انجام ماموریت‌های طولانی مدت را نداشته باشد، بهتر است قبل از عقد قرارداد این موضوع را به اطلاع کارفرما برساند. حتی می‌توان این موضوع را صراحتاً در قرارداد بین کارگر و کارفرما ذکر کرد.

محاسبه حق ماموریت ساعتی

موضوع اضافه کاری در ماموریت هم اهمیت بالایی دارد. اگر کارگر در زمان ماموریت، بیش از ساعات اداری مشغول به فعالیت باشد، اضافه کاری به او تعلق می‌گیرد. حتی اگر فعالیت او در شب یا روزهای تعطیل باشد، باز هم این مبالغ به صورت اضافه بر حق ماموریت پرداخت می‌شوند.

فرمول محاسبه حق ماموریت در بخش خصوصی

همانطور که اشاره شد، محاسبه حقوق و دستمزد ماموریت طبق توافق بین کارگر و کارفرما انجام می‌شود. نکته حائز اهمیت این است که نباید مبلغ حق ماموریت کمتر از حداقل مزد ثابت تعیین شده کارگر باشد. البته این امکان هم وجود دارد که مبلغ حق ماموریت بیشتر از حداقل حقوق ثابت تعیین شود، اما نباید کمتر از آن باشد. این موضوع هم باید بین کارفرما و کارگر مورد توافق قرار بگیرد. به طور کلی فرمول محاسبه مبلغ پرداختی فوق‌العاده حق ماموریت در بخش خصوصی به صورت زیر است:

حق ماموریت = مزد ثابت روزانه × تعداد روزهای ماموریت

به این ترتیب میزان فوق‌العاده ماموریت کارگر هم طبق حقوق و مزایا دیگر محاسبه و برای وی واریز می‌شود. باتوجه به این که هر ساله حقوق ثابت و مبنای مزد ماهانه توسط شورای عالی کار تعیین می‌شود، نمی‌توان مبلغ ثابتی برای آن در نظر گرفت.

محاسبان؛ مشاور شما در خصوص قوانین مربوط به حق ماموریت

طبیعی است که همه کارگران اطلاعات کافی در خصوص قوانین مربوط به ماموریت نداشته باشند. به همین دلیل وجود یک مشاور برای پاسخگویی به سوالات و رفع ابهامات آن‌ها ضروری است. موسسه محاسبان یکی از معتبرترین مراکز ارائه خدمات حسابداری و آموزش حقوق و دستمزد است. در این موسسه کارشناسان کاربلد و باتجربه، آماده پاسخگویی به سوالات شما در خصوص حق ماموریت و سایر قوانین مربوط به حوزه کار هستند.

جمع‌بندی

حق ماموریت یکی از مباحثی است که بسیاری از کارکنان با آن سر و کار دارند. ماموریت هم مثل سایر فعالیت‌های مرتبط با سازمان، قوانین و ضوابط خاص خود را دارد. رفتن به ماموریت کاری وظیفه کارگر نیست و کارفرما نمی‌تواند کارگران را مجبور به انجام ماموریت کند. با این حال می‌توان این موضوع را در قرارداد قید کرد یا با توافق طرفین ماموریت انجام شود. محاسبه حق ماموریت هم باید در قرارداد ذکر شود.

کلیه هزینه‌های ماموریت، مثل ایاب و ذهاب و اقامت در محل ماموریت، باید توسط کارفرما پرداخت شود. هزینۀ خورد و خوراک یکی از مباحثی است که نیاز به توافق بین کارگر و کارفرما دارد. در برخی شرکت‌ها هزینۀ غذا برعهده کارفرماست و در برخی شرکت‌ها فقط برخی وعده‌های غذایی در طول ماموریت برعهده کارفرما خواهد بود. در مورد میزان دستمزد فوق‌العاده ماموریت هم باید گفت که فرمول مشخص و دقیقی برای آن وجود ندارد، اما به هیچ عنوان نباید این مبلغ کمتر از حقوق ثابت تعیین شده باشد.

سوالات متداول