مرخصی زایمان؛ شرایط و مدارک لازم + بخشنامه جدید 1404

مرخصی زایمان یکی از اساسی‌ترین حقوق قانونی بانوان شاغل در ایران است که تحت پوشش قانون کار و سازمان تامین اجتماعی اجرا می‌شود. این مرخصی، فرصتی ارزشمند در اختیار مادران شاغل قرار می‌دهد که در دوران بارداری و پس از تولد فرزند، با آرامش خاطر بیشتری به سلامت خود و فرزندشان توجه کنند. علاوه بر این، پشتیبانی‌های مالی و بیمه‌ای مرتبط با این مرخصی، تضمینی برای حفظ امنیت شغلی و اقتصادی مادران محسوب می‌شود. در این مقاله از محاسبان، به طور کامل به قوانین مربوط به مرخصی زایمان، شرایط استفاده و مدارک لازم برای دریافت آن خواهیم پرداخت.

مرخصی زایمان چیست؟

مرخصی زایمان، دوره‌ای قانونی است که به بانوان شاغل تحت پوشش بیمه اجباری تامین اجتماعی اعطا می‌شود تا در طول دوران بارداری و پس از زایمان، به استراحت و مراقبت از سلامت خود و فرزندشان بپردازند. مطابق با ماده ۷۶ قانون کار و ماده ۶۷ قانون تامین اجتماعی، این مرخصی شامل پرداخت غرامت دستمزد ایام بارداری و حفظ سوابق بیمه‌ است. 

در مقایسه با مرخصی استعلاجی، مرخصی زایمان با هدف حمایت از مادران در نظر گرفته شده و مزایای مالی و شغلی ویژه‌ای برای آن‌ها به همراه دارد. 

مدت زمان مرخصی زایمان چقدر است؟

مدت زمان مرخصی زایمان برای زنان باردار، مطابق قانون کار، ۹ ماه تعیین شده است که از این ۹ ماه، حداقل سه ماه باید بعد از زایمان باشد.

در صورتی که نوزاد دوقلو یا چندقلو باشد، مدت این مرخصی به ۱۲ ماه افزایش پیدا می‌کند که مادر فرصت بیشتری برای مراقبت از فرزندان خود داشته باشد. 

مرخصی زایمان با حفظ حقوق و مزایا به مادران تعلق می‌گیرد و سازمان تأمین اجتماعی موظف است که کل این دوره را تحت پوشش بیمه‌ای قرار دهد. بنابراین کارفرما موظف است که این حق قانونی را رعایت کرده و امکان استفاده مادران از این مرخصی را فراهم کند.

چه زمانی باید برای مرخصی زایمان اقدام کرد؟

به طور معمول مرخصی زایمان از زمان تولد نوزاد آغاز می‌شود، اما در صورتی که مادر در ماه‌های پایانی بارداری نیاز به استراحت داشته باشد، می‌تواند از دو راه اقدام کند: 

۱. استفاده از مرخصی استعلاجی قبل از زایمان تامین اجتماعی

۲. آغاز به مرخصی زایمان با گواهی پزشک

بنابراین، زنان شاغل بیمه‌شده این امکان را دارند که حتی در طول بارداری هم از مرخصی استفاده کنند، هرچند در برخی شرایط این مرخصی امکان دارد که بدون حقوق باشد.

مرخصی استعلاجی قبل از زایمان تامین اجتماعی

زنان بارداری که تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی هستند، در صورت بروز مشکلات یا بیماری‌های مرتبط با بارداری، می‌توانند با تأیید پزشک معالج از مرخصی استعلاجی قبل از زایمان استفاده کنند. این مرخصی مجزا از مرخصی زایمان بوده و مدت آن از دوره مرخصی زایمان کسر نمی‌شود. همچنین دوران مرخصی استعلاجی به عنوان سوابق بیمه‌ای شخص ثبت شده و غرامت دستمزد آن توسط سازمان تامین اجتماعی پرداخت می‌شود. 

شرایط استفاده از مرخصی استعلاجی در دوران بارداری به شرح زیر است: 

• برای مرخصی‌های کمتر از ۱۵ روز، ارائه گواهی پزشک معالج کافی است.
• برای مرخصی‌های  ۱۵ تا ۶۰ روز، تایید پزشک معتمد سازمان تأ‌مین اجتماعی ضروری است.
• برای دوره‌های بیش از ۶۰ روز، تایید شورای پزشکی تامین اجتماعی مورد نیاز است.

شرایط مرخصی زایمان سه ماه قبل از زایمان چگونه است؟

با اینکه قانون اجازه استفاده از ۲ ماه مرخصی زایمان قبل از زایمان را می‌دهد، اما با تشخیص پزشک معتمد، امکان دریافت مرخصی استعلاجی سه ماه قبل از زایمان یا برای مدت طولانی‌تر وجود دارد. این مرخصی استعلاجی به‌عنوان بخشی از حمایت‌های پزشکی تامین اجتماعی محسوب می‌شود و نیازمند ارائه گواهی پزشکی معتبر است. به این ترتیب، مادران می‌توانند در صورت بروز مشکلات یا عوارض دوران بارداری، زودتر استراحت کنند.

شرایط مرخصی زایمان چیست؟

برای استفاده از مرخصی زایمان و دریافت حقوق از سازمان تامین اجتماعی، زنان باردار باید شرایط زیر را رعایت کنند:

• پرداخت حداقل ۶۰ روز حق بیمه در یک سال قبل از زایمان.
• عدم اشتغال در طول مرخصی و عدم دریافت حقوق از محل کار.
• مشغول به کار بودن یا استفاده از مرخصی استحقاقی در زمان اعلام بارداری.
• عدم ترک کار یا اخراج در زمان اعلام درخواست مرخصی.

مدارک لازم برای مرخصی زایمان

مدارک مورد نیاز برای دریافت این مرخصی و کمک هزینهٔ بارداری عبارت است از:

• ارائه درخواست مرخصی به صورت کتبی.
• دفترچه بیمه یا کد بیمه تامین اجتماعی.
• گواهی پزشک معالج.
• خلاصه پرونده ترخیص از بیمارستان.
• شناسنامه پدر و مادر.
• شناسنامه فرزند یا گواهی ولادت.

برای دریافت کمک هزینه بارداری، این هزینه برابر با دو سوم آخرین دستمزد مادر است که براساس میانگین حقوق سه ماه آخر پس از کسر حق بیمه، محاسبه می‌شود.

قوانین مرخصی زایمان در ایران

قانون مرخصی زایمان تامین اجتماعی ۱۴۰۴ براساس قانون کار و مقررات سازمان تامین اجتماعی به شرح زیر است:

• مطابق قانون اصلاح ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی، مدت زمان مرخصی زایمان از ۶ ماه به ۹ ماه (۲۷۶ روز) افزایش یافته است.
• این مرخصی می‌تواند با تشخیص پزشک متخصص قبل یا بعد از زایمان تقسیم شود، ولی حداقل سه ماه آن باید پس از زایمان باشد.
• در صورت زایمان زودرس، مادر می‌تواند از باقی‌مانده مرخصی پس از تولد استفاده کند.
• کمک هزینه بارداری در شرکت‌های خصوصی طبق قوانین تأمین اجتماعی است و در بعضی از شرکت‌های دولتی هم طبق قوانین همان شرکت پرداخت می‌شود.
• مدت مرخصی زایمان جزو سابقه بیمه‌ای فرد محسوب می‌شود.
• حقوق مرخصی زایمان کارمندان رسمی طبق مقررات قانون تأمین اجتماعی پرداخت می‌شود؛ همچنین در این مدت پاداش و عیدی نیز به مادرهای تحت پوشش بیمه تعلق می‌گیرد.
• در مدت زمان مرخصی زایمان، سازمان تامین اجتماعی موظف است غرامت دستمزد را مستقیماً به حساب بیمه‌شده واریز کند و این مدت نیز در محاسبه بازنشستگی و سنوات لحاظ می‌شود.

قانون بازگشت به کار بعد از مرخصی زایمان

بیشتر خانم‌های شاغل پس از بارداری، نگران از دست دادن جایگاه شغلی خود هستند. آنها نگرانند که پس از بازگشت از مرخصی، احتمال اخراج یا تغییر شرایط کاری آن‌ها افزایش می‌یابد. اما قانون راهکارهایی برای رفع این دغدغه پیش‌بینی کرده است.

طبق قانون، قرارداد کار در طول مرخصی زایمان به حالت تعلیق در می‌آید. به این معنا که پس از پایان دوره مرخصی، سازمان موظف است، کارمند را به جایگاه شغلی قبلی خود بازگرداند. اغلب سازمان‌ها و مجموعه‌های اقتصادی از این قانون پیروی می‌کنند و در عمل مشکلی برای اجرای آن وجود ندارد. با این حال، اگر سازمانی در طول این مرخصی اقدام به اخراج کارمند یا عدم پذیرش مجدد او کند، فرد می‌تواند با ارائه مدارک لازم، شکایت خود را به اداره کار اعلام کند.

مرخصی شیردهی زنان شاغل

طبق ماده ۷۸ قانون کار، مادران شاغل حق استفاده از مرخصی شیردهی در محل کار را دارند. این مرخصی به آن‌ها امکان می‌دهد تا پایان دو سالگی فرزند خود، پس از هر سه ساعت کار، نیم ساعت برای شیردهی به کودک اختصاص دهند. این زمان جزء ساعات کاری محسوب شده و هیچ‌گونه تأثیری بر حقوق یا مرخصی زایمان ندارد.

مادرانی که محل نگهداری فرزندشان در نزدیکی محل کار است، می‌توانند این مرخصی یک ساعته را در سه نوبت روزانه استفاده کنند، مشروط بر اینکه مجموع زمان مرخصی در روز از یک ساعت تجاوز نکند. همچنین، برای مادران دارای فرزندان دوقلو یا چند قلو، مدت مرخصی شیردهی در محل کار به دو ساعت در روز افزایش می‌یابد.

قانون مرخصی زایمان برای مردان

شاید جالب باشد بدانید که مرخصی زایمان تنها مخصوص خانم‌های شاغل نیست و همسران آن‌ها هم می‌توانند از این نوع مرخصی استفاده کنند. این مرخصی، با هدف حمایت از خانواده در روزهای اولیه پس از تولد فرزند طراحی شده است. طبق بخشنامه سازمان تامین اجتماعی در سال ۱۴۰۴، به پدران شاغل در بخش‌های دولتی و خصوصی، ۱۴ روز مرخصی با حقوق تعلق می‌گیرد، مشروط بر اینکه همسرشان شاغل بوده و از مرخصی زایمان استفاده کنند.

حقوق مرخصی زایمان 1404 چقدر است؟

مطابق با ماده ۵۹ قانون تأمین اجتماعی، زنان شاغل که در یک سال قبل از زایمان خود حداقل ۶۰ روز حق بیمه پرداخت کرده باشند، می‌توانند در طول مرخصی بارداری خود، مبلغی معادل ۲/۳ حقوق ماهیانه خود را به عنوان کمک‌هزینهٔ بارداری از تامین اجتماعی دریافت کنند.

میزان حقوق مرخصی زایمان طبق فرمول زیر محاسبه می‌شود:

مبلغ قابل پرداخت = تعداد روزهای استراحت × (۳ / ۲) × متوسط دستمزد روزانه در ۹۰ روز قبل از استراحت

برای محاسبه دقیق‌تر میزان این حقوق، ابتدا باید متوسط دستمزد روزانه در سه ماه آخر کار محاسبه شود. این دستمزد شامل حقوق پایه، حق مسکن، حق اولاد و سایر مزایای ماهیانه است. سپس دو سوم از این مقدار به عنوان مبلغ قابل پرداخت به فرد در ایام مرخصی تعیین می‌شود.

نحوه ثبت مرخصی زایمان در سامانه تامین اجتماعی

برای ثبت درخواست مرخصی زایمان از طریق سامانه خدمات اینترنتی تامین اجتماعی، مراحل زیر را دنبال کنید:

1. ورود به سامانه: ابتدا به سایت اینترنتی سامانه خدمات تامین اجتماعی به نشانی eservices.tamin.ir مراجعه کنید.
2. بخش بیمه‌شدگان: پس از ورود به سامانه، از بخش “بیمه‌شدگان تامین اجتماعی” گزینهٔ مربوط به “مرخصی استعلاجی” را انتخاب کنید.
3. بارگذاری مدارک: برای ثبت درخواست، مدارک لازم مانند گواهی پزشک متخصص و سایر مستندات لازم را بارگذاری کنید.
4. ثبت درخواست: پس از بارگذاری مدارک، درخواست خود را ثبت کنید.

جمع‌بندی

در این مقاله از محاسبان بررسی کردیم که مرخصی زایمان تامین اجتماعی به عنوان یکی از مهم‌ترین حمایت‌های قانونی برای زنان شاغل از زمان تولد نوزاد آغاز و تا مدت ۹ ماه ادامه دارد. برای استفاده از این مرخصی، فرد باید حداقل ۶۰ روز سابقه پرداخت بیمه داشته باشد.

در این مدت، کارفرما موظف است جایگاه شغلی فرد را حفظ کرده و پس از اتمام مرخصی، او را به همان موقعیت شغلی بازگرداند. همچنین، حقوق، مزایا و سنوات فرد در طول این مرخصی باید به‌طور کامل توسط سازمان بیمه تامین اجتماعی پرداخت شود. از سوی دیگر، زنان شاغل این امکان را دارند که پیش از زایمان، از مرخصی استعلاجی استفاده کنند.

سوالات متداول