مالیات صادرات؛ لیست کالاهای معاف، نحوه محاسبه و مراحل پرداخت

فرض کنید که شما یک تولیدکننده گز حرفه‌ای هستید و قصد دارید که به کشورهای دیگر گزهای خود را صادر کنید. در این زمان دولت به میان میدان می‌آید و می‌گوید که خیلی هم عالی، من هم سهمی از این گز برای آبادانی کشور برمیدارم. سهم دولت، همان مالیات صادرات است که من در این مقاله از محاسبان درباره آن، معافیت‌های مالیات صادرات، واقعیت‌ها و ابهام‌ها و راهکارهای این مالیات توضیح می‌دهم.

مالیات بر صادرات چیست؟

مالیات صادرات در دسته‌بندی مالیات‌های غیرمستقیم قرار دارد و نوعی مالیات بر ارزش افزوده است. مالیات بر صادرات مبلغی است که به عنوان مالیات و عوارض از صادر کننده کالا و خدمات دریافت می‌شود. در صورتی که صادر کننده، ارز حاصل از صادرات کالا را به چرخه اقتصادی کشور بازگرداند، مشمول معافیت مالیات صادرات می‌شود. 

مالیات ارزش افزوده صادرات 

طبق ماده ۱ قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال ۱۳۸۷، صادرات، مشمول مالیات بر ارزش افزوده صادرات است و صادر کننده باید طبق قوانین بخشنامه مالیات بر ارزش افزوده صادرات عمل کند. مطابق بند خ تبصره ۱ ماده واحد قانون بودجه ۱۴۰۴ کل کشور، در سال ۱۴۰۴ نرخ مالیات بر ارزش افزوده موضوع ماده ۷ و نرخ مالیات بر ارزش افزوده و جریمه موضوع بند ب ماده ۲۶ قانون مالیات بر ارزش افزوده به میزان یک واحد درصد به عنوان سهم دولت افزایش می‌یابد که کل نرخ مالیات بر ارزش افزوده برابر ۱۰ واحد درصد شود. 

قانون معافیت مالیات صادرات 

مطابق با ماده ۱۰ قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده، کالاها و خدمات زیر از پرداخت کردن عوارض و مالیات معاف هستند و مالیات و عوارض خرید نهاده‌های آن بازگردانده می‌شود. 

الف‌ـ صادرات کالاها به خارج از کشور از طریق مبادی خروجی رسمی با ارائه پروانه سبز گمرکی صادره توسط گمرک یا برگ خروجی (در مورد صادرات کالا) و صادرات خدمات با ارائه قرارداد مربوط و گواهی انجام کار که به تأ‌یید نزدیک‌ترین نمایندگی رسمی جمهوری اسلامی ایران در کشور مقصد رسیده باشد یا گواهی ارزآوری با تأ‌یید بانک مرکزی یا سایر اسناد و مدارک مثبته.

صادرات کالاها و خدمات از قلمرو گمرکی سرزمین اصلی به مناطق آزاد تجاری‌ ـ صنعتی خارج از نقاط جمعیتی که دارای تراز تجاری مثبت باشند، در صورتی که محصور بودن آنها به صورت سالانه به تأ‌یید گمرک جمهوری اسلامی ایران برسد، مشمول این بند خواهد بود.

ب‌- خدمات معاوضه (سوآپ) نفت خام، فرآورده‌های نفتی (بنزین، نفت‌گاز، نفت کوره، نفت سفید، گاز مایع و سوخت‌ هوایی)، گاز طبیعی و برق.

پ- فروش کلیۀ کالاها در قالب گواهی سپرده کالایی در بهابازار(بورس)های کالایی. 

نرخ صفر مالیات بر صادرات 

طبق ماده ۱۴۱ قانون مالیات‌های مستقیم، صددرصد (۱۰۰٪) درآمد حاصل از صادرات خدمات و کالاهای غیرنفتی و محصولات بخش کشاورزی و بیست‌ درصد (۲۰٪) درآمد حاصل از صادرات مواد خام و کالاهای واسطه‌ای نیمه خام مشمول مالیات با نرخ صفر می‌شود. فهرست مواد خام و کالاهای نفتی و کالاهای واسطه‌ای نیمه خام به پیشنهاد مشترک وزارتخانه­‌های امور اقتصادی و دارایی، صنعت، معدن و تجارت و نفت و اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.

تبصره ۱. درآمد حاصل از صادرات کالاهای مختلف که به ‌صورت عبوری (ترانزیت) به ‌ایران وارد می‌شوند و بدون تغییر در ماهیت یا با انجام کاری بر روی آن صادر می‌شوند، مشمول مالیات با نرخ صفر می‌‌شود. 

تبصره مفاد این ماده پس از اتمام دوره اجرای قانون برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۸۹/۱۰/۱۵ لازم‌الاجراء می‌شود.

روش های رفع تعهد ارزی صادر‌ کنندگان 

صادر کنندگان کالا و خدمات باید پس از صادر کردن محصولات خود، تعهدات ارزی خود را رفع کنند. یعنی ارز حاصل از صادرات را به کشور بازگردانند که به آن تعهد ارزی می‌گویند. این یکی از ضرورت‌های قانونی صادرات است و با هدف کنترل نرخ ارز و تأمین ارز مورد نیاز کشور انجام می‌شود. روش های رفع تعهد ارزی صادرکنندگان به شرح زیر است: 

1. فروش ارز در سامانه نیما: صادرکنندگان برای رفع تعهد ارزی می‌توانند ارز حاصل از صادرات را در سامانه نیما به فروش برسانند و معادل ریالی آن را دریافت کنند. 
2. استفاده از کارت‌های اعتبار ارزی: صادر کنندگان می‌توانند برای انجام معاملات خود از کارت‌های اعتبار ارزی استفاده کنند. 
3. سرمایه‌گذاری مستقیم: صادرکنندگان برای رفع تعهد ارزی می‌توانند ارزی که از صادرات کالا کسب می‌کنند را در یکی از بخش‌های تولیدی کشور سرمایه‌گذاری کنند. 
4. واردات کالا و خدمات: صادر کنندگان می‌توانند از ارز کسب شده از صادرات خود برای واردات کالا استفاده کنند یا این حق را به شخص سومی واگذار کنند.
5. تهاتر ارزی: صادرکنندگان می‌توانند درآمد ارزی کسب شده از صادرات کالا را در ازای دریافت کالا از کشورهای دیگر تهاتر کنند. 
6. بازگشت عین ارز: صادر کنندگان می‌توانند با برگرداندن ارز حاصل از صادرات به کشور، تعهدات ارزی خود را رفع کنند. 

مهلت زمان قانونی برای انجام رفع تعهدات ارزی بسته به کالا و مقصد آن متفاوت است. این موارد در قوانین تجارت خارجی مشخص شده است و در صورت عدم رعایت مهلت قانونی، صادر کننده مشمول جریمه‌های قانونی می‌شود. این جریمه‌ها شامل جریمه‌های مالی، ممنوعیت صادرات، مشکل در دریافت تسهیلات بانکی و پیگردهای قانونی می‌شود. 

استرداد مالیات بر ارزش افزوده صادرات 

صادرکنندگان کالا و خدمات پس از رفع تعهدات ارزی خود برای باز پس گرفتن مالیات بر ارزش افزوده صادرات پرداخت شده، باید به سامانه مودیان مراجعه کنند. پس از ورود به سامانه مودیان در بخش منوی سمت راست باید روی گزینهٔ استرداد مالیات کلیک و سپس گزینهٔ ثبت درخواست استرداد را انتخاب و سایر مراحل را انجام دهید که مالیات به حساب شما واریز شود. 

کالاهای معاف از مالیات بر صادرات 

در ادامه کالاهای صد درصد معاف از مالیات بر صادرات را نام می‌بریم:

• محصولات کشاورزی فرآوری نشده
• فرش دست‌بافت
• دام و طیور زنده
• غذای دام و طیور
• خدمات حمل و نقل
• انواع دارو و واکسن‌های انسانی
• انواع کاغذ، کتاب، مجله و لوازم‌تحریر
• انواع بذر، کودهای شیمیایی، سم و نهال
• گوشت، نان، برنج، شیر، حبوبات و روغن نباتی

نحوه محاسبه مالیات صادرات

اشخاص حقیقی و حقوقی برای فعالیت در زمینه صادر کردن و وارد کردن کالاهای مختلف می‌توانند از کارت بازرگانی استفاده کنند که محاسبه مالیات صادرات برای آن‌ها به صورت دقیق محاسبه شود. البته کسانی که کارت بازرگانی دارند، در دسته‌بندی‌های مختلف قرار می‌گیرند و شرایط آن‌ها برای نحوه محاسبه مالیات متفاوت است. 

مالیات صادرات اشخاص حقوقی

برای محاسبه مالیات صادرات اشخاص حقوقی در آخر سال برای آن‌ها سود سالانه حساب می‌کنند و ۲۵ درصد از آن را به عنوان مبلغی برای مالیات صادرات در نظر می‌گیرند. 

مالیات صادرات اشخاص حقیقی

مالیات صادرات برای اشخاص حقیقی طبق ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم، محاسبه می‌شود. طبق این قانون اشخاص حقیقی وظیفه دارند برای استفاده از خدمات کارت بازرگانی، مبلغی را به عنوان مالیات خدمات صادراتی به اداره امور مالیاتی پرداخت کنند. همچنین گروه‌بندی مشاغل اشخاص حقیقی برای تعیین میزان مالیات خدمات صادراتی مطابق با ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم نقش اساسی دارد. 

سامانه پرداخت مالیات صادرات 

سامانه محاسبه مالیات صادرات همان سامانه مالیات بر ارزش افزوده است. در این سامانه، صادر‌کنندگان کالا و خدمات باید مالیات بر ارزش افزوده خود را به صورت الکترونیکی پرداخت کنند. در سامانه پرداخت مالیات صادرات باید مراحل زیر را طی کنید:

1. ثبت‌نام در سامانه: ابتدا باید در سامانه مالیات بر ارزش افزوده گزینه ثبت‌نام را انتخاب کنید. سپس اطلاعات خواسته‌شده در فرم ثبت‌نام را تکمیل کنید. 
2. دریافت نام کاربری و رمز عبور: پس از ثبت‌نام، نام کاربری و رمز عبور دریافت می‌کنید که باید آن اطلاعات را برای ورود به سایت همیشه نزد خود داشته باشید. 
3. صدور پیش فاکتور صادراتی: صادر کننده باید پیش فاکتورهای صادرات کالاها را صادر کند و مالیات بر ارزش افزوده را در آن‌ها مشخص کند. 
4. ارسال اطلاعات به سازمان امور مالیاتی: در این مرحله صادر کننده باید اطلاعات کالاهای صادراتی مانند مقدار، ارزش کالا و مالیات آن را به سازمان امور مالیاتی ارسال کند.
5. محاسبه پرداخت مالیات: بعد از تأیید اطلاعات توسط سازمان امور مالیاتی، میزان مالیات بر ارزش افزوده محاسبه و صادر کننده باید آن را پرداخت کند.
6. پرداخت مالیات بر ارزش افزوده: صادر کننده می‌تواند مالیات ارزش افزوده را الکترونیکی یا از طریق بانک پرداخت کند. 
7. دریافت گواهی‌نامه صادرات: پس از پرداخت مالیات صادرات، صادر کننده باید مراحلی قانونی را طی کند و گواهینامه صادراتی دریافت کند. مدارک مورد نیاز برای دریافت گواهی‌نامه صادرات شامل اظهارنامه مالیاتی، صدور پیش فاکتورها و مدارک تجاری و شناسایی صادر کننده است.

جزئیات اطلاعات، مدارک و مراحلی که صادر کننده باید برای سازمان امور مالیاتی ارسال کند که بتواند مالیات پرداخت کند را در ادامه توضیح می‌دهیم. 

مراحل پرداخت مالیات بر صادرات

پرداخت مالیات بر صادرات مراحل و شرایطی دارد و همچنین به نوع کالا و قوانین بستگی دارد. در ادامه شیوه پرداخت مالیات بر صادرات در ایران را توضیح می‌دهیم. 

1. مشخص کردن نوع کالا و معافیت‌ها: برخی کالاها در ایران مشمول معافیت مالیات صادرات می‌شوند. به همین دلیل ابتدا باید نوع کالا مشخص شود که ببینید مشمول مالیات صادرات می‌شود یا خیر. 
2. مالیات بر ارزش افزوده: مطابق با قوانین مالیاتی ایران، کالاهای صادراتی از مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند، اما صادر‌کنندگان باید ابتدا این مالیات را پرداخت کنند. سپس مدارک خود را به سازمان امور مالیاتی ارائه کنند و درخواست بازگشت وجه را داشته باشند. 
3. ارسال اظهارنامه مالیاتی: صادر کنندگان باید اظهارنامه مالیاتی خود را در زمان مشخص شده برای اداره امور مالیاتی ارسال کنند. در اظهارنامه جزئیات صادرات کالاها و درآمدهایی که از آن کسب کرده‌اید را باید ثبت کنید.
4. مالیات علی الحساب صادرات: برخی از صادرکنندگان باید مالیات علی الحساب پرداخت کنند که مقداری از آن به عنوان مالیات پیش پرداخت در نظر گرفته می‌شود. این مبلغ در مراحل بعدی مالیاتی مورد حسابرسی قرار می‌گیرد. 
5. پرداخت مالیات و بازگشت وجه: اگر کالاهای صادر شده مشمول مالیات باشند، صادر کننده باید مالیات مربوطه را طبق نرخ‌های تعیین شده پرداخت کند و برای کالاهایی که معاف از مالیات هستند، باید مدارک لازم را ارائه کنید و تقاضای بازگشت وجه را داشته باشید. 
6. ارائه مدارک مورد نیاز: برای پرداخت مالیات صادرات باید مدارکی را به همراه داشته باشید، مانند کارت بازرگانی، مدارک حمل و نقل گمرک، فاکتور فروش کالاهای صادراتی و مدارک بانکی بر پایه دریافت ارز صادراتی. 

جمع‌بندی

در این مقاله از محاسبان، هر‌آنچه که لازم است درباره مالیات بر صادرات بدانید را بررسی کردیم. از جمله مالیات بر ارزش افزوده ۱۴۰۴ با نرخ ۱۰ درصد، قانون معافیت مالیات صادرات، کالاهای صد در صد معاف از مالیات، نحوه محاسبه آن و شیوهٔ پرداخت مالیات و کار با سامانه ارزش افزوده که بتوانید خودتان کارهای مالیاتی را پیش ببرید. در صورتی که در ارتباط با مالیات صادرات نیاز به مشاوره و راهنمایی دارید، می‌توانید از مشاوره مالیاتی آنلاین محاسبان، راهنمایی‌های لازم را دریافت کنید. 

سوالات متداول