مالیات شرکت ها؛ انواع آن، نحوه محاسبه و جرائم عدم پرداخت

امروزه بسیاری از کسب‌و‌کارهای حتی کوچک هم به خاطر مباحث مختلف باید ثبت شرکت انجام دهند. به محض آنکه شرکت ثبت شود و شخصیت حقیقی به شخصیت حقوقی تبدیل شود، فارغ از وسعت کسب‌و‌کار، دیدگاه ارگان‌های کشوری مانند سازمان مالیاتی، نسبت به آن مجموعه کاری تغییر می‌‌کند که یکی از مهم‌ترین این تغییر دیدگاه‌ها، نگاه سازمان امور مالیاتی به اشخاص حقوقی است که بخش مهمی از آن به مالیات شرکت ها ارتباط دارد. در این مقاله از محاسبان درباره مالیات شرکت ها و قوانین آن صحبت می‌کنیم.

مالیات انواع شرکت ها

همه شرکت‌ها موظف به پرداخت مالیات هستند و عدم توجه به قوانین مالیات شرکت ها برای آن‌ها جرایمی را به بار می‌آورد. انواع شرکت‌هایی که موظف به پرداخت مالیات شرکت ها هستند به شرح زیر است:

شرکت های تازه تاسیس

شرکت‌ های تازه تاسیس از همان ابتدای فعالیت باید تمامی مراحل تشکیل پرونده مالیاتی، پلمپ دفاتر قانونی، ارسال اظهارنامه ارزش افزوده، ارسال معاملات فصلی و ارسال اظهارنامه مالیات عملکرد را طی کنند و برای پرداخت مالیات خود اقدام کنند. برای اطلاعات بیشتر درباره شرکت های تازه تاسیس، مقاله مالیات شرکت های تازه تاسیس را مطالعه کنید.

شرکت های دانش بنیان

شرکت‌ های دانش بنیان مشمول معافیت مالیاتی بیش از یک دهه هستند، اما همچنان باید اظهارنامه مالیاتی تنظیم و در موعد مقرر برای سازمان امور مالیاتی ارسال کنند؛ چراکه باید مشخص شود درآمد این شرکت از محل فعالیت و محصولات آن‌ها است. بنابراین در صورتی که بخشی از درآمد شرکت بنیان از جایی دیگر باشد، آن بخش مشمول مالیات است. برای اطلاعات بیشتر مقاله مالیات شرکت های دانش بنیان را مطالعه کنید.

شرکت های غیرفعال

در صورتی که شرکت به سازمان امور مالیاتی اعلام کند که در یک دوره مالی مشخص هیچ‌گونه فعالیت اقتصادی یا گردش مالی نداشته باشد، مشمول مالیات شرکت‌ های غیرفعال نمی‌شوند. برای اثبات غیرفعال بودن شرکت باید مدارکی مانند عدم پرداخت بیمه و حقوق، نداشتن فاکتور خرید و فروش و صفر بودن حساب بانکی و عدم کارکرد آن را به سازمان امور مالیاتی ارائه کنند.

شرکت های منحل شده

مالیات شرکت های منحل شده در زمان انحلال با نرخ 25 درصد بر ارزش دارایی‌های شرکت محاسبه می‌شود. مسئولیت پرداخت مالیات شرکت منحل شده برعهده خود شرکت یا شخص حقوقی است. مدیر تصفیه شرکت منحل شده چه فرد باشد و چه جمع، در زمان تصفیه مسئولیت پرداخت مالیات‌های شرکت را دارند، که می‌توانند با فروش دارایی‌ها، بدهی و مالیات‌های شرکت را پرداخت کنند.

شرکت های با مسئولیت محدود

نرخ مالیات شرکت با مسئولیت محدود پس از کسر معافیت‌ها و زیان از درآمد، 25 درصد است. در درجه اول مسئولیت پرداخت این مالیات با مدیرعامل شرکت است و پس از آن هریک از شرکا به نسبت سهم الشرکه خود در پرداخت مالیات سهیم هستند. همچنین در این شرکت‌ها در صورت عدم فعالیت، مالیاتی تعیین نمی‌شود، اما باید پلمپ دفاتر انجام و عدم فعالیت شرکت اعلام شود. 

شرکت‌ سهامی خاص

مالیات شرکت سهامی خاص طبق میزان درآمد، دارایی‌ها، نقل و انتقال سهام و سایر دارایی‌های شرکت محاسبه می‌شود. در این شرکت‌ها پس از پایان سال مالی، 25 درصد از درآمد سالانه آن‌ها به عنوان مالیات شناسایی می‌شود و مسئولیت پرداخت آن برعهده اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل است.  

شرکت سهامی عام

مالیات شرکت سهامی عام، برعهده خود شرکت حقوقی است و سهامداران جز در مواردی که سود سهام دریافت می‌کنند، تعهدی برای پرداخت مالیات شرکت ندارند. نرخ مالیات این شرکت‌ها مثل سایر اشخاص حقوقی، 25 درصد از درآمد مشمول مالیات شرکت‌ها است.

قوانین مالیات شرکت ها

به طور کل در مباحث مرتبط با تکالیف مالیاتی، ما دارای انواع مختلفی همچون مالیات بر درآمد، مالیات بر ارزش افزوده، معاملات فصلی ماده ۱۶۹، دفاتر الکترونیکی و… هستیم که بیشترین تکالیف همیشه برعهده‌ اشخاص حقوقی و شرکت ها است. در قوانین مرتبط با سازمان امور مالیاتی و قوانین وابسته به این سازمان مانند مالیات بر ارزش افزوده، همیشه اشخاص بابت انجام تکالیف به دو گروه اشخاص حقیقی و اشخاص حقوقی تقسیم می‌شوند.

البته بقیه موارد هم بین این دو گروه متفاوت است برای مثال نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی با مالیات شرکت ها و اشخاص حقوقی متفاوت است یا اجرای مالیات بر ارزش افزوده برای تمامی اشخاص حقوقی که در زمینه کاری آن‌ها کالاهای معاف نباشد، باید اجرا شود.

همچنین تفاوت‌های دیگری هم بین قوانین مالیات شرکت ها با اشخاص حقیقی وجود دارد مانند معافیت ‌های مالیاتی متفاوت یا الزام به ارائه دفاتر الکترونیکی که برای کلیه اشخاص حقوقی لازم الاجرا و برای اشخاص حقیقی تنها گروه اول دسته‌بندی مطابق با مقررات سازمان امور مالیاتی باید این موضوع را رعایت کنند.

نحوه محاسبه مالیات شرکت ها

در زمینه نحوه محاسبه مالیات، بین اشخاص حقیقی و حقوقی بسیار اختلاف وجود دارد. مثلا برای اشخاص حقیقی مالیات بر درآمد با درصدهای متفاوت و به‌صورت پلکانی محاسبه می‌شود و از ۱۵% شروع شده و تا 30% می‌رسد. همچنین اشخاص حقیقی دارای معافیت درآمد سالیانه‌ای هستند که هرساله متفاوت بوده و توسط سازمان امور مالیاتی اعلام می‌‌شود. مثلا این عدد برای درآمد سال 1404 مبلغ ۲.۸۸۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال است.

اما در محاسبه مالیات شرکت ها، در ابتدا این معافیت سالانه وجود ندارد بلکه انواع دیگری از معافیت‌ها را می‌توان در قوانین مالیات های مستقیم دید مانند آنکه اگر شرکت تولیدی بوده و دارای پروانه بهره‌برداری باشد، چنانچه در شهرک صنعتی دایر کنند، دارای چندین سال معافیت مالیاتی می‌شود.

اما در بحث محاسبه مالیات شرکت ها دیگر ما نرخ‌های پلکانی نمی‌بینیم بلکه مطابق با ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم، مالیات آن‌ها مقطوع و با نرخ ۲۵% محاسبه می‌شود. پس دیگر مهم نیست که بازه درآمدی مشخص کنیم، بلکه حتی ۱۰۰۰ تومان درآمد مشمول مالیات نیز با نرخ ۲۵% محاسبه و مالیات آن توسط سازمان امور مالیاتی مطالبه می‌شود.

محاسبه جرایم مالیات شرکت ها

سازمان امور مالیاتی برای  مالیات شرکت ها و همچنین بابت تکلیفی که بر‌عهده آنان گذاشته است، یک ضمانت اجرایی نیز در نظر گرفته است تا درصورت عدم انجام تکالیف بتواند آنان را جریمه کند و همچنین اهرم فشاری بابت انجام تکالیف داشته باشد.

به عنوان مثال اگر شرکتی دفاتر قانونی خود را پلمپ نکند یا تسلیم اداره امور مالیاتی نکند، به میزان ۲۰% مالیات متعلقه شرکت جریمه خواهد شد و اگر دفاتر را ارسال کند، اما دفاتر در زمان رسیدگی توسط بازرسان و ممیزین مالیاتی رد شود، در محاسبه مالیات شرکت ها علاوه بر آنکه سازمان به دلیل عدم ارائه اسناد و مدارک راساً می‌تواند مالیات را به‌صورت برآوردی اعلام کند، همچنین بابت رد دفاتر قانونی نیز ۱۰% مالیات متعلقه در محاسبه مالیات شرکت ها آن شخص حقوقی را جریمه خواهد کرد.

البته همه این‌ها به شرطی است که اظهارنامه ارسال شده باشد؛ چنانچه شرکتی کلا اظهارنامه ارسال نکند، سازمان امور مالیاتی علاوه بر آنکه به طریق مختلف مانند رسیدگی به گردش حساب‌های بانکی، مدارک، مستندات و فاکتورهای صادره برای شرکت، تطبیق لیست معاملات فصلی طرف حساب‌های شرکت و… نسبت به تخمین و برآورد مالیات شرکت اقدام می‌‌کند، مطابق با ماده ۱۹۲ قانون مالیات‌های مستقیم، ۳۰% مالیات متعلقه را نیز به عنوان جریمه برای او درنظر خواهد گرفت.

البته همه این‌ها در شرایطی است که شرکت در اظهارنامه خود مبالغ واقعی را اعلام کند. اما اگر این اتفاق رخ ندهد، یعنی شرکت در اظهارنامه خود مقداری از فروش خود را اعلام نکند، در صورتی که سازمان امور مالیاتی بتواند این مبالغ و این فروش‌ها تشخیص دهد علاوه بر دریافت مبلغ آن مطابق با قوانین محاسبه مالیات شرکت ها، ۳۰% مالیات متعلقه را نیز به عنوان جریمه کتمان از شرکت مطالبه و دریافت می‌کند.

همچنین موارد دیگری نیز در تکالیف و مالیات شرکت ها متفاوت است. مانند مالیات های تکلیفی که بر عهده شرکت ها قرار دارد، اما اشخاص حقیقی نیازی به رعایت آن ندارند. مانند کسر مالیات بر اجاره موجر در شرایطی که مستاجر شخص حقوقی باشد.

پرداخت مالیات شرکت ها

برای پرداخت مالیات شرکت ها ابتدا آن‌ها باید دفاتر قانونی خود را تنظیم کنند. سپس طبق این دفاتر باید در زمانی که اداره امور مالیاتی معین کرده است، اظهارنامه مالیاتی خود را ارسال کنند. یکی از قوانین و وظایف مالیاتی شرکت‌ها تنظیم اظهارنامه مالیاتی است. یعنی حتی اگر شرکت فعالیتی نداشته باشد، همچنان آن شرکت موظف به تنظیم اظهارنامه و ارسال آن به اداره امور مالیاتی است. در ادامه درباره مالیات انواع شرکت‌ها بیشتر صحبت می‌کنیم.

جمع‌بندی

شرکت‌ها به عنوان دسته‌بندی شاخصی از اشخاص حقوقی دارای تکالیف مالیاتی خاص و بیشتری نسبت به دیگر مودیان مالیاتی هستند. نرخ و نحوه محاسبه مالیات شرکت ها بسیار متفاوت از اشخاص حقیقی است؛ پس باید توجه داشت که برای مشاوره مالیاتی حتماً تمامی این نکات در نظر گرفته شود تا در زمان ارسال اظهارنامه و محاسبات مالیات شرکت ها کمترین اشتباه رخ داده و زیانی به مجموعه وارد نشود.

سوالات متداول