ماده 101 قانون مالیات های مستقیم؛ نحوه محاسبه + جدول معافیت

در ماده ۱۰۱ قانون مالیات های مستقیم، برای اشخاص حقیقی معافیت‌هایی در نظر گرفته شده است که مودیان با استفاده از آن می‌توانند مالیات کمتری پرداخت کنند یا به صورت کامل معاف از مالیات شوند. در این مقاله از محاسبان، به بررسی ماده 101 قانون مالیات های مستقیم می‌پردازیم.

ماده 101 قانون مالیات های مستقیم چیست؟

ماده 101 قانون مالیات های مستقیم به معافیت مالیاتی درآمد سالانه مشاغل و اشخاص حقیقی که اظهارنامه مالیاتی خود را در موعد مقرر تسلیم می‌کنند، اشاره دارد. بر‌اساس این ماده، درآمد سالانه مشمول مالیات تا سقف مشخصی که هر ساله در قانون بودجه تعیین می‌شود، از پرداخت مالیات معاف است و مازاد بر آن، طبق نرخ‌های ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم مشمول مالیات خواهد شد.

معافیت ماده ۱۰۱ سال ۱۴۰۴

در بند ث تبصره ۱ قانون بودجه سال ۱۴۰۴، میزان معافیت درآمد سالانه مشمول مالیات مشاغل موضوع ماده 101 قانون مالیات های مستقیم، مبلغ ۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال در راستای کاهش فشار مالیاتی بر اقشار متوسط و کم درآمد و تقویت تولید، تعیین شده است.

نحوه محاسبه معافیت ماده 101

برای محاسبه مالیات، درآمد مشمول مالیات سالانه را پس از کسر معافیت ماده ۱۰۱ به صورت پلکانی در نرخ‌های ماده ۱۳۱ ضرب می‌کنیم.

مالیات = نرخ ماده ۱۳۱ × (درآمد مشمول مالیات – مبلغ معافیت ماده ۱۰۱)

در ادامه به تشریح فرمول بالا می‌پردازیم:

درآمد مشمول مالیات: درآمد مشمول مالیات از جمع کل درآمدها (مانند فروش کالا یا خدمات) پس از کسر هزینه‌های قابل‌قبول و استهلاکات به‌دست می‌آید. برای مثال، اگر یک بنگاه اقتصادی در سال ۱۴۰۴ مجموعاً ۳,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال درآمد داشته باشد و هزینه‌های قابل‌قبول او مانند اجاره، خرید مواد اولیه و غیره ۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال باشد، درآمد مشمول مالیات او ۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال خواهد بود.

معافیت ماده 101: از درآمد مشمول مالیات، سقف معافیت ماده ۱۰۱ کسر می‌شود که در سال 1404، مبلغ ۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال است. در مثال بالا، کل درآمد مشمول مالیات معادل سقف معافیت است؛ بنابراین، مالیاتی به این فرد تعلق نمی‌گیرد.

اعمال نرخ‌ مالیاتی ماده ۱۳۱ قانون مالیات های مستقیم: اگر درآمد مشمول مالیات بیش از سقف معافیت باشد، مازاد آن طبق نرخ‌های پلکانی ماده ۱۳۱ مشمول مالیات می‌شود. نرخ‌های ماده ۱۳۱ در سال ۱۴۰۴ به‌صورت زیر است:

•  تا ۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال: ۱۵%
• از ۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تا ۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال: ۲۰%
• بیش از ۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال: ۲۵%

جدول معافیت ماده 101 قانون مالیات های مستقیم

جدول مقایسه‌ای معافیت ماده 101 قانون مالیات های مستقیم، با توجه به سیاست‌های بودجه هر سال به شرح زیر است:

ماده 101 شامل چه کسانی می‌شود؟

ماده 101 قانون مالیات های مستقیم برای گروه‌های زیر قابل‌ اعمال است:

• اشخاص حقیقی صاحبان مشاغل: این گروه شامل افرادی است که به‌صورت مستقل فعالیت اقتصادی دارند؛ مشروط به اینکه اظهارنامه مالیاتی خود را به‌موقع ارائه دهند، می‌توانند از معافیت ماده ۱۰۱ استفاده کنند.
• شرکای مشارکت‌های مدنی: در مشارکت‌های مدنی، شرکا می‌توانند از معافیت ماده 101 بهره‌مند شوند. با این حال، حداکثر دو معافیت برای کل شرکا اعمال می‌شود. اگر شرکا زوج باشند، تنها یک معافیت به آن‌ها تعلق می‌گیرد.
• وراث در مشارکت‌های قهری: در صورت فوت یکی از شرکا، وراث او می‌توانند از معافیت مالیاتی سهم متوفی استفاده کنند. این معافیت به‌صورت مساوی بین وراث تقسیم می‌شود.
• صاحبان چند واحد شغلی: افرادی که بیش از یک واحد شغلی دارند، تنها یک معافیت دریافت می‌کنند. مجموع درآمد این واحدها پس از کسر یک معافیت، مشمول مالیات می‌شود.

افراد غیر مشمول ماده 101 قانون مالیات های مستقیم

معافیت موضوع ماده 101 قانون مالیات های مستقیم شامل برخی از موارد و استثنائات است که به شرح زیر عبارتند از:

• حقوق‌بگیران مشمول ماده ۸۴ قانون مالیات‌های مستقیم هستند و نمی‌توانند از معافیت این ماده استفاده کنند.
• اشخاص حقوقی مشمول این ماده نمی‌شوند و مالیات آن‌ها بر‌اساس قوانین مربوط به اشخاص حقوقی محاسبه می‌شود.
• مشاغلی که اظهارنامه مالیاتی خود را در موعد مقرر ارائه نکنند، از این معافیت محروم می‌شوند.

جمع‌بندی

در نهایت، ماده 101 قانون مالیات های مستقیم یکی از مهم‌ترین ماده‌های قانونی حمایتی برای صاحبان مشاغل است که با ارائه معافیت مالیاتی، فشار مالیاتی بر کسب‌وکارهای کوچک و متوسط را کاهش می‌دهد. سقف معافیت این ماده در سال ۱۴۰۴، به ۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال افزایش یافته که تلاش قانون‌گذار برای حمایت از فعالان اقتصادی را نشان می‌دهد. برای بهره‌مندی از این معافیت، ارسال به‌موقع اظهارنامه مالیاتی، مستندسازی دقیق درآمدها و هزینه‌ها و آگاهی از تبصره‌های این ماده ضروری است.

سوالات متداول