کسورات حقوق و دستمزد
مطالعه متمرکز
محاسبه حقوق و دستمزد همیشه یکی از مهم‌ترین و چالش‌‌برانگیزترین موضوع‌ها برای کارفرماها و کارگران است. کسورات حقوق و دستمزد می‌تواند نگرانی‌هایی ایجاد کند؛ زیرا کارگران به کاهش حقوق خود حساس هستند و سازمان‌هایی مانند تأمین اجتماعی و اداره مالیات به این کسورات توجه دارند و باید مطمئن شوند که محاسبات درست انجام شده است.
تعریف کسورات
کسورات حقوق و دستمزد به پول‌هایی گفته می‌شود که به دلایل مختلف و از حقوق کارگران ۱۴۰۴ و کارکنان کسر می‌شود. این کسورات می‌تواند بر‌اساس توافق بین کارگر و کارفرما باشد یا طبق قوانین، مبلغی از حقوق پرسنل کسر و به حساب سازمان‌های مربوطه واریز شوند.
انواع کسورات حقوق و دستمزد
کسورات حقوق و دستمزد به دسته‌های مختلف تقسیم می‌شود، از جمله کسورات قانونی، قضایی و درون سازمانی. هر‌کدام از این موارد را در ادامه بررسی می‌کنیم.
کسورات قانونی
کارفرمایان موظف هستند پول‌هایی را از حقوق و دستمزد کارگران کسر و به حساب سازمان‌های مربوطه واریز کنند، به این پول‌ها، کسورات قانونی می‌گویند. از جمله مهم‌ترین کسورات قانونی می‌توان به حق بیمه سهم کارگر و مالیات حقوق اشاره کرد.
انواع کسورات قانونی
حق بیمه تامین اجتماعی: طبق قانون، کارگران و کارمندان موظف هستند، ۷٪ از حقوق خود را به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت کنند. این مبلغ برای خدمات درمانی، بازنشستگی، بیکاری و فوت به صندوق تأمین اجتماعی واریز می‌شود.
مالیات بر درآمد: مالیات بر اساس میزان درآمد فرد و طبق جدول پلکانی از حقوق او کسر می‌شود. در ایران، این مالیات به‌طور درصدی از حقوق محاسبه می‌شود و شامل مقادیر معاف از مالیات و نرخ‌های مختلف مالیاتی است.
بیمه سلامت: اگر فرد از خدمات بیمه سلامت استفاده می‌کند، کسری برای این بیمه از حقوق او کسر می‌شود.
این کسورات به‌طور مستقیم توسط کارفرما از حقوق کارکنان کسر و به حساب سازمان‌های ذی‌ربط واریز می‌شود.
کسورات قضایی
کسورات قضایی در ارتباط با پرونده‌های قضایی پرسنل نزد قوه قضاییه است. این پرونده‌ها در صورتی که توسط قوه قضاییه رای صادر شود، کارفرما مجاز است که مبلغ تعیین شده را از حقوق پرسنل کسر کند.
انواع کسورات قضایی
مهریه و نفقه: به عنوان مثال شخصی که همسرش از او بابت مهریه در قوه قضاییه شکایت کرده است و دادگاه رای به کسر مبلغ ماهیانه از حقوق او و واریز به حساب همسرش صادر کرده و به کارفرما ابلاغ می‌کند، در این شرایط کارفرما ملزم به کسر مبلغ تعیین شده از حقوق کارگر است و باید آن مبلغ را به قوه قضاییه تحویل دهد.
کسورات درون سازمانی
این دسته از کسورات حقوق و دستمزد در شرایطی که فقط مربوط به مسائل و توافقات درون سازمانی است اعمال می‌شود. مانند زمانی که پرسنل از محل کار خود وام دریافت کنند و اقساط وام به صورت ماهانه از حقوق پرسنل کسر شود یا پرسنل در اواسط ماه مساعده از سازمان دریافت کند که در پایان ماه از حقوق ایشان کسر می‌شود.
انواع کسورات درون سازمانی
نمونه‌هایی از کسورات درون سازمانی عبارتند از:
- وام‌ها و تسهیلات مالی
- مساعده
- حق عضویت‌های سازمانی
- مشارکت در هزینه‌ها
نحوه محاسبات کسورات حقوق و دستمزد
از مهم‌ترین کسورات حقوق و دستمزد، می‌توان به حق بیمه سهم کارگر و مالیات حقوق کارگران اشاره کرد؛ چرا که همه اشخاص هر ماهه حداقل با این موارد درگیر هستند و نیاز به محاسبات این دو مورد از کسورات حقوق و دستمزد را دارند. به همین دلیل باهم محاسبات این دو مورد از کسورات حقوق و دستمزد را بررسی می‌کنیم.
در مورد محاسبه حق بیمه، در ابتدا باید حقوق مشمول بیمه اشخاص را محاسبه کنیم. برای به دست آوردن این مورد باید معافیت‌های بیمه را از حقوق ناخالص اشخاص کسر کنیم.
متداول‌ترین نوع معافیت های بیمه که اکثر افراد با آن‌ها روبرو هستند، حق اولاد و حق ماموریت است. وقتی حقوق مشمول بیمه شخص محاسبه شد، 7% حق بیمه سهم کارگر از آن کسر و جزء کسورات حقوق و دستمزد کارگر محسوب می‌شود.
در مورد محاسبه مالیات حقوق نیز، در ابتدا باید حقوق مشمول مالیات شخص را محاسبه کنید. برای محاسبه حقوق مشمول مالیات هم باید مانند محاسبه حقوق مشمول بیمه، معافیت‌های مالیاتی نظیر حق ماموریت، حق بیمه سهم کارگر و مزایای رفاهی انگیزشی همانند حق ایاب و ذهاب از حقوق ناخالص شخص کسر می‌شود که بتوانیم برای محاسبه کسورات حقوق و دستمزد او اقدام کنیم.
پس از محاسبه حقوق مشمول مالیات، مبلغ بدست آمده را در جدول پلکانی نرخ‌های مالیات حقوق قرار می‌دهیم که به شرح زیر است.
جدول نرخ مالیات حقوق سال 1404
از صفر تا ۲۴۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال معاف از مالیات
از ۲۴۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال تا ۳۰۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال ۱۰درصد
از ۳۰۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال تا ۳۸۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال ۱۵ درصد
از ۳۸۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال تا ۵۰۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال ۲۰ درصد
از ۵۰۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال تا ۶۶۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال ۲۵ درصد
و مبالغ بیش از ۶۶۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال ۳۰ درصد
لازم به ذکر است این جدول پلکانی است. یعنی بازه‌های تعریف شده فقط با نرخ خود محاسبه می‌شود و سپس به پله‌ی بعدی می‌روند. مثلا برای شخصی که حقوق مشمول مالیات او ۴۰۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال است، مالیات حقوق به شرح زیر محاسبه می‌شود:
تا مبلغ ۲۴۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال معاف از مالیات است.
از مبلغ ۲۴۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال تا ۳۰۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال:
۶۰/۰۰۰/۰۰۰ = ۲۴۰/۰۰۰/۰۰۰ – ۳۰۰/۰۰۰/۰۰۰
۶/۰۰۰/۰۰۰ = ۱۰٪ × ۶۰/۰۰۰/۰۰۰
از مبلغ ۳۰۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال تا ۳۸۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال:
۸۰/۰۰۰/۰۰۰ = ۳۰۰/۰۰۰/۰۰۰ – ۳۸۰/۰۰۰/۰۰۰
۱۲/۰۰۰/۰۰۰ = ۱۵٪ × ۸۰/۰۰۰/۰۰۰
از مبلغ ۳۸۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال تا ۴۰۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال:
۲۰/۰۰۰/۰۰۰ = ۳۸۰/۰۰۰/۰۰۰ – ۴۰۰/۰۰۰/۰۰۰
۴/۰۰۰/۰۰۰ = ۲۰٪ × ۲۰/۰۰۰/۰۰۰
پس در مجموع مالیات حقوق این شخص به شرح زیر است:
۲۲۰/۰۰۰/۰۰۰ = ۴/۰۰۰/۰۰۰ + ۱۲/۰۰۰/۰۰۰ + ۶/۰۰۰/۰۰۰
ثبت سند حسابداری کسورات حقوق و دستمزد
ثبت سند حسابداری کسورات حقوق و دستمزد بخش مهمی از فرآیند حسابداری و پرداخت حقوق هر سازمان است. در ادامه نحوهٔ ثبت سند حسابداری کسورات حقوق و دستمزد برای برخی از انواع رایج کسورات شرح داده می‌شود.
| اقلام | بدهکار | بستانکار |
| هزینه حقوق و دستمزد | *** | |
| هزینه حق بیمه سهم کارفرما | *** | |
| بیمه پرداختنی | *** | |
| مالیات پرداختنی | *** | |
| وام پرداختنی | *** | |
| مساعده | *** |
کسورات حقوق بازنشستگی تامین اجتماعی
کارگران بیمه‌شدهٔ سازمان تامین اجتماعی در دوران اشتغال، ۷ درصد از حقوق خود را به حساب صندوق بیمه تأمین اجتماعی واریز می‌‌کنند. این مبلغ نه تنها برای پس‌انداز بازنشستگی فرد اختصاص داده می‌شود، بلکه او می‌تواند از خدمات درمانی و تسهیلات رفاهی این سازمان استفاده کند. این کسورات در زمان بازنشستگی هم ادامه دارد، ولی میزان آن به نسبت حقوق بازنشستگی کاهش پیدا می‌کند.
به عنوان مثال، هر ماه ۲ درصد از حقوق برای پوشش خدمات درمانی بیمه‌شده و افراد تحت تکفل وی کسر می‌شود. البته باید بدانید که کسورات بازنشستگی صرفاً محدود به خدمات درمانی نیست و شامل عوامل مختلف دیگری مانند: مالیات بازنشستگی، بیمه سلامت، بازپرداخت اقساط قرض‌های قبلی به صندوق تامین اجتماعی، محکومیت‌های قضائی، هزینه‌های مربوط به عیدی و کارانه‌های ویژه می‌شود.
جمع‌بندی
در این مقاله یاد گرفتیم که کسورات حقوق و دستمزد انواع مختلفی دارد و نحوهٔ محاسبه‌های هر کدام متفاوت است. توصیه می‌کنیم که با شرایط مشمولیت و محاسبه انواع کسورات حقوق و دستمزد آشنا شوید که با سازمان‌های مختلف از جمله سازمان امور مالیاتی یا سازمان تامین اجتماعی بابت عدم انجام تکالیف یا اشتباه در انجام آن‌ها با مشکل و جریمه مواجه نشوید.
سوالات متداول
۱. کسورات قانونی چطور محاسبه می‌شود؟
بیمه تامین اجتماعی، ۷ درصد از حقوق کارکنان به عنوان سهم بیمه از دستمزد کسر می‌شود. مالیات بر درآمد، مالیات طبق قوانین و معافیت‌های تعیین‌شده توسط دولت از حقوق کارکنان کسر می‌شود.
۲. چه مواردی موجب معافیت از مالیات بر درآمد می‌شود؟
برخی از موارد معافیت مالیاتی شامل درآمد سالانه کمتر از مبلغ معین (برای سال ۱۴۰۳، کمتر از ۱۴۴ میلیون تومان)، هزینه‌های سفر، عیدی و پاداش آخر سال، سنوات و برخی دیگر از موارد معاف است.
۳. کسورات توافقی چیست؟
کسورات توافقی شامل مواردی مانند دریافت وام از کارفرما، پیش‌پرداخت حقوق، مساعده‌ها، اقساط وام مسکن، و بیمه تکمیلی است که طبق توافق بین کارگر و کارفرما انجام می‌شود.
۴. آیا کسورات حقوق در موارد اجرایی و قضایی هم ممکن است؟
بله، در صورتی که کارگر محکوم به پرداخت بدهی شود یا خسارت به کارفرما وارد کند، طبق حکم دادگاه، کسورات اجرایی از حقوق کارگر کسر می‌شود تا بدهی تسویه شود.
دیدگاهتان را بنویسید