مالیات بر واردات چیست؟

مالیات بر واردات یکی از انواع مالیات‌های غیرمستقیم است که بر واردکنندگان کالا و خدمات تحمیل می‌شود. این مالیات به‌منظور تأمین منابع مالی برای دولت و همچنین تنظیم فرآیند واردات کالا به کشور اعمال می‌شود. واردکنندگان بسته به نوع کالا یا خدمت وارداتی خود موظف به پرداخت این مالیات هستند. در این مقاله، مالیات بر واردات در سال ۱۴۰۳ را بررسی می‌کنیم.

مالیات بر واردات

مالیات بر واردات به مالیاتی گفته می‌شود که از واردکنندگان کالا هنگام واردات کالا یا خدمات از کشور دیگری به کشور مقصد توسط دولت یا گمرک دریافت می‌شود. این مالیات معمولاً بر اساس ارزش کالا یا خدمات وارداتی محاسبه می‌شود و ممکن است شامل مالیات بر ارزش افزوده (VAT) و حقوق ورودی باشد. مالیات بر واردات، یکی از منابع اصلی درآمد دولت است و نقشی کلیدی در حمایت از تولید داخلی، تنظیم تجارت خارجی و مدیریت مصرف کالاهای وارداتی ایفا می‌کند.

ماخذ محاسبه واردات کالا

مأخذ محاسبه مالیات واردات کالا طبق لایحه مالیات بر ارزش افزوده، ترکیبی از چند فاکتور مهم است.

بر‌اساس این لایحه، دو مورد زیر مبنای محاسبه مالیات بر واردات کالا در نظر گرفته می‌شود: 

1. مجموع ارزش گمرکی کالا (که شامل قیمت خرید، هزینهٔ حمل و نقل و حق بیمه کالا است) 
2. حقوق ورودی (که شامل حقوق گمرکی و سود بازرگانی می‌شود) 

نکته مهم این است که مالیات بر واردات به‌عنوان جزئی از حقوق ورودی محسوب نمی‌شود و به‌طور جداگانه محاسبه می‌شود. این تغییر در محاسبه، کمک می‌کند که میزان دقیق‌تر و شفاف‌تری از مالیات واردات کالا به دست آید و واردکنندگان بتوانند هزینه‌های خود را بهتر مدیریت کنند.

نحوه محاسبه مالیات واردات کالا

 محاسبه مالیات واردات کالا بر اساس چندین عامل انجام می‌شود که در مجموع هزینه‌های پرداختی به گمرک را تشکیل می‌دهند. این فرآیند در اظهارنامه گمرکی ثبت شده و همۀ موارد مرتبط با حقوق و عوارض گمرکی  را در بر می‌گیرد.

ارزش گمرکی کالا

ارزش گمرکی کالا شامل قیمت خرید کالا، هزینه‌های حمل و نقل و حق بیمه است. برای محاسبه ارزش گمرکی، موارد زیر در نظر گرفته می‌شود:

• قیمت خرید کالا: هزینه پرداخت شده برای خرید کالا از فروشنده خارجی.
• هزینه حمل و نقل: هزینه‌ای که برای انتقال کالا از کشور مبدا به مقصد پرداخت شده است.
• حق بیمه: مبلغی که برای بیمه کالا در هنگام حمل و نقل پرداخت شده است.

فرمول محاسبه ارزش گمرکی

محاسبه حقوق ورودی

حقوق ورودی شامل مالیات‌های گمرکی و سود بازرگانی است که بر اساس ارزش گمرکی کالا محاسبه می‌شود. این مبلغ از ترکیب دو عامل زیر به دست می‌آید:

• حقوق گمرکی: مبلغی است که به‌عنوان مالیات بر واردات کالا به گمرک پرداخت می‌شود. درصد آن به نوع کالا و تعرفه‌های گمرکی بستگی دارد.
• سود بازرگانی: سودی است که واردکننده به‌عنوان هزینه‌های اضافی دریافت می‌کند و معمولاً به‌صورت درصدی از ارزش گمرکی محاسبه می‌شود.

فرمول محاسبه حقوق ورودی

نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده واردات کالا 

برای محاسبه مالیات بر ارزش افزوده کالاهای وارداتی، باید مجموع ارزش کالا، کرایه حمل و نقل خارجی، هزینه بیمه و نرخ رسمی ارز را در نظر گرفت. این فرمول به بازرگانان کمک می‌کند که به طور دقیق میزان مالیات مربوط به کالای وارداتی خود را محاسبه کنند. در این روش، ابتدا مقدار ارزش افزوده کالا با هزینه حمل و بیمه جمع می‌شود و سپس به نرخ ارز رسمی تبدیل می‌شود. در نهایت، این مبلغ به میزان مالیات بر ارزش افزوده که معادل 9 درصد از مجموع حقوق ورودی، ارزش کالا، کرایه حمل، و بیمه است، ضرب می‌شود.

فرمول کلی برای محاسبه مالیات بر ارزش افزوده واردات به شرح زیر است:

این محاسبه‌ها شامل هزینه‌های دیگری مانند حقوق ورودی کالا، نیم درصد هلال احمر و کارمزد ثبت سفارش می‌شود که در نهایت مجموع این هزینه‌ها، مبلغ کل قابل پرداخت به گمرک را مشخص می‌کند. از زمان تصویب قوانین گمرکی ایران از سال 1350، مالیات‌ بر واردات با توجه به شرایط اقتصادی و تجاری کشور تغییر کرده و اجرا می‌شود. این قوانین به بازرگانان کمک می‌کند که فرآیند واردات را به شکل شفاف و قانونی انجام دهند.

انواع مالیات واردات

مالیات بر واردات به‌طور کلی از مالیات‌های غیرمستقیم محسوب می‌شود و در بودجه دولت به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود: مالیات بر حقوق گمرکی، مالیات بر واردات خودرو و مالیات بر سود بازرگانی. در ادامه انواع مالیات بر واردات را بررسی می‌کنیم.

مالیات بر حقوق و عوارض گمرکی

این مالیات معادل ۴ درصد از ارزش گمرکی کالا به‌اضافه سود بازرگانی تعیین می‌شود که نرخ آن توسط هیئت وزیران مشخص می‌شود. این مالیات به واردات قطعی کالاها تعلق دارد و شامل هزینه‌های انجام خدمات نیست. به عبارت دیگر، هزینه‌های خدماتی و حمل‌ونقل به‌صورت جداگانه محاسبه می‌شود و در محاسبات مالیات بر حقوق گمرکی لحاظ نمی‌شود.

مالیات بر واردات خودروهای وارداتی

مالیات بر واردات خودرو یکی از مهم‌ترین انواع مالیات‌ها است که توسط سازمان امور مالیاتی هر ساله اعلام می‌شود. این مالیات بسته به حجم موتور خودرو (بر حسب سی‌سی) محاسبه می‌شود و تعرفه‌های آن از سال ۱۴۰۲ ثابت مانده است. در صورتی که این نرخ تغییراتی داشته باشد، باید مطابق با مقررات جدید اعمال شود.

مالیات بر سود بازرگانی

گمرک به ازای واردات کالاهای قطعی مبلغی به عنوان سود بازرگانی از واردکنندگان دریافت می‌کند. این سود بازرگانی ثابت نیست و به‌طور سالانه بر اساس تصمیمات سیاست‌گذاران تغییر می‌کند. برخی از شرکت‌ها از پرداخت سود بازرگانی معاف هستند؛ به‌ویژه شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت‌های فعال در حوزه نوآوری و اختراعات. همچنین برخی کالاها ممکن است از پرداخت سود بازرگانی معاف باشند. علاوه بر این، واردات کالاها به بنادر خاص مانند بندر خرمشهر، بوشهر، آبادان و جزیره هرمز ممکن است مشمول تخفیف‌هایی در این زمینه شود.

در مجموع، واردکنندگان برای پرداخت مالیات‌های مختلف باید اظهارنامه مالیاتی خود را به‌دقت تکمیل و از تغییرات هر ساله در قوانین و مقررات آگاهی داشته باشند.

کالاهای معاف از مالیات بر واردات 

مطابق ماده 9 قانون مالیات بر ارزش افزوده، برخی کالاهای وارداتی از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند. این کالاها عمدتاً شامل محصولات کشاورزی، مواد غذایی ضروری، داروها و برخی اقلام خاص دیگر می‌شوند. معافیت این کالاها بر روی بسته‌بندی آن‌ها درج می‌شود. لیست کامل این اقلام به شرح زیر است:

اشخاص معاف از مالیات بر واردات در سال 1403

در سال ۱۴۰۳، برخی اشخاص و شرکت‌ها از پرداخت مالیات بر واردات معاف هستند. این معافیت‌ها به دلیل نقش‌های خاص این اشخاص در اقتصاد کشور و سیاست‌های حمایت از تولید داخلی اعمال می‌شود. 

شرکت‌های تولیدی با پروانه بهره‌برداری

شرکت‌های تولیدی که پروانه بهره‌برداری معتبر از مراجع ذی‌ربط دارند، به دلیل فعالیت‌های تولیدی خود از پرداخت مالیات بر واردات معاف هستند. این معافیت به منظور حمایت از صنایع داخلی و تشویق به تولیدات بومی است.

شرکت‌های دارای گواهی خوش‌حسابی

شرکت‌هایی که گواهی خوش‌حسابی مالیاتی دارند، از دیگر گروه‌های معاف از مالیات بر واردات در سال ۱۴۰۳ محسوب می‌شوند. این گواهی به شرکت‌هایی اعطا می‌شود که:

• ثبت‌نام کامل در سامانه خدمات الکترونیک مودیان مالیاتی انجام داده‌اند.
• سه سال قبولی متوالی اظهارنامه و دفاتر و رسیدگی در سال تسلیم اظهارنامه.
• تمامی بدهی‌های مالیاتی خود را پرداخت کرده‌اند.

این شرکت‌ها می‌توانند از مزایای معافیت مالیاتی استفاده کنند و بار مالیاتی واردات را کاهش دهند.

معافیت‌های خاص برای گروه‌های ویژه

بر اساس قوانین، برخی گروه‌های خاص از جمله شرکت‌های دانش‌بنیان و نوآوری‌ها از پرداخت مالیات بر واردات معاف هستند. این معافیت‌ها به منظور تشویق به نوآوری و پیشرفت تکنولوژیک در کشور در نظر گرفته می‌شود.

واردات خدمات مشمول در اجرای تبصره 4 ماده 17

واردات خدمات مشمول در اجرای تبصره 4 ماده 17 قانون مالیات بر ارزش افزوده به مواردی اشاره دارد که در آن واردکنندگان خدمات باید مالیات بر ارزش افزوده را پرداخت کنند. طبق ماده 17 قانون مالیات بر ارزش افزوده، مالیات‌هایی که هنگام خرید کالا یا دریافت خدمات پرداخت می‌شوند، از مالیات وصول شده توسط مودیان قابل کسر یا استرداد است.

تبصره 4 ماده 17 به طور خاص به واردات خدمات اشاره دارد و بیان می‌کند که مالیات بر ارزش افزوده و عوارض پرداختی مودیان برای کالاهایی خاص، فقط در مراحل واردات، تولید و توزیع قابل کسر یا استرداد است. به عبارت دیگر، این تبصره برای واردات خدمات مشخص شده که مالیات بر ارزش افزوده خدمات وارداتی باید توسط واردکننده پرداخت شود و سپس این مالیات در صورت وجود شرایط خاص قابل کسر یا استرداد خواهد بود.

جمع‌بندی

مالیات بر واردات، نه‌تنها به‌عنوان یک ابزار کلیدی در تأمین درآمدهای دولتی عمل می‌کند، بلکه به‌طور غیرمستقیم به حمایت از تولیدات داخلی و تنظیم بازار کمک می‌کند. مالیات بر واردات شامل انواع مختلفی مانند حقوق گمرکی، مالیات بر سود بازرگانی، مالیات بر خودروهای وارداتی و مالیات بر ارزش افزوده است که بسته به نوع کالا و شرایط مختلف، نرخ‌های متفاوتی دارند.

این مالیات‌ها با هدف جلوگیری از واردات کالاهای غیرضروری و تشویق به تولیدات داخلی طراحی شده‌اند. از سوی دیگر، با در نظر گرفتن معافیت‌هایی که برای برخی کالاها و افراد خاص در نظر گرفته شده، تعادل مناسبی بین جذب درآمدهای مالیاتی و حمایت از نیازهای اقتصادی و اجتماعی کشور برقرار می‌شود.

سوالات متداول